تاملاتی پیرامون اندیشه ورزی معاصر مسلمین: بحران عقلانیت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

چکیده

این‎مقاله بدنبال یافتن پاسخ این پرسش است که متفکران جوامع اسلامی تا چه حدّی «درست» و «سنجیده» می‎اندیشند. از همین رو ابتدا معیار «درست و سنجیده اندیشی» مورد بررسی قرار گرفته است. این معیار ناظر بر «آزاد اندیشی» و «رهایی از قیمومت‎های مختلف» در مقام اندیشه‎ورزی است و راه تحقق آن «تجربه‎گرایی» و تکیه بر «داده‎های عینی» به عنوان مبنای داوری است. در واقع انسان اندیشه‎ورز در صورت محرومیت از این ویژگی به «بحران عقلانیت» گرفتار خواهد آمد و عقل او در شناخت واقعیات راه به خطا خواهد پیمود. بعد از روشن ساختن این معیار سعی شده است با استفاده توامان از روش قیاس و روش شبه آزمون، در خصوص شیوه اندیشه‎ورزی دسته‎های مختلف متفکران جوامع اسلامی که شامل سنت‎گرایان، تجددخواهان و نوگرایان دینی است، داوری شود. حاصل کار عبارت از این است که هر سه جریان فکری جهان اسلام با «درست و سنجیده‌اندیشی» فاصله دارند و به همین لحاظ در اسارت «بحران عقلانیت» قرار گرفته‎اند. از حیث میزان آسیب‎پذیری در برابر این بحران نیز سنت‎گرایی بیشترین میزان تأثر و نوگرایی دینی کمترین میزان تأثر را از خود نشان می‎دهد و جریان تجددخواهی نیز در مابین این دو قرار گرفته است

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

-

چکیده [English]

This article seeks to reveal the extent of "correct thinking" among contemporary thinkers of Muslim societies. Following this purpose, "free thinking or thinking free from any mandatory powers" has been introduced as an indicator for the correct thinking. Also "the experimental approach" is introduced as a method to reach this theoretical freedom.
Based on the above mentioned theoretical framework, the type of thinking among the main thinking groups of Muslim societies i.e. Traditionalists, Modernists and Islamic Reformists, has been considered. This consideration shows that the each of these groups has distance from "correct thinking". However the extent of this problem is different among them. The most vulnerable group is traditionalists and the least one is Islamic reformists. This situation leads these three groups to" Rationality Crisis" that is one of the most important problems in Muslim world.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic Reformists
  • Muslim World
  • Rationality Crisis –Traditionalists – Modernists