تحول کارکردیِ شعر، در بستر ساخت سیاسی اجتماعی در ایرانِ قرن نوزدهم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم سیاسی دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

2 دانش آموخته کارشناس‌ارشد گروه جامعه‌شناسی سیاسی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

چکیده

در روند تحول در عرصۀ هنر و ادب یک جامعه عوامل گوناگونی دخیل‌اند. ساخت سیاسی و اجتماعی، و تحولاتی که در بستر آن رخ می‌دهند، از عواملی‌اند که همواره ادبیات هر جامعه را تحت تأثیر قرار می‌دهند. در ایرانِ قرن نوزدهم ادبیات و به‌ویژه شعر با تأثیرپذیری از ساخت سیاسی- اجتماعی دچار تحولی کارکردی و بنیادین ­شد؛ شعر درباری جای خود را به شعری با کارکرد سیاسی و اعتراضی داد. در این زمینه هنرمند به‌واسطۀ تغییر جایگاه مخاطب خویش از دربار به تودۀ مردم، برای بیان اهداف سیاسی خود به سمت رئالیسم حرکت می‌کند؛ در این پژوهش، قسمتی از ریشه­های تحول شعر مدرن ایران تحت تأثیر ساخت سیاسی- اجتماعی و حرکت آن به سمت رئالیسم بررسی می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

VARIOUS CRITERIA ARE INVOLVED

نویسندگان [English]

  • Ahmad Khaleghi Damghani 1
  • Mojtaba Nikfarjam 2
1 Assistant Professor; Political Sciences Department, University of Tehran
2 Political Science Department, University of Tehran
چکیده [English]

Various criteria are involved impacting trend of art and literature in a society. Socio-political infrastructure and changes within it are of the parameters affecting literature in a society. in 19th century in Iran, literature and poetry in particular was reformed fundamentally under impact of socio political structure. Courtier poetry was replaced by practical protest one To achieve this Whilst audience shifted from court to public, artists moved towards realism to express their political objectives In this research we aim to analyze some root causes of this reformation at Persian poetry and its move towards realism.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Realism
  • art sociology
  • literature
  • literal criticism
  • political poem
  • Political structure
  • social structure
آبراهامیان، یرواند (1382)، ایران بین دو انقلاب، ترجمۀ احمد گل­محمدی محمد ابراهیم فتاحی، تهران، نشر نی، چ هشتم.
آجودانی، لطف­الله (1386)، روشنفکران ایران در عصر مشروطیت، اختران، چ اول.
آجودانی، ماشاء‌الله(1387)، یا مرگ یا تجدد، دفتری در شعر و ادب مشروطه، تهران، اختران، چ چهارم.
آخوندزاده، میرزا فتحعلی (2535)، مقالات فارسی، به کوشش حمید محمدزاده، تهران، انتشارات نگاه.
آدمیت، فریدون و همت ناطق (1356)، افکار سیاسی- اجتماعی و اقتصادی در آثار منتشرنشدۀ دوران قاجار، تهران، آگاه.
آدمیت، فریدون (بی­تا)، اندیشه­های میرزا فتحعلی آخوندزاده، بی­جا.
آدمیت، فریدون (1355) ایدئولوژی نهضت مشروطیت ایران، تهران، پیام.
آریان­پور، امیرحسین (1380)، اجمالی از تحقیق ا. ح. آریان­پور دربارۀ جامعه­شناسی هنر، انتشارات گستره، چ چهارم.
آرین­پور، یحیی (1379)، از صبا تا نیما، تاریخ 150 سال ادب فارسی، جلد دوم، انتشارات زوار، چ هفتم.
آژند، یعقوب (1386)، تجدد ادبی در دوران مشروطه، انتشارات مؤسسۀ تحقیقات و توسعۀ علوم انسانی، چ دوم.
احمدی، بابک (1389)، حقیقت و زیبایی- درس­های فلسفۀ هنر، تهران، انتشارات مرکز، چ پنجم.
بشیریه، حسین (1380)، موانع توسعۀ سیاسی در ایران، گام نو، چ اول.
بهار، محمدتقی (ملک­الشعرا)، (بی­تا)، دیوان اشعار، تهران، امیرکبیر، چ چهارم، ج 1.
پارسی­نژاد، ایرج (1380)، روشنگران ایرانی و نقد ادبی، تهران، سخن، چ اول.
پاولویچ، م، ؛ و، تریا، س. ایرانسکی (1357)، سه مقاله دربارۀ انقلاب مشروطۀ ایران. ترجمۀ م. هوشیار، چ سوم، تهران، شرکت سهامی کتاب­های جیبی.
دهقانی، محمود (1380)، پیشگامان نقد ادبی در ایران، تهران، سخن، چ اول.
راود راد، اعظم (1382)، نظریه­های جامعه‌شناسی هنر و ادبیات، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، چ اول.
ساچکوف، بوریس (1362)، تاریخ رئالیسم، پژوهشی در ادبیات رئالیستی از رنسانس تا امروز، ترجمۀ محمدتقی فرامرزی، نشر تندر، چ اول.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1387)، ادوار شعر فارسی از مشروطیت تا سقوط سلطنت، تهران، سخن، چ سوم.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1390)، با چراغ و آینه، در جستجوی ریشه­های تحول شعر معاصر ایران، تهران، سخن، چ دوم.
عالم، عبدالرحمن (1387)، بنیادهای علم سیاست، تهران نشر نی.
عظیمی، میلاد (1387)، من زبان وطن خویشم، نقد و تحلیل و گزیده­ی اشعار ملک­الشعرای بهار، تهران، سخن، چ دوم.
فالر، راجر، یاکوبسن، رومن، لاج، دیوید (1369)، زبان‌شناسی و نقد ادبی، ترجمۀ مریم خوزان و حسین پاینده، نشر نی، چ اول.
قاضی­مرادی، حسن (1380)، استبداد در ایران، تهران، اختران.
کاتوزیان، محمدعلی همایون (1379)، دولت و جامعه در ایران، انقراض قاجار و استقرار پهلوی، تهران، نشر مرکز، چ اول.
کرمانی، میرزاآقاخان، سه مکتوب، نسخه­ی خطی کتابخانه­ی مرکزی دانشگاه تهران، ش 3467.
کریمی­حکاک، احمد (1384)، طلیعۀ تجدد در شعر فارسی، ترجمۀ مسعود جعفری، تهران، مروارید، چ اول.
مؤمنی، باقر (2537)، ایران در آستانۀ انقلاب مشروطه و ادبیات مشروطه، نشر سپیده- شباهنگ، چ پنجم.
نیک­خلق، علی­اکبر و عسگری نوری (1377)، زمینۀ جامعه­شناسی عشایر ایران، تهران، چاپخش.
D. S. Mirsky, History of Russian Literature, London, 1949.