دانشگاه تهران
فصلنامه سیاست
1735-9678
1735-9686
43
4
2013
12
22
ماهیت و مفهوم مشروطیت در مذاکرات نمایندگان نخستین مجلس شورای ملی
3
22
FA
مرتضی
منشادی
استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد
manshadi@ um.ac.ir
10.22059/jpq.2013.50495
مباحث مربوط به مشروطه از زمان پیروزی آن جنبش تاکنون موضوع بحث هستند و دربارۀ آنها اختلافنظر وجود دارد. این اختلافنظرها از معنای کلمۀ مشروطه گرفته تا فهم آن و علل پیدایش آن و حتی پیروزی یا شکست آن را دربرمیگیرد. این اختلافنظرها و ابهامها در میدان عمل اجتماعی، سردرگمی بزرگی بهوجودآورده است؛ بهگونهای که نه سنتشکنیها و نوآوریهای مشروطیت و نه تلاشهای محققان نتوانسته است پاسخ روشنی برای این اختلافنظرها ارائه دهد. بررسی متن مذاکرات مجلس اول مشروطیت میتواند بخش قابلتوجهی از این اختلافنظرها و ابهامها را روشن کند. نمایندگان آن دورۀ مجلس از میان اصناف گوناگون برگزیده شده بودند و بنابراین فهم و درکی متناسب با بینش موکلان خود از مشروطیت داشتند. ترتیب مذاکرات و مصوبات مجلس منعکسکنندۀ معرفت و شناخت نمایندگان از عوامل مؤثر در موفقیت یا شکست مشروطیت است. به عبارت دیگر، این مذاکرات لایههایی از خواستههای مشروطهخواهان را آشکار میسازد که بر نیازهای جامعه در مسیر مدرنشدن منطبق است و کنش مشروطهخواهان و مذاکرات نمایندگان را مکمل یکدیگر میسازد.
ایران,دولت مدرن,مشروطیت,نخستین مجلس شورای ملی
https://jpq.ut.ac.ir/article_50495.html
https://jpq.ut.ac.ir/article_50495_3cdc8a1b60fc0ba3e7c1804edd2209f2.pdf
دانشگاه تهران
فصلنامه سیاست
1735-9678
1735-9686
43
4
2013
12
22
زمینههای مالی اختلافات دولت ایران با شرکت نفت انگلیس و ایران
23
42
FA
سید احمد
دوست محمدی
دانشیار گروه مطالعات منطقهای دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران
a.doostm@yahoo.com
حسین
زحمتکش
استادیار گروه مطالعات منطقهای دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران
honzh64@yahoo.com
10.22059/jpq.2013.50496
برخلاف تصور رایج، اختلافات ایران با کمپانی نفت انگلیس و ایران (AIOC) و درپی آن با دولت بریتانیا در خصوص مسئلۀ نفت، به سالهای منتهی به ملیشدن نفت و رویدادهای پس از آن بازنمیگردد، بلکه سابقۀ آن تقریباً به همان آغاز و به مرحلۀ تجاریشدن میدانهای نفت ایران مربوط میشود. پژوهش حاضر به بررسی اختلافات مالی دولت ایران با کمپانی نفت انگلیس و ایران قبل از ملیشدن صنعت نفت و راهحلهای پیشنهادی طرفین و نتایج آنها میپردازد. فرضیۀ مقالۀ حاضر بر این گزاره بنا نهاده شده که شکست مطالبات ایران در خصوص اصلاح ساختار کمپانی نفت انگلیس و ایران و تعدیل چارچوبۀ امتیاز 1933م برای بهبود واقعی موقعیت دولت ایران در این قرارداد، زمینۀ عینی و ذهنی را برای ملیشدن صنعت نفت در سال 1329ش فراهم ساخته است.
استهلاک,امتیاز 1933,سود ناخالص,شرکتهای تابعه,قرارداد الحاقی
https://jpq.ut.ac.ir/article_50496.html
https://jpq.ut.ac.ir/article_50496_a9de75e44f53ce9f9237c91c79e8be42.pdf
دانشگاه تهران
فصلنامه سیاست
1735-9678
1735-9686
43
4
2013
12
22
نقش نفت در توسعۀ اقتصادی ایران
43
60
FA
عباس
مصلی نژاد
استاد گروه علوم سیاسی دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران
mossalanejad@mossalanejad.com
حسین
شیخ زاده
استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه خوارزمی
hsheikhzade@gmail.com
10.22059/jpq.2013.50497
نفت و ساختار اقتصادی ناشی از آن در تحولات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ایران نقش مهمی دارد. اقتصاد ایران تا حد زیادی به صادرات نفت وابسته است. تقریباً 50 درصد از درآمدهای ملی بودجه و 80 درصد از صادرات کشور از منابع نفتی تأمین میشود.
در دهههای مختلف روند افزایش قیمت و درآمدزایی نفت متفاوت بوده و در دهۀ 80 و فواصل سالهای 89-85 (برنامۀ چهارم توسعۀ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی) به اوج خود رسیده است.
اگرچه افزایش قیمت نفت به صورت مقطعی در بهبود وضعیت برخی از شاخصهای اقتصادی در کشور مؤثر بوده، اما بهطور کلی نفت نتوانسته است شاخص های کیفی توسعۀ اقتصادی از قبیل رفع فقر، بیکاری و نابرابری را بهبود بخشد.
براساس نتایج پژوهش، درآمد نفت در دهههای گوناگون باوجود جهتگیری برنامهها به سوی اشتغالزایی و فقرزدایی، به رفع فقر ، بیکاری و نابرابری نینجامیده و حتی به تشدید وخامت شاخصهای نابرابری در کشور منجر شده است.
اشتغالزایی,اقتصاد نفتی,بیکاری,توسعۀ اقتصادی,ضریب جینی,فقر,نابرابری
https://jpq.ut.ac.ir/article_50497.html
https://jpq.ut.ac.ir/article_50497_62de6b7614221730b6233d2eb38f1300.pdf
دانشگاه تهران
فصلنامه سیاست
1735-9678
1735-9686
43
4
2013
12
22
فرهنگ حاکم بر تعاملات ایران و عربستان از منظر تحلیل سازهانگارانه
61
78
FA
حمیدرضا
ملک محمدی
دانشیار گروه علوم سیاسی دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران
hmalek@ut.ac.ir
سید مهدی
مدنی
دانشجوی دورۀ دکتری مطالعات منطقهای دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران
s_mehdi1361@yahoo.com
10.22059/jpq.2013.50498
همواره به روابط ایران و عربستان توجه شده و این رابطه بهجز در دورۀ قبل از انقلاب، با بدبینی همراه بوده است. آنچه در این نوشتار میآید، بررسی روابط دو کشور با نگاه سازهانگارانۀ ونتی است که نشان میدهد چگونه هویتها روابط دو کشور را بازسازی میکنند. همچنین نشانگر این است که چگونه فرهنگ حاکم بر تعاملات دو کشور از هابزی به لاکی و از لاکی بار دیگر به هابزی تغییر مییابد.
ایران,تعارض,سازهانگاری,عربستان,فرهنگ هابزی,لاکی,همکاری
https://jpq.ut.ac.ir/article_50498.html
https://jpq.ut.ac.ir/article_50498_c25fa95f9498d0ac28384d05fcf2a43e.pdf
دانشگاه تهران
فصلنامه سیاست
1735-9678
1735-9686
43
4
2013
12
22
خیزشهای اسلامی در جهان عرب؛ ارزیابی فرصتها و تهدیدهای منطقهای جمهوری اسلامی ایران
81
97
FA
حسین
خانی
استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه پیام نور
khani630@yahoo.com
10.22059/jpq.2013.50499
با وقوع تحولات در برخی کشورهای اسلامی واقع در جغرافیای جهان عرب در سال 2011م و تغییر نظامهای سیاسی پیشین آنها که سه ویژگی بارز اقتدارگرایی، اسلامستیزی و همراهی با غرب و اسرائیل در سیاستهای داخلی، منطقهای و بینالمللی را دارا بودند، شاهد انتشار ادبیات تحلیلی متعددی پیرامون این وقایع هستیم که یکی از آنها اعتقاد به «بیداری اسلامی» در «بهار عربی» است. در این نوشتار ضمن مفروض دانستن این ایده در پی پاسخگویی به این پرسش اصلی برآمدهایم که «خیزشهای اسلامی در جهان عرب چه فرصتها و تهدیدهای منطقهای را برای گرایش اسلامخواهی با قرائت «شیعی امتگرای» جمهوری اسلامی ایران به ارمغان خواهد آورد؟» در پاسخ نیز فرضیۀ مقاله، ارزیابی این فرصتها و تهدیدها را به تبیین و اتخاذ «الگوی رفتاری» در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران وابسته دانسته و سه مؤلفۀ «بیطرفی فعال»، «اعتمادسازی» و «منطقهگرایی گفتمانی» را از اصول تشکیلدهندۀ این الگوی رفتاری برشمرده است.
اعتمادسازی و منطقهگرایی گفتمانی,الگوی رفتاری,بنیادگرایی,بیطرفی فعال,بینالمللگرایی,خیزشهای اسلامخواه
https://jpq.ut.ac.ir/article_50499.html
https://jpq.ut.ac.ir/article_50499_acb6c70b692e5d443d27b7b7a3463426.pdf
دانشگاه تهران
فصلنامه سیاست
1735-9678
1735-9686
43
4
2013
12
22
تکنولوژی و تحولات سیاسی در جهان عرب
99
115
FA
سید محسن
آل سید غفور
0000-0002-3853-3430
استادیار گروه علوم سیاسی دانشکدۀ اقتصاد و علوم اجتماعی دانشگاه شهیدچمران اهواز
aleghafur@gmail.com
فرشاد
رومی
دانشجوی دکتری روابط بینالملل در دانشگاه ایالتی لوباچفسکی روسیه
farshadroomi@yahoo.com
10.22059/jpq.2013.50500
پیشرفت تکنولوژی زمان و فاصله را از میان برداشته است. تکنولوژیهای نوینِ ارتباطی به فضای غالب سیاست در دنیای معاصر تبدیل شدهاند. ابزارهایی مانند تلفن همراه، اینترنت، شبکههای اجتماعی و ماهوارهای با تقویت فضای عمومی نقش حمایتکنندهای را در تغییرات اجتماعی ایفا میکنند. در تحولات بیسابقۀ اخیر در برخی کشورهای عربی ما شاهد ظهور و قدرتنمایی بیبدیل رسانههای نوین هستیم. جوانان عرب با استفاده از شبکههای اجتماعی نشان دادند راهی برای تداوم سانسور و دور نگهداشتن مردم از اطلاعات درست وجود ندارد. البته ساختار سیاسی و اقتصادی کشورها در ایجاد تغییرات انقلابی مؤثر است، اما اگر ابزارهای مدرن ارتباطی در دسترس نبودند، در خوشبینانهترین حالتْ سرنگونی حاکمان خودکامۀ عرب پرهزینهتر و دشوارتر بهوقوع میپیوست.
تکنولوژی,خاورمیانه,دیکتاتوری,رسانه,شبکههای اجتماعی
https://jpq.ut.ac.ir/article_50500.html
https://jpq.ut.ac.ir/article_50500_7e6fe231f1589ced0d7d97bc48d82415.pdf
دانشگاه تهران
فصلنامه سیاست
1735-9678
1735-9686
43
4
2013
12
22
اقتصاد سیاسی نظامیگری و مداخلۀ نظامی امریکا در افغانستان
117
134
FA
محمدعلی
شیرخانی
دانشیار گروه روابط بینالملل دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران
shirkhni@ut.ac.ir
مهدی
سبحانی
دانشجوی دکتری گروه روابط بینالملل دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران
mehdisobhani35@yahoo.com
10.22059/jpq.2013.50501
ده سال از مداخلۀ نظامی امریکا در افغانستان که هدف از آن مبارزه با تروریسم اعلام شده بود، میگذرد. طی این مدت نهتنها تروریسم ریشهکن نشده، بلکه فزونی یافته است. درحالیکه امریکا هدف از مداخلۀ نظامی خود در افغانستان را مبارزه با تروریسم میداند، برخی از آن به عنوان ابزار استراتژی کلان امریکا برای سیطره بر جهان یاد میکنند. این پژوهش در پاسخ به این پرسش که دلیل اصلی مداخلۀ نظامی امریکا در افغانستان چیست و افغانستان چه مزیتی دارد که ایالات متحده هزینههای زیادی را در آن صرف کرده است؟ این فرضیه را مطرح ساخته و به بررسی آن پرداخته است که «دلیل اصلی مداخلۀ نظامی امریکا در افغانستان، ناشی از منافع مجتمع صنعتی– نظامی ایالات متحده در ایجاد بحران و نظامیگری است».
افغانستان,تروریسم,مجتمع صنعتی- نظامی,مداخلۀ نظامی,نظامیگری
https://jpq.ut.ac.ir/article_50501.html
https://jpq.ut.ac.ir/article_50501_b1875fdba77d3148505451066758eb0b.pdf
دانشگاه تهران
فصلنامه سیاست
1735-9678
1735-9686
43
4
2013
12
22
هند و شانگهای
135
145
FA
سید داود
آقایی
استاد گروه علوم سیاسی دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران
davood_aghaee2003@yahoo.com
ابراهیم
طاهری
دانشجوی دکتری مطالعات منطقهای دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران
emran523@yahoo.com
10.22059/jpq.2013.50502
از آغاز شکلگیری سازمان همکاری شانگهای در سال 2001 میلادی، هند درخواست عضویت دائم در این سازمان را مطرح کرده است. دلایل و انگیزههای چندی سبب تلاش هند برای عضویت در شانگهای شده است که میتوان آنها را در قالب استراتژیک، سیاسی ـ امنیتی و اقتصادی موضوع توجه قرار داد. از منظر استراتژیک، هند در پی دستیابی به دروازههای آسیای مرکزی و جلوگیری از نفوذ پاکستان در این منطقه و ایجاد جهانی چند قطبی با نزدیکی هرچه بیشتر به چین و روسیه است. از منظر سیاسی ـ امنیتی، این کشور درپی به حداقل رساندن اختلافات مرزی خود با چین بر سر خطر مرزی مک ماهان، و اختلاف با پاکستان بر سر منطقۀ جامو و کشمیر است. از منظر اقتصادی نیز این کشور درپی دستیابی به منابع انرژی ارزان قیمت نفت و گاز کشورهای عضو سازمان همچون روسیه و ایران، و یافتن بازارهای مصرفی برای کالاهای هندی میباشد. هدف این مقاله بررسی انگیزههای هند برای عضویت در شانگهای از این سه منظر است.
سازمان همکاری شانگهای,سیاسی ـ امنیتی,عضویت,ملاحظات استراتژیک,ملاحظات اقتصادی,هند
https://jpq.ut.ac.ir/article_50502.html
https://jpq.ut.ac.ir/article_50502_59845e30899c71ca8232e46f0a80dc49.pdf
دانشگاه تهران
فصلنامه سیاست
1735-9678
1735-9686
43
4
2013
12
22
نسبت آزادی و امامت از نگاه شهید بهشتی
149
166
FA
داود
فیرحی
دانشیار گروه علوم سیاسی دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران
feirahi@ut.ac.ir
محمد اسماعیل
شیخانی
دانشجوی دکتری سیاستگذاری فرهنگی دانشگاه بینالمللی امام رضا (ع)
ms.sheikhani2012@yahoo.com
10.22059/jpq.2013.50503
آزادی و اقسام آن از دیدگاه متفکران گوناگون همواره موضوع بحث بوده است. در ادبیات اسلامی گاه از واژۀ حریت در مقابل آن استفاده میشود که چندان شفاف نیست. یکی از مهمترین مباحث این است که حدود آزادیها کجاست. در میان متفکران اسلامی و ادبیات شیعه بهطور عام با توجه به مطرحشدن مقولۀ امامت، پرسشی که شکل میگیرد این است که آیا امامت جلودار آزادی است یا خیر؟
شهید بهشتی در این میان دارای جایگاه ممتازی است. در نظام و دستگاه اندیشۀ وی، آزادی دارای جایگاهی کلیدی است و از سوی دیگر نسبتسنجی خاصی نیز میان دو مقولۀ آزادی و امامت برقرار میگردد.
در مقالۀ حاضر تلاش میشود تا در درجۀ اول معنا و مفهوم آزادی از نگاه شهید بهشتی بررسی گردد و سپس نسبت آن با مقولۀ امامت مشخص شود.
آزادی,امامت,اندیشۀ سیاسی,انقلاب اسلامی,شهید بهشتی
https://jpq.ut.ac.ir/article_50503.html
https://jpq.ut.ac.ir/article_50503_836427f00f5a6d7d7050cc5ce54c8f8e.pdf
دانشگاه تهران
فصلنامه سیاست
1735-9678
1735-9686
43
4
2013
12
22
راهگشایی منطق فازی در تبیین رابطۀ نظریه و واقعیت
167
187
FA
سید مسعود
موسوی شفائی
0000-0003-3882-5203
استادیار گروه روابط بینالملل دانشکدۀ علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس
shafaee@modares.ac.ir
مهدی
شاپوری داد
دانشجوی دکتری روابط بینالملل دانشکدۀ علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس
shapouri2671@gmail.com
10.22059/jpq.2013.50504
بررسی رابطۀ میان نظریه و واقعیت یکی از مباحث جذاب در حوزۀ علوم اجتماعی است. یک دانشپژوه علوم اجتماعی ملزم به درک توأمان نظری- عملی است، تا در هنگام پژوهش و تحلیل بتواند با موفقیت پدیدههای این دانش آشفته و گسترده را ارزیابی کند و سامان دهد. در این تحقیق تلاش میشود با تبیین سه پارادایم کلان روششناسانۀ علم (پدیدارشناسی، تفسیرگرایی و ابزارگرایی)، ضمن تحلیل دیدگاههای متفکران این پارادایمها، به تبیین رابطۀ نظریه و واقعیت بپردازیم و در همین زمینه، دیدگاه بدیلی بر مبنای «روش شناسی منطق فازی» ارائه دهیم.
ابزارگرایی,پدیدارشناسی,تفسیرگرایی,روششناسی,منطق فازی,نظریه,واقعیت
https://jpq.ut.ac.ir/article_50504.html
https://jpq.ut.ac.ir/article_50504_cdfc51f3d53e596f43b0296e61ff1bc2.pdf
دانشگاه تهران
فصلنامه سیاست
1735-9678
1735-9686
43
4
2013
12
22
عصر روشنگری؛ کویکرها و الغای تجارت برده در بریتانیا
189
206
FA
فرج الله
احمدی
دانشیار گروه تاریخ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران
fahmadi@ut.ac.ir
10.22059/jpq.2013.50505
از نیمۀ دوم قرن هفدهم و در سراسر قرن هجدهم بیشترین حجم تجارت برده متعلق به انگلستان بود. در سال 1807م دو مجلس عوام و لردها قانون لغو تجارت برده را بهتصویب رساندند. پژوهشگران بردهداری در خصوص پایان بخشیدن به تجارت برده عوامل متعددی را بیان کردهاند. در این مقاله، نقش کویکرهای پروتستان ضد جنگ و بردهداری با اهمیتی خاص بررسی شده است. در بیست سال منتهی به تصویب قانون لغو تجارت برده که شرایط اجتماعی و بینالمللی فراهم، و بریتانیا درگیر جنگ با فرانسه بود، کویکرها بهعنوان پیشگامان اصلی با بهرهگیری از ارتباطات وسیع اجتماعی، رهبری فکری جنبش ضد بردگی را در اختیار داشتند. این نوشتار در صدد پاسخ به این پرسش است که چرا و چگونه کویکرها و نه متفکران عصر روشنگری، در چنین جایگاهی از رهبری جنبش ضد بردهداری قرار گرفتند. بهنظر میرسد که عوامل تعیینکنندۀ هر جنبش اجتماعی، کنشگران، ارتباطات و شرایط مساعد اجتماعی و سیاسی هستند و جنبش ضد بردگی و گسترش آن در بریتانیا نیز حاصل این عوامل اساسی بود.
افریقا,امریکا,برده,بردهداری,بریتانیا,تجارت,کویکر
https://jpq.ut.ac.ir/article_50505.html
https://jpq.ut.ac.ir/article_50505_bb9a92061100fe359a17d1af45cae6a8.pdf
دانشگاه تهران
فصلنامه سیاست
1735-9678
1735-9686
43
4
2013
12
22
مطالعۀ تطبیقی مفهوم دولت در گفتمانهای سیاسی مدرن و پستمدرن
207
225
FA
رسول
افضلی
مطالعۀ تطبیقی مفهوم دولت
در گفتمانهای سیاسی مدرن و پستمدرن
rafzali@ut.ac.ir
صنعان
مرادی
دانشآموختۀ ارشد گروه جغرافیای سیاسی دانشکدۀ جغرافیای دانشگاه تهران
sanaan.m@gmail.com
10.22059/jpq.2013.50506
در چند دهۀ اخیر، در نتیجۀ دگرگونیهای نظری و عملی، مطالعات دولت به استفاده از روشها و رهیافتهای فرااثباتگرا متمایل شده است. از جدیدترین رهیافتهای فرااثباتگرا روش تحلیل گفتمانی است. براساس این روش، پدیدههای اجتماعی در زمان و مکان، واقعیت یکسانی را از خود بروز نمیدهند، بلکه در گفتمانهای گوناگون تفاسیر متفاوتی مییابند. برایناساس، این پژوهش با درنظر گرفتن فرایندهای مدرنیته و پستمدرنیسم بهعنوان گفتمانهای سیاسی متفاوت، سعی در مطالعۀ تطبیقی مفهوم دولت و عناصر تشکیلدهندۀ آن شامل سرزمین، جمعیت، حکومت و حاکمیت در درون هر یک از این گفتمانها دارد. یافتههای این پژوهش نشان میدهند که، دولت خصلتی گفتمانی دارد. دولت خصوصیتی دائم و غیرقابلتغییر نداشته، در گفتمانهای گوناگون به شکلهای گوناگون تفسیر میشود. به این ترتیب درنتیجۀ دگرگونیهای نظری و عملی صورت گرفته در گفتمان پستمدرنیسم، دولت در کلیت و در عناصر خود، در مقایسه با گفتمان مدرنیته دچار دگرگونیهای بسیاری شده است.
پستمدرنیسم,جمعیت,حاکمیت,حکومت,دولت,سرزمین,گفتمان,مدرنیته
https://jpq.ut.ac.ir/article_50506.html
https://jpq.ut.ac.ir/article_50506_36222f9185b78ec8cbe821bc5b49239a.pdf
دانشگاه تهران
فصلنامه سیاست
1735-9678
1735-9686
43
4
2013
12
22
چکیده های انگلیسی
1
14
FA
10.22059/jpq.2013.52118
https://jpq.ut.ac.ir/article_52118.html
https://jpq.ut.ac.ir/article_52118_eac4f5367579301a2907baf9d97a1a8c.pdf