تمثیل تخت پروکروستس چارچوبی برای تحلیل چالش‌های رابطۀ نظریه و واقعیت در علوم سیاسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه علوم سیاسی دانشکده علوم اداری و اقتصاد دانشگاه اصفهان

چکیده

این مقالهبه جای بحث های رایج در خصوص تقدم و تاخر نظریه و واقعیت (Fact)، با استفاده از تمثیل تخت پروکروستسبر آسیب شناسی رابطه نظریه و واقعیت متمرکز می شود. در این جا تمثیل تخت پروکروستس وضعیتی را در علوم سیاسی بازتاب می بخشد که در آن محقین تنها آندسته از واقعیت­ها یا فکت­ها را برمی گزینند که با نظریه آنها سازگاری دارد، اما واقعیت­ها ناسازگار را یا نادیده   می گیرند یا آن را به­گونه­ای جرح و تعدیل می کنند تا با نظریه آنها سازگار درآید. مقاله ضمن نقد این شیوه نگرش، ابطال بلافصل نظریه در صورت مواجهه با واقعیت­ها متعارض به شیوه پوپری را نیز رادیکال می بیند و به نفع روش لاکاتوشی استدلال می کند. مقاله با بهره گیری از آموزه­های لاکاتوش و بررسی تحول سه نظریه طبقاتی مارکس، صلح دمکراتیک کانت و نظریه نوسازی، معیاری را برای جرح و تعدیل یا ابطال نظریه در علوم سیاسی به دست می دهد. در این جا مقاله استدلال می کند جایی که واقعیت­ها متعارض مانند دو نظریه اول، کمربند حفاظتی نظریه را به چالش کشند، محقق مجاز به جرح و تعدیل نظریه است. اما جایی که واقعیات مزبور مانند نظریه سوم، هسته سخت نظریه را مخدوش نمایند محقق ملزم به ابطال نظریه است. مقاله در این جا با توسل به روش چرخشی نشان می دهد چگونه می توان از مرگ یک نظریه تولد نظریه دیگری را رقم زد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

THE ALLEGORY OF PROCRUSTES BED A FRAMEWORK TO ANALYSIS OF THE HALLENGES OF THEORY AND FACT IN POLITICAL SCIENCE

نویسنده [English]

  • Abbas Hatami
Associate Professor; Political Science Department, University of Isfahan
چکیده [English]

Discussion on the relation between theory and fact in political science as well as other sciences has been reduced to their priority and posteriority and thus the pathology of this relation has been ignored. But, this paper by using the allegory of   “Procrustes’ bed”, firstly, emphasizes the pathology of this relationship. In this pathology, Procrustes’ bed refers to a situation in which researchers only select or underscore the facts that they are compatible with their theory, but they ignore incompatible facts or modify them in such a way as to be consistent with their theory. Secondly with criticizing this approach, mention also needs to be made of Popper’s falsification model, a radical approach and finally an argument for Lacatosian model. Thirdly, through the use of the Lakatosian method and analysis of the developments of three theories, namely, class theory of Marx, democratic peace theory of Kant and modernization theory, this article endeavors to offer a criteria of when to falsify a theory or modify it. The paper argues that when we confront conflicting facts that challenge to be protective, we can modify the theory and when we face with the same situation that is the hard core of a theory is challenged, we must falsify that theory. Finally, the paper at hand, by resorting to cyclical method shows how the death of a theory leads to the birth of another.

کلیدواژه‌ها [English]

  • modernization theory
  • Democratic peace theory
  • Class analysis
  • Research program
  • Popper
  • Lakatos
  • Refutation
  1. الف) فارسی

    1. اسکاچپول، تدا؛ تریمبرگر، الن (1392)، "یک تحلیل ساختاری از انقلاب‌ها"، در مطالعات تاریخی تطبیقی در باب انقلاب‌ها، ویراستۀ جک گلدستون، ترجمۀ محمدتقی دلفروز، تهران: کویر.
    2. اسکاچپول، تدا (1389)، دولت و انقلاب‌های اجتماعی، ترجمۀ سید مجید روئین‌تن، تهران: سروش.
    3. ----------- (1388)، "دستورکارهای نوظهور و راهبردهای تکرارشونده در جامعه‌شناسی تاریخی"، در بینش و روش در جامعه‌شناسی تاریخی، ویراستۀ تدا اسکاچپول، ترجمۀ هاشم آقاجری، تهران: انتشارات مرکز.
    4. بلیکی، نورمن (1389)، استراتژی‌های پژوهش اجتماعی، ترجمۀ هاشم آقا بیگ‌پوری، تهران، جامعه‌شناسان.
    5. ----------- (1391)، طراحی پژوهش‌های اجتماعی، ترجمۀ حسن چاوشیان، تهران: نی.
    6. برک، پیتر، تاریخ و نظریۀ اجتماعی (1390)، ترجمۀ غلامرضا جمشیدیها، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
    7. پوپر، کارل (1394)، فقر مکتب تاریخی‌نگری، ترجمۀ احمد آرام، تهران: شرکت سهامی انتشار.
    8. ------- (1363)، حدس‌ها و ابطال‌ها، ترجمۀ احمد آرام، تهران: انتشار.
    9. چالمرز، آلن (1378)، چیستی علم، ترجمۀ سعید زیباکلام، تهران: سمت.
    10. دورانت، ویل (1378). تاریخ تمدن: یونان باستان، ترجمۀ امیرحسین آریان‌پور، تهران: علمی و فرهنگی.
    11.  ساندرز، دیوید (1384)، "تحلیل رفتاری"، در روش و نظریه در علوم سیاسی، ویراسته استوکر،جری و دیوید ، تهران: انتشارات مطالعات راهبردی.
    12. فوکو، میشل (1378)، مراقبت و تنبیه، ترجمۀ نیکو سرخوش و افشین جهان‌دیده، تهران: نشر نی.
    13. کانت، ایمانوئل (1380)، صلح پایدار، محمدحسین صبوری، تهران: انتشارات به‌باوران.
    14. گیلیس، دانالد (1381)، فلسفۀ علم در قرن بیستم، ترجمۀ حسن میانداری، تهران: سمت.
    15. مور، برینگتون (1369)، ریشه‌های اجتماعی دیکتاتوری و دموکراسی، ترجمۀ حسین بشیریه، تهران: نشر دانشگاهی.
    16. والتس.ن. کنث (1394)، نظریۀ سیاست بین‌الملل، ترجمۀ روح‌الله طالبی، تهران: نشر مخاطب.
    17. های، کالین (1385)، درآمدی انتقادی بر تحلیل سیاسی، ترجمۀ گل محمدی، تهران: نشر نی.

     

    ب) خارجی

    1. Alexander, J.C (1987), ‘The Centrality of the Classics’, In Social Theory Today, edited by Giddens, A & et.al. Cambridge: Polity Press 
    2. Bacon, F(1620), Nowum Organun, English  Trans, in Philosophical Works of Francis Bacon, edited by R.L Ellis & et.al, Rutledge.  
    3. Banuazizi,  A (1987), ‘Social- psychological approach to political development’, in Understanding of Political development, Edited by Samuel Huntington and Myron Weiner, Boston: little Brown.  
    4. Foucault, M (1989), Madness and Civilization, English  trans. New York & London: Tavistock  
    5. Kiser, E & M. Hechter (1991), ‘the Role of General Theory’, In Comparative Historical Sociology, American Journal of Sociology,Vo.l97.N1.pp 1-30   
    6. Goldstone, J (2005) ‘Historical and Comparative Theory’, in Encyclopedia of Social Theory, Edited by G. Ritzer, London: Sage. 
    7. Lakatos, I (1978), The methodology of scientific research programs, Cambridge: Cambridge university press.    
    8. Levy, J (1989), ‘The causes of war’, In behavior, Society and nuclear war, edited by Philip Tetlock and et.al, New York: Oxford University press.  
    9. Merton, R.K(1968), Social Theory and Social Structure, Glencoe, Free press.
    10. Rudolph, L (1965), ‘The modernity of Tradition: The Democratic Incarnation of Caste in India’, The American Political Science Review, Vol. 59, N.4.
    11. Rudolph, L & Susanne Rudolph (1984), The modernity of Tradition: The Political development in India, Chicago: Chicago University Press.
    12. Rule, W (2000), ‘Women Enfranchisement’, International Encyclopedia of Election, Edited by Richard Rose, London: Macmillan. 
    13. Russet, (2000), ‘Peace and Democratic’, International Encyclopedia of Election, Edited by Richard Rose, London: Macmillan.  
    14. Small, M & David Singer (1976), ‘The war proneness of democratic regimes’, Jerusalem Journal of International Regimes, 1, pp. 50-69 
    15. Smelser, N. J (1968), ‘Sociological History: The Industrial Revolution and the British Working- Class Family’, in Smelser Essay in sociological Explanation, Englewood Cliffs: Prentice Hall.   
    16. Smelser, N. J (1959), Social Change in Industrial Revolution, Chicago: Chicago University press.