تحلیلی فرانظری از نسبت بعد تبیینی و هنجاری در نظریۀ سیاسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه علوم سیاسی دانشکدۀ حقوق و علوم اجتماعی دانشگاه تبریز

چکیده

در یک قرائت عام یا موسع از نظریۀ سیاسی که کانون آن شامل دیدگاه‌های مختلف دربارۀ سیاست و امر سیاسی است، دو وجه از معرفت (معرفت تبیینی و معرفت هنجاری) به‌صورت همزمان در یک نظریۀ سیاسی، چه اینکه آن نظریه توصیفی-تبیینی باشد یا هنجاری-ارزشی، خودنمایی می‌کند. مسئله این است که رابطۀ عناصر تبیینی و هنجاری در نظریۀ سیاسی چیست؟ چگونه برقرار می‌شود و آیا از همدیگر تفکیک‌پذیر است؟ ابعاد تبیینی و هنجاری در نظریۀ سیاسی به‌صورت مختلف و گریزناپذیری با همدیگر مرتبط‌اند، چنانکه این درهم‌تنیدگی، مرزهای نظریۀ سیاسی با ایدئولوژی سیاسی را مبهم ساخته و منازعه بر سر جهان‌شمولی در نظریۀ سیاسی را موجب شده است. تحلیل فرانظری معطوف به بررسی این مسئله در نظریۀ سیاسی به شیوه‌ای تأملی است. یکی از مسائل مهم فرانظری معاصر در نظریۀ سیاسی چگونگی جمع میان هدف سنتی سیاست به‌مثابۀ هدفی هنجاری ناظر بر ضرورت برقراری آرمانشهر با هدف مدرن و پست‌مدرن سیاست به‌مثابۀ هدفی تبیینی یا توصیفی بوده است که صرفاً مدعی بازنمایی واقعیت عینی یا برساخت‌های ذهنی یا زبانی است. از رویکرد سنتی به سیاست در قالب الگوی فلسفۀ سیاسی تا رویکردهای مدرن و پست‌مدرن به سیاست در قالب نظریۀ سیاسی تجربه‌گرا و رفتارگرا از یک سو و نظریه‌های سیاسی هرمنوتیک، پدیدارشناختی، ساختارگرا، پساساختارگرا و پراگماتیست از سوی دیگر، این درهم‌پیچیدگی بعد تبیینی و هنجاری نقش مهمی در مجادلات بر سر اعتبار نظری و عملی در نظریه‌های سیاسی داشته است. مقالۀ حاضر درصدد ارائۀ تحلیلی فرانظری در سطح هستی‌شناختی و معرفت‌شناختی از مسائل مرتبط با این درهم‌پیچیدگی بعد تبیینی و هنجاری در نظریۀ سیاسی و نتایج ناشی از آن است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A METATHEORETICAL ANALYSIS OF THE RELATIONSHIP BETWEEN EXPLANATORY-NORMATIVE DIMENSIONS IN POLITICAL THEORY

نویسنده [English]

  • Faramarz Taghilou
Assistant Professor; Department of Political Sciences, Faculty of Law and Social Sciences, University of Tabriz
چکیده [English]

In a general reading of the political theory, which includes different views on politics and the political, simultaneously exists two sides of knowledge including explanatory and normative. The problem is that, what is the relationship between explanatory and normative elements, how is this relationship established and is it possible for them to be separated? Explanatory and normative dimensions in political theories are inextricably linked, as this interdependence, makes the boundaries between political theory and political ideology ambiguous and leads to conflict over the universality, objectivity and rationality in political theory. Metatheoretical analysis in its reflective method, focuses on these issues in political theory. One of the major issues in contemporary political theory is that how we can get to a reconciliation between the traditional goal of politics as a normative goal concerning the necessary establishment of utopia, and also modern and postmodern goal of politics as an explanatory and analytic goal that seeks to represent objective reality or subjective and linguistic constructs. From Traditional Metatheoretical approach to politics in the name of political philosophy to modern and post-modern Metatheoretical approaches to politics oriented in experimental political theory and also hermeneutic, phenomenological, structuralist, poststructuralist and pragmatists political theory, the tangle of the explanatory and normative dimensions, has an important role in the debates over the theoretical and practical validity of political theory. This article seeks to provide a Metatheoretical analysis of issues related to the tangle of the explanatory and normative dimension in political theory and its ontological and epistemological results.

کلیدواژه‌ها [English]

  • politics
  • metatheory
  • Political Theory
  • explanatory
  • normative

مراجع

  1. الف) فارسی

    1. اسکاچپول، تدا؛ تریمبرگر، الن (1392)، «یک تحلیل ساختاری از انقلاب‌ها»، مطالعات تاریخی تطبیقی در باب انقلاب‌ها، ویراستۀ جک گلدستون، ترجمۀ محمدتقی دلفروز، تهران: کویر.

     2. اسکاچپول، تدا (1389)، دولت و انقلاب‌های اجتماعی، ترجمۀ سید مجید روئین‌تن، تهران: سروش.

     3. ---------- (1388)، «دستورکارهای نوظهور و راهبردهای تکرارشونده در جامعه‌شناسی تاریخی»، بینش و روش در جامعه‌شناسی تاریخی، ویراستۀ تدا اسکاچپول، ترجمۀ‌ هاشم آقاجری، تهران: نشر مرکز.

    4          . برک، پیتر (1390)، تاریخ و نظریۀ اجتماعی، ترجمۀ غلامرضا جمشیدیها، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

     5. بلیکی، نورمن (1389)، استراتژی‌های پژوهش اجتماعی، ترجمۀ ‌هاشم آقابیگ‌پوری، تهران: جامعه‌شناسان.

    1. ---------- (1391)، طراحی پژوهش‌های اجتماعی، ترجمۀ حسن چاوشیان، تهران: نشر نی.
    2. پوپر، کارل (1394)، فقر مکتب تاریخی‌نگری، ترجمۀ احمد آرام، تهران: شرکت سهامی انتشار.

     8.--------- (1363)، حدس‌‌ها و ابطال‌ها، ترجمۀ احمد آرام، تهران: انتشار.

     9. چالمرز، آلن (1378)، چیستی علم، ترجمۀ سعید زیباکلام، تهران: سمت.

    10. دورانت، ویل (1378)، تاریخ تمدن: یونان باستان، ترجمۀ امیرحسین آریان‌پور، تهران: علمی و فرهنگی.

     11. ساندرز، دیوید (1384)، تحلیل رفتاری، در روش و نظریه در علوم سیاسی، دیوید مارش و جری استوکر، ترجمۀ امیرمحمد حاج‌یوسفی، تهران: انتشارات مطالعات راهبردی.

    1. فوکو، میشل (1378)، مراقبت و تنبیه، ترجمۀ نیکو سرخوش و افشین جهان‌دیده، تهران: نشر نی.
    2.  کانت، ایمانوئل (1380)، صلح پایدار، ترجمۀ محمدحسین صبوری، تهران: به‌باوران.

    14. گیلیس، دانالد (1381)، فلسفۀ علم در قرن بیستم، ترجمۀ حسن میانداری، تهران: سمت.

    15. مور، برینگتون (1369)، ریشه‌های اجتماعی دیکتاتوری و دموکراسی، ترجمۀ حسین بشیریه، تهران: نشر دانشگاهی.

    1.  والتس.ن. کنث (1394)، نظریۀ سیاست بین‌الملل، ترجمۀ روح‌الله طالبی، تهران: نشر مخاطب.
    2. ‌های، کالین (1385)، درآمدی انتقادی بر تحلیل سیاسی، ترجمۀ احمد گل‌محمدی، تهران: نشر نی.

     

    ب) لاتین

    1. Alexander, J.C. (1987), The Centrality of the Classics, In Social Theory Today, edited by Giddens, A. et al. Cambridge: Polity Press
    2. Bacon, F. (1620), Nowum Organun, English Trans, in Philosophical Works of Francis Bacon, edited by R.L Ellis et al., Rutledge.
    3. Banuazizi, A (1987), Social- psychological approach to political development, in Understanding of Political development, Edited by Samuel Huntington and Myron Weiner, Boston: little Brown.                                                                                                      21. Foucault, M (1989), Madness and Civilization, English trans, New York & London: Tavistock.                                                                                                                                        22. Kiser, E ; Hechter, M. (1991), “the Role of General Theory In Comparative Historical Sociology”, American Journal of Sociology,Vo.l97.N1.pp1-30.                                                                                                                                          23. Goldstone, J. (2005), Historical and Comparative Theory in Encyclopedia of Social Theory, Edited by G. Ritzer, London: Sage.                                                                         24. Lakatos, I. (1978), The methodology of scientific research programs, Cambridge: Cambridge university press.                                                                                                                     25. Levy, J. (1989), The causes of war, In behavior, Society and nuclear war, edited by Philip Tetlock et al., New York: Oxford University press.                                          26. Merton, R.K. (1968), Social Theory and Social Structure, Glencoe, Free press.               

         27. Rudolph, L. (1965), “The modernity of Tradition: The Democratic Incarnation of Caste in India”, The American Political Science Review, Vol. 59, N.4.                                                 

    28.Rudolph, L; Rudolph, S.H. (1984), The modernity of Tradition: The Political development in India, Chicago: Chicago University Press.

    1. Rule, W. (2000), Women Enfranchisement, International Encyclopedia of Election, Edited by Richard Rose, London: Macmillan.                                                                                                                               
    2. Russet, (2000), Peace and Democratic, International Encyclopedia of Election, Edited by Richard Rose, London: Macmillan.                                                                                                
    3. Small, M ; David Singer (1976), “The war proneness of democratic regimes”, Jerusalem Journal of International Regimes, 1, pp. 50-69
    4. Smelser, N. J. (1968), “Sociological History: The Industrial Revolution and the British Working- Class Family”, in Smelser Essay in sociological Explanation, Englewood Cliffs: Prentice Hall.                                                                                                                    
    5. Smelser, N. J. (1959), Social Change in Industrial Revolution, Chicago: Chicago University press.
فصلنامه سیاست
دوره 47، شماره 3
آذر 1396
صفحه 571-592

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 13 دی 1394
  • تاریخ بازنگری: 11 دی 1394
  • تاریخ پذیرش: 20 فروردین 1395

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار