aبه منظور توصیف و فهم مفهوم «ارته»(arta) به عنوان یکی از مبانی اساسی فلسفۀ سیاسی ایران باستان در کنار آرمانشهر و شاه آرمانی، به نظر می رسد نظریه های جدید «علم سیاست» که مبتنی بر رویکردهای طبیعی و پوزیتیویستی و عینیت گرا می باشند، چندان وافی به مقصود نباشند. به همین جهت در پژوهش حاضر برآنیم تا با ورود به ساحت «فلسفه سیاسی» و طرح مبانی هستی شناسی و انسان شناسی «فلسفه ایرانی»، به سیاست از چشم اندازی هستی شناسانه، فیلسوفانه، ژرف اندیشانه و حقیقت جویانه نظر افکنیم. ضرورت کار در جایی برجسته تر می گردد که توجه داشته باشیم که چه بسا به طور مشخص و بی واسطه سخنی از مفاهیم اساسی اندیشه سیاسی ایران باستان مورد بحث نباشد، اما بی تردید همچنان در پس ذهن و ضمیر انسان و اندیشه ایرانی تداوم چنین موضوعاتی را شاهد هستیم؛ البته در شرایطی که گرد تحریفات و آداب و رسومات زمینه ای و گرد و غبار تاریخی شفافیت و حقیقت آن ها را پوشانده است. به طور خاص در پژوهش پیش رو در پی پاسخ به این سوال هستیم که چه معنا، فهم و برداشتی از ایده و باوری تحت عنوان ارته یا اشه و به تبع آن مفهوم «خویشکاری» در اندیشه سیاسی ایران باستان مطرح بوده است؟ مفروض ما در طول مقاله این است که معنای حقیقی اشه در چارچوب تفکر معنوی ایرانی و در ساحتی هستی شناختی و با توجه به مبانی انسان شناختی و فرجام شناختی فلسفه ایرانی قابل درک بوده و از تقلیل آن به ساحتی تاریخی، عینی و مادّی که مؤید نوعی ساختار و سلسله مراتب عینی و بیرونیِ متصلّب و تغییر ناپذیر اجتماعی و سیاسی است، باید بر حذر بود.
اسلامی، روح‌الله (1394). حکومت مندی ایرانشهری، تداوم تکنولوژی‌های قدرت در ایران، مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
اشتراوس، لئو (1387). فلسفۀ سیاسی چیست؟، ترجمۀ فرهنگ رجایی، چ سوم، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
اصیل، حجت‌الله (1393). آرمانشهر در اندیشۀ ایرانی، چ سوم، تهران: نشر نی.
امام، سید محمدکاظم (1353). فلسفه در ایران باستان و مبانی حکمت‌الاشراق و افکار و آثار و تاریخچۀ زندگانی سهروردی، تهران: انتشارات بنیاد نیکوکاری نوریانی.
بشیریه، حسین (1393). اندیشه‌های مارکسیستی(تاریخ اندیشه‌های سیاسی قرن بیستم)، ج 1، چ دوازدهم، تهران: نشر نی.
پیادۀ کوهسار، ابوالقاسم (1386). «بررسی تطبیقی «ریته» و «اشه» در هند و ایران باستان»، پژوهشنامۀ ادیان، دورۀ 1،2، پاییز و زمستان: 89-59.
دوشن گیمن (1381). زرتشت و جهان غرب، ترجمۀ مسعود رجب‌نیا، چ سوم، تهران: مروارید.
رستم‌وندی، تقی (1388). اندیشۀ ایرانشهری در عصر اسلامی، تهران: امیرکبیر.
رضایی راد، محمد (1389). مبانی اندیشۀ سیاسی در خرد مزدایی، چ دوم، تهران: طرح نو.
رضی، هاشم (1380). حکمتخسروانی (حکمت اشراق و عرفان از زرتشت تا سهروردی)،چ دوم، تهران: بهجت.
سهروردی، شهاب‌الدین (1380). مجموعه مصنفات، تصحیح و مقدمۀ هانری کربن، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی.
صفی‌زاده، فاروق (1393). سیر تحول عرفان در ایران باستان، تهران: سازمان چاپ و انتشارات ایران جام.
طباطبایی، محمدحسین؛ و هانری کربن (1385). شیعه (مذاکرات و مکاتبات پروفسور هانری کربن و علامه طباطبایی)، چ پنجم، تهران: مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفه.
عالم، عبدالرحمن (1391). تاریخ فلسفۀ سیاسی غرب (عصر جدید و سدۀ نوزدهم)، چ پانزدهم، تهران: انتشارات وزارت امور خارجه.
فدایی مهربانی، مهدی (1388). پیدایی اندیشۀ سیاسی عرفانی در ایران (از عزیز نسفی تا صدرالدین شیرازی)، تهران: نشر نی (نسخۀ الکترونیکی فیدیبو).
---------------- (1394). چه باشد آنچه خوانندش سیاست؟، تهران: فلات.
)