مفهوم «خویشتن» در سنت فکری ملی گرا (مطالعۀ موردی: کسروی و شادمان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه علوم سیاسی دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

2 کارشناس‌ارشد گروه علوم سیاسی دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

چکیده

مسئلۀ «خویشتن» و کیستی «ما» در برابر دیگری غرب یکی از مباحث عمدۀ مورد توجه روشنفکران ایران معاصر بوده است. با رجوع به آثار روشنفکرانی که در زمینةاین حوزۀ موضوعی قلم زده‌اند، مشخص می‌شود که آنان با دیدگاه‌های گوناگونی که هر کدام از «سنتِ» فکری خاصی نشأت گرفته است، دربارة «خویشتنِ ایرانی» به بحث نشسته‌اند. هدف این مقاله، واکاوی مفهوم «خویشتن» از دیدگاه «سنتِ» فکری ملی‌گراست که به‌طور خاص در آرای دو تن از متفکران ایرانی معاصر، احمد کسروی و فخرالدین شادمان متجلی است. بدین ترتیب، پرسش اساسی این مقاله، این است که روشنفکرانِ «سنتِ» فکری مذکور چه تصوری از مفهوم «خویشتن» داشتند و با توجه به کدام زمینه‌های اجتماعی و نظری به این تصور رسیده‌ بودند؟ فرضیۀ مقاله عبارت است از اینکه در «سنت» فکری ملی‌گرا، تعریف روشنفکران از مفهوم «خویشتن» براساس بازخوانی آموزه‌های فکری و میراث معنوی «ما» در محدودۀ ایران و براساس مشترکاتی همچون زبان فارسی شکل می‌گیرد و روایت‌های آنان از زندگیِ «خویشتن ایرانی» مبتنی بر روایت‌های تاریخی ایران است. نوشتار حاضر، در دو بخش اصلی شکل یافته است. در محور نخست با توجه به تقدم زمانی دوران زندگی و همچنین فضل تقدم، به تبیین نظرهای سید احمد کسروی و در محور دوم به بررسی آرای سید فخرالدین شادمان پرداخته‌ایم. در پایان نیز جمع‌بندی مباحث و نتیجه‌گیری پرسش و فرضیۀ مقاله آورده شده است.  

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

THE CONCEPT OF "SELF" IN THE NATIONALIST TRADITION (CASE STUDY: KASRAWĪ AND SHADMAN)

نویسندگان [English]

  • Davoud Feirahi 1
  • Ali Ziraki Heydari 2
1 Professor; Department of Political Sciences, University of Tehran, Iran
2 M.A; Department of Political Sciences, University of Tehran, Iran
چکیده [English]

The issue of "self" and who "we" are against the “Other” West is one of the major topics of interest for contemporary Iranian intellectuals. With reference to the works of intellectuals who have written about this subject, it becomes clear that they have discussed the “Iranian Self” with different views rooted in special intellectual "tradition". The current article aims to examine the concept of "self" in terms of nationalist intellectual "tradition" particularly manifested in ideas of two contemporary Iranian thinkers: Ahmed Kasrawī and Fakhruddin Shadman. Thus, the main question raised here is: how did the above thinkers conceive the concept of “self” and upon which social and theoretical grounds did they found the concept of “self”? Our hypothesis is that in the nationalist intellectual tradition, intellectuals’ definition of the concept of “self” is formed based on reading intellectual teachings and “our” spiritual heritage, and also based on such similarities as Persian language; moreover, their stories of "Iranian self" life is based on Iranian historical narratives. The present paper is organized as follows. First, we address an examination of the views of Ahmed Kasrawī; second, we address an examination of the views of Fakhruddin Shadman. Finally, conclusion is presented.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Intellectual
  • Kasravi
  • nationalist
  • self
  • Tradition
  • Shadman
  1. آل سیدغفور، سید محسن (1388). «الگوی اجتماع‌گرایی و تکثر سنت‌های فکری- سیاسی ایران معاصر»، فصلنامۀ سیاست، دورۀ 39، ش 2، تابستان، ص 21-1.
  2. ادگار، آندرو (1384). «آرای مک‌اینتایر در یک نگاه»، ترجمۀ مهدی صفار دستگردی، فصلنامۀ راهبرد، ش 36، تابستان، صص 463-457.
  3. بروجردی، مهرزاد (1387). روشنفکران ایرانی و غرب: سرگذشت نافرجام بومی‌گرایی، ترجمۀ جمشید شیرازی، چ پنجم، تهران: نشر و پژوهش فرزان روز.
  4. پورزکی، گیتی (1381). «پدیدۀ چندفرهنگی: چالش میان لیبرال‌ها و جامعه‌گرایان»، کتاب ماه علوم اجتماعی، ش 61 و 62، آبان و آذر، ص 12-7.                                                                                                 
  5. زائری، قاسم (1384). «بحران اخلاق مدرنیت و نظریه اخلاق مک‌اینتایر»، فصلنامۀ راهبرد، ش 36، تابستان، ص 455-466.
  6. ساطع، نفیسه (1388). «نظرگاه مک‌اینتایر دربارۀ فرهنگ و تفکر غرب»، مطالعات اسلامی: فلسفه و کلام، سال چهل‌ویکم، شمارۀ پیاپی 2/82، پاییز و زمستان، ص 114-81.
  7. شادمان، سید فخرالدین (1326). تسخیر تمدن فرنگی، تهران: چاپخانۀ مجلس.
  8. ــــــــــــــ (1335). در راه هند، چ دوم، بی‌جا: کتاب‌فروشی ابن سینا.
  9. ــــــــــــــ (1344). تاریکی و روشنایی، چ دوم، تهران: کتابخانۀ سنایی.
  10. ــــــــــــــ (1346). تراژدی فرنگ، تهران: کتابخانۀ طهوری.
  11. شهریاری، حمید (1388). فلسفۀ اخلاق در تفکر غرب از دیدگاه السدیر مک‌اینتایر، چ دوم، تهران: سمت.
  12. فی، برایان (1389). پارادایم‌شناسی علوم انسانی، ترجمۀ مرتضی مردیها، تهران: دانشگاه امام صادق (ع) و پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی.
  13. کسروی، احمد (1311). آیین، بی‌جا، بی‌نا.
  14. ــــــــــــــ (1313الف). «باید از گذشته آنچه نیک است برداشت و آنچه بد است بازگزاشت»، ماهنامۀ تعلیم و تربیت، دورۀ اول، ش 51، ص 138-134.
  15. ــــــــــــــ (1313ب). «ایران امروز بر سر سه راه است»، ماهنامۀ همایون، ش 1، مهر،صص 13-15.
  16. ــــــــــــــ (1319). «ما چه می‌خواهیم»، ماهنامه پیمان، سال ششم، ش 4، تیر.
  17. ــــــــــــــ (1320). امروز چه باید کرد؟، تهران: چاپخانۀ پیمان.
  18. ــــــــــــــ (1324). دین و جهان، تهران: چاپخانۀ پیمان.
  19. ــــــــــــــ (1344). پیام من بشرق، تهران: کتاب‌فروشی پایدار.
  20. ــــــــــــــ (1353). در پیرامون روان، چ سوم، بی‌جا، بی‌نا، نسخۀ پی دی اف.
  21.  ــــــــــــــ (2535). زندگانی من، ده سال در عدلیه و چرا از عدلیه بیرون آمدم، تهران: نشر جار.
  22.  ــــــــــــــ (2536). پیام بدانشمندان اروپا و آمریکا، چ چهارم، تهران: کتاب‌فروشی پایدار.
  23.  ــــــــــــــ (2537). در پیرامون تاریخ، به اهتمام حسین یزدانیان، چ دوم، تهران: نشر جار.
  24. ــــــــــــــ (1357). سرنوشت ایران چه خواهد بود، چ سوم، تهران: شرکت چاپاک.
  25. ــــــــــــــ (1378). مجموعه زبان پاک، آذری یا زبان باستان آذربایگان، نام‌های شهرها و دیه‌های ایران، به کوشش عزیزالله علیزاده، تهران: فردوس.
  26. ــــــــــــــ (1381). «من چه می‌گویم؟ »، ایران نامه، ش 78 و 79، بهار و تابستان، ص 326-315.
  27. لیهی، مایکل (1384) «آیا عدالت اجتماعی امکان‌پذیر است»، ترجمۀ حمید پورنگ و حمید رزاق‌پور، فصلنامۀ راهبرد، ش 36، تابستان، ص 534-495.
  28. مک‌اینتایر، السدیر (1390). در پی فضیلت: تحقیقی در نظریۀ اخلاقی، ترجمۀ حمید شهریاری و محمدعلی شمالی، تهران: سمت.
  29. وینستین، جک راسل (1390). فلسفۀ مک‌اینتایر، ترجمۀ کاوه بهبهانی، تهران: نشر نی.