روند توسعۀ سیاسی در جمهوری اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه علوم سیاسی دانشکدة حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

چکیده

در کشورهای جهان سوم، به موضوع انقلاب، به‌عنوان یکی از راه‌های رسیدن به توسعه، توجه شده است. حال این سؤال مطرح است که دستاورد انقلاب اسلامی از منظر توسعة سیاسی، چه بوده و جمهوری اسلامی چه سیاست‌ها و برنامه‌هایی را برای تحقق آن به ‌کار بسته ‌است؟ یافته‌های این مقاله نشان می‌دهد بعد از شکل‌گیری نظام جمهوری اسلامی و تثبیت نهادهای انتخابی، دولت‌ها در برنامه‌ها و سیاست‌های خود جهت‌گیری متفاوتی در راستای توسعة سیاسی داشته‌اند، اما با توجه به فاصلة نسبی این برنامه‌ها با آرمان‌های انقلاب اسلامی، هنوز ظرفیت‌های زیادی برای تحقق توسعة سیاسی در جمهوری اسلامی وجود دارد که به بازنگری سیاست‌ها و جمع‌بندی در شرایط موجود احتیاج دارد. چارچوب نظری این مقاله رهیافت غایت‌گرایانة لوسین پای است که توسعة سیاسی را وضعیتی می‌داند که کشورها پس از رسیدن به آن ویژگی‌های خاصی پیدا می‌کنند که به‌عنوان نشانگان تجدّد و معرّف توسعة سیاسی مطرح است. این رهیافت، توسعة سیاسی را به معنای افزایش ظرفیت و توانایی نظام سیاسی در مواجهه با مشکلات و چالش‌های پیشِ رو می‌داند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

THE PROCESS OF POLITICAL DEVELOPMENT IN ISLAMIC REPUBLIC OF IRAN

نویسنده [English]

  • Mohammad Shafieefar
Assistant Professor, Political Science Department, University of Tehran, Iran
چکیده [English]

In indevelopment Countries, revolution has been considered as a means of achieving
development. Therefore, from the perspective of political development, the
questions are “what is the achievements of the Islamic Revolution and the IRI?” and
“what policies and programs applied to achieve the political development?” The
findings of this study show that after the establishment of the Islamic Republic and
the consolidation of representative institutions, government programs and policies in
line with political developments have had a different orientation. The theoretical
framework of this paper is that of Lucian Pye’s extremely realistic approach,
recognizes the political situation in the country after reaching a certain pleasant
aspects of the syndrome that represent modernity and the political development. In
this approach, the political development is to increase the capacity of the political
system in the face of difficulties and challenges.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Capacity
  • Equity
  • Human Development
  • Islamic republic
  • Political Development
  • structural differentiation
الف ) فارسی
1- ادارۀ کل سیاسی وزارت کشور(1379). شناسنامه تشکلها و احزاب سیاسی جمهوری اسلامی ایران، ج2، تهران: انتشارات کمیل، چاپ اول.
3- امانی، سید مهدی (1388). جمعیت‌شناسی عمومی ایران. تهران: سمت.
4- بانک جهانی (2003)، گزارش اقتصاد ایران از دیدگاه جهانی: گذار ایران در تبدیل ثروت نفت به توسعه. سند 30 آوریل.
5- بایندر، لئونارد (1380). «بحران‌های توسعة سیاسی»، در پای و دیگران (1380)، صص116-23.
6- بدیع، برتران (1387). توسعة سیاسی، ترجمة احمد نقیب‌زاده. تهران: نشر قومس، چاپ پنجم.
8- بشیریه، حسین (1381). دیباچه­ای بر جامعه شناسی سیاسی ایران (دورۀ جمهوری اسلامی). تهران: نگاه معاصر.
9- پای، لوسین و دیگران (1380). بحران‌ها و توالی‌ها در توسعة سیاسی، ترجمة غلامرضا خواجه‌سروی. تهران: پژوهشکدة مطالعات راهبردی.
10- پورسعید، فرزاد (1383). «فرایند مشروعیت­یابی در جمهوری اسلامی»، فصلنامة مطالعات راهبردی. سال هفتم، شمارۀ 26، صص745-719.
11- حجازی، حسین (1380). تحول ماهیت اجتماعی دولت در جمهوری اسلامی76-1357. پایان‌نامة دکتری علوم سیاسی دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
12- حسینی، حسن (1378). حزب و توسعة سیاسی. تهران: نشر آمن.
13- خسروی­فر، سعیده (1389). تحلیل توسعة سیاسی در گفتمان اصلاحات، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد دانشکدۀ علوم اجتماعی دانشگاه تهران.
14- خواجه‌سروی، غلامرضا (1382). رقابت سیاسی و ثبات سیاسی در جمهوری اسلامی ایران. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول.
15- زیباکلام، صادق (1389). «علل روی کارآمدن خاتمی بر اساس نظریۀ توسعۀ نامتوازن ساموئل هانتینگتون»، فصلنامۀ تحقیقات سیاسی و بین­المللی، ش3 (تابستان).
16- سالنامۀ آماری1391 در:      http://salnameh.sci.org.ir/TableShow/printversion.aspx
17- سازمان برنامه و بودجه (1368). قانون برنامة اول توسعة اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جهموری اسلامی ایران. تهران: مؤلف.
18- شهرام­نیا، امیرمسعود (1386). جهانی شدن و دموکراسی در ایران. تهران: نگاه معاصر.
19- عبادپور، نصیر (1382). رویکردی بر علل وقوع جنبش دوم خرداد. تهران: شهر دنیا.
20- قریب، حسین (1379). «تحولات طبقات اجتماعی در ایران و تهدیدهای بالقوه امنیتی آن»، مجلۀ اطلاعات سیاسی و اقتصادی، ش11 و 12، (شهریور و مهرماه).
21- قوة قضاییه (1380). روزنامة رسمی جمهوری اسلامی ایران، ش16462 (14/6/1380).
22- کاوه مریان، میترا (1387) «وضعیت آموزش زنان در جمهوری اسلامی ایران»- قسمت اول30/4/1387 در:
http://www.women.org.ir/pages/content.php?id=2370   
23- کاظمی، عباس. «خروج از صف و برآمدن طبقه متوسط»، مندرج در: http://kazemia.persianblog.ir.
24- کدیور، محمدعلی(1386) دموکراتیزاسیون در دوران اصلاحات (84-1376). پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد علوم سیاسی دانشگاه تهران.
25- کلمن، جیمز اس(1380). «نشانگان توسعه: انفکاک ساختاری- برابری- ظرفیت» در پای و دیگران(1380)، صص155-117.
26- محمد‌زاده، علی(1382). تناقض‌های موجود در گفتمان جامعه مدنی در جمهوری اسلامی ایران با تأکید بر دوم خرداد سال 1376، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد علوم سیاسی دانشگاه تهران.
27- مرکز آمار ایران http://amar.sci.org.ir/، تحولات اقتصادی، اجتماعی کشور از نگاه آمار.
28- مرکز آمار ایران http://amar.sci.org.ir/، سالنامه‌های آماری 1386، 1376، 1374 و 1372 و1370،
29- مزروعی، رجبعلی (1387) «تولید ثروت و عدالت اجتماعی». در:
       http://mazrooei.ir/2008/03/26/post_373/
30- میرآقایی، آسیه (1371). موانع ساختاری توسعة سیاسی ایران. پایان‌نامة کارشناسی ارشد علوم سیاسی دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
31- نصری، محسن (1387). ایران؛ دیروز، امروز، فردا. قم: دفتر نشر معارف.
32- وربا، سیدنی (1380). «توالی‌ها و توسعه» در پای و دیگران (1380)، صص486-435.
33- هانتینگتن، ساموئل (1370). سامان سیاسی در جوامع دستخوش دگرگونی، ترجمة محسن ثلاثی. تهران: نشر علم.
 
ب) خارجی
34. HDR2007- 2008, Human development reprt2007- 2008, Aviliable in: http://hdr.undp.org/en/media/HDR _20072008_EN_Complete.pdf.
35.  H.D.R 2009, Human development reprt 2009, Aviliable in: http://hdr.undp.org/en/media/HDR_ 2009 _EN_Complet.pdf.
36.  HDR_2010, Human development reprt 2010, Aviliable in: http://hdr.undp.org/sites/default/files/reports/270/hdr_2010_en_complete_reprint.pdf
37.  HDR_ 2013, Human development reprt 2013, Aviliable in: http://www.west-info.eu/files/HDR_20131.pdf
38. Organski, A. (1965). The Stsges of Political Development. New York: Harvard.