سیاستگذاری اقتصادی کنترل تحریم در فرایند دیپلماسی هسته‌ای

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استاد گروه علوم سیاسی دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

چکیده

رهیافت نئولیبرالیسم در اقتصاد سیاسی بین‌المللی اهمیت، مطلوبیت و کارامدی بالایی در حل منازعات سیاسی و بحران‌های منطقه‌ای  دارد. بخش شایان توجهی از تضادهای جهان غرب و ایران در سال‌های دهۀ 1990 به بعد عمدتاً تحت تأثیر فعالیت هسته‌ای ایران شکل گرفته و گسترش یافته است. در این مقاله به تبیین زمینه‌های اقتصادی کنش راهبردی آمریکا در مقابله با ایران و فرایند دیپلماسی هسته‌ای ایران و کشورهای گروه 1+5 براساس سیاستگذاری اقتصادی نئولیبرالی می‌پردازیم. پایان مذاکرات در 14 جولای 2015 و انتشار برنامۀ جامع اقدام مشترک را می‌توان انعکاس کاربرد رهیافت نئولیبرالی در حوزۀ سیاستگذاری اقتصادی تحریم و اقدام‌های متقابل ایران برای کنترل و گذار از تحریم دانست. علت اصلی موفقیت مذاکرات و برنامۀ هسته‌ای را می‌توان بهره‌گیری از سازوکارهای رهیافت نئولیبرالی در اقتصاد سیاسی بین‌المللی ذکر کرد. چنین رهیافتی زمینه‌های نیل به همکاری مشترک برای کاهش تهدیدات فراروی کشورها را سازماندهی کرد. در رهیافت سیاستگذاری اقتصادی نئولیبرال، همکاری بازیگران برای دستیابی به سود، قدرت و امنیت را امکان‌پذیر می‌سازد. در این فرایند، قالب‌های تحلیلی اقتصاد سیاسی رابطۀ ارگانیک بین مؤلفه‌های سیاست بین‌الملل و اقتصاد بین‌الملل برقرار می‌کند. براساس چنین رویکردی، هر گونه حل‌وفصل مرحله‌ای موضوعات هسته‌ای تابعی از ضرورت‌های اقتصاد و سیاست جهانی خواهد بود. از سوی دیگر، مذاکرات هستهای را می‌توان در قالب الگوهایی از جمله «اعتمادسازی راهبردی» نیز تفسیر کرد. روند دیپلماسی هسته‌ای ایران و کشورهای گروه 1+5 بیانگر آن است که مؤلفه‌های اقتصاد سیاسی با نیازهای راهبردی جمهوری اسلامی ارتباط مستقیمی با حل‌وفصل فعالیت‌های هسته‌ای ایران دارد. پرسش اصلی مقاله آن است که «مبانی سیاستگذاری کنترل تحریم در رهیافت نئولیبرالی اقتصاد سیاسی بین‌الملل چیست و ایران چگونه از آن در فرایند مذاکرات هسته‌ای با گروه 1+5 استفاده کرده است؟» فرضیۀ مقاله بر این موضوع تأکید دارد که ضرورت‌های اقتصاد سیاسی ایران و امنیت راهبردی کشورهای 1+5 چنین فرایندی را به‌وجود آورده است. در تنظیم این مقاله از رهیافت سیاستگذاری اقتصادی سیاسی نئولیبرال استفاده شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

ECONOMIC POLICY-MAKING ON SANCTIONS CONTROL THROUGHOUT THE PROCESS OF NUCLEAR DIPLOMACY

نویسنده [English]

  • Abbas Mossalanejad
Professor, Department of Political Science, University of Tehran, Iran
چکیده [English]

The neoliberal approach in the international political economy is highly significant, desirable and efficient for resolving the political conflict and regional crises. A considerable number of conflicts between the West and Iran since 1990s surfaced and expanded mainly due to the Iranian nuclear activities. This paper attempts to explain the economic backgrounds of US strategic action in dealing with Iran, its nuclear diplomatic process and the P5+1 countries based on the neoliberal economic policy-making. The closing of the negotiations on July 14, 2015 and the release of a Joint Comprehensive Plan of Action was a reflection of the neoliberal approach to economic sanction policy-making and the Iranian countermeasures to control the situation and overcome the sanctions. The main reason behind the success of the talks and the nuclear program lies in utilization of neoliberal mechanisms in the international political economy. Such an approach managed to set the ground for achievement of joint cooperation so as to reduce the threats facing nations. Power and security in the neo-liberal approach to economic policy are realized through facilitated collaboration of actors for gaining profit. Throughout this process, the analysis forms within political and economic spheres builds on an organic relationship between the components of international politics and the international economy. According to this approach, any stepwise resolution to the nuclear issues is an outcome of global economic political requirements. On the other hand, the nuclear negotiations can be interpreted as platforms such as strategic confidence-building. The current nuclear diplomacy adopted by Iran and the P5+1 suggests that the political economic elements and the strategic requirements of the Islamic Republic of Iran are directly correlated with settlement of the Iranian nuclear activities. The fundamental question of this research is: On what approach and implications the Vienna agreement under the Joint Comprehensive Plan of Action has been occurred. In this respect, the hypothesis in this paper stresses the fact that such a trend originates from the Iranian economic imperatives and the strategic security of P5+1 countries. For that purpose, the neoliberal political economy approach was employed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • International Political Economic Policy-Making
  • Crisis Management
  • economic sanctions
  • Political Economic Nuclear Diplomacy
  • Sanction Economy
  1. الف) فارسی

    1. اسمیت، روی و دیگران (1392)، اقتصاد سیاسی بین‌المللی در قرن 21، تهران: نشر مخاطب.
    2. انتصار، نادر و کاوه افراسیابی (1395)، ماراتن مذاکرات هسته‌ای، ترجمۀ سعید جعفری و روح‌الله فقیهی، تهران: نشر قومس.
    3. حسین‌زاده، اسماعیل (1389)، اقتصاد سیاسی نظامی‌گری آمریکا، ترجمۀ پرویز امیدوار، تهران:‌ نشر نی.
    4. رنشون، استانلی (1393)، امنیت ملی دولت اوباما، ترجمۀ عسگر قهرمان‌پور.
    5. شولزینگر، رابرت، دی (1379)، دیپلماسی آمریکا در قرن بیستم (1997-1898)،» ترجمۀ محمد رفیعی مهرآبادی، تهران: وزارت خارجه.
    6. قنبرلو، عبدالله (1389)، اقتصاد سیاسی مداخله‌گرایی در سیاست خارجی آمریکا، تهران: پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی.
    7. کلارک، شان؛ سابرینا هوک (1393)، جهان پیش رو؛ مناظره دربارۀ جهان پس از آمریکا، ترجمۀ علیرضا طیب، تهران: نشر نی.
    8. مرشایمر، جان (1390)، تراژدی سیاست قدرت‌های بزرگ، ترجمۀ غلامعلی چگینی‌زاده، چ سوم، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت خارجه.
    9. مصلی‌نژاد، عباس (1390)، سیاستگذاری اقتصادی؛ مدل، روش و فرایند، تهران: رخداد نو.
    10. مورن، مایکل و دیگران (1393)، دانشنامۀ سیاستگذاری عمومی، ترجمۀ محمد صفار، تهران: میزان.

    ب) لاتین

    1. Ackerman. J. (2012), Constructivism and International Relation, in W. Carlsnaes, T. Risse and B. A. Simmons (Eds), Handbook of International Relations, London: Sage, pp. 95-118.
    2. Aronoff, M. J. (2014), The Politics of Collective Identity, Reviews in Anthropology.
    3. Art, R. J. (2014), “Force and Fungibility Reconsidered”, Security Studies, Vol. 8, No. 4.
    4. Ashley, R. K. (1995), The Powers of Anarchy: Theory, Sovereignty, and The Domestication of Global Life, in J. Der Derian (Ed), International Theory Critical Investigations, New York: NYU Press.
    5. Axelrod, R. (1984), The Evolution of Cooperation, New York: Basic Books.
    6. Baldwin, D. (1979), “Power Analysis and World Politics: New Trends versus Old Tendencies”, World Politics, Vol. 31, No. 2.
    7. Baldwin, D. (1999), “Force, Fungibility, and Influence”, Security Studies, Vol. 8, No. 4.
    8. Baldwin, D. (2002), Power and International Relation, in W. Carlsnaes, T. Risse and B. Simmons (Eds), Handbook of International Relations, London: Sage.
    9. Barzegar, Kayhan (2014), “Lessons of the Nuclear Diplomacy”, Iran Review, No: 6, December.
    10. Bech, U. (2005), Power in the Global Age, Cambridge: Polity Press.
    11. Bech, U. (2012), What is globalization?, Cambridge: Polity Press.
    12. Bennett, D. S. and Stam, A. C. (2014), The Behavioral Origins of War, Ann Arbor, Mich: University of Michigan Press.
    13. Buzan, B. Waver, O. and de Wilde, J. (1998), Security: A New Framework for Analysis, Boulder, Col: Lynne Rienner.
    14. Cooper, R. (2005), Economic Power, Unpublished Paper, Harward University.
    15. Dahl, R. A. (1997), Power, in David L. Sills, (ed.), International Encyclopedia of the Social Sciences, Vol. XII, New York: Free Press.
    16. Elkin (ed), (2006), “Reflection on the Uses “Power Cube” Approach for Analyzing the Spaces, Places and Dynamics of Civil Society Participation and Engagement”, Prepared for I. Guijt, (ed), Assessing Civil Society Participation as Supported In-country by Cordaid, Hivos, Novib and Plan Netherlands 1999-2004, The Hague: MFP Breed Netwerk.
    17. Fierke, K. (2013), Changing Games, Changing Strategies: Critical Investigations in Security, Manchester: Manchester University Press.
    18. Huntington, S. P. (1999), “The Lonely Superpower”, Foreign Affairs, Vol. 78, No. 2.
    19. Ikenberry, G. J. (2001), “After Victory”, Princeton, NJ: Princeton University Press.
    20. Khajehpour, Bijan (2014), “Iran’s Budget Tackles Falling Oil Prices”, Al-Monitor, No.11, December.
    21. Rubin, Michael (2014), Dancing with the Devil: The Perils of Engaging Rogue Regimes, New York: Encounter Books.
    22. Trevor B. McCrisken (2013), American Exceptionalism and the Legacy of Vietnam, Houndmils: Palgrave Macmillan.
    23. World Bank, (2015), “World Development Indicators data base”, http://siteresourses world bank.org.
    24. Juneau, Thomas & Sam Razavi (2014), Iranian Foreign Policy since 2000: Alone in the World, London: Routledge.