مؤلفه‌های سازندۀ فرهنگ سیاسی شایسته در سپهر سیاست‌ورزی امام علی (ع)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد علوم سیاسی دانشکدۀ معارف اسلامی و علوم سیاسی دانشگاه امام صادق (ع)

2 دانشجوی دکتری دانشکدۀ معارف اسلامی و علوم سیاسی دانشگاه امام صادق (ع)

چکیده

در واکاوی تقابل دو ساحت فرهنگی در دوران حکومتی امام علی (ع)، یک طرف فرهنگ عمومی و به‌تبع آن فرهنگ سیاسی جاهلیت است که ریشه‌های آن در باطن برخی از مسلمانان صدر اسلام باقی مانده و در دورۀ خلفای پیش از امیرالمؤمنین (ع) بازتولید شده و طرف دیگر این منازعه، فرهنگ سیاسی شایسته و بایسته از منظر امیرالمؤمنین (ع) قرار دارد که با دو رکن "علم‌آموزی" و "اراده‌سازی" شناخته می‌شود. در پاسخ به این پرسش اصلی که امام علی (ع) چه تصویری از فرهنگ سیاسی اسلامی ارائه داده‌اند، می‌توان گفت که ایشان درصدد توجه‌بخشی به ساحت تعقل و ملزومات معرفتی آن و تقویت اراده و بایسته‌های ایمانی‌اش بودند و متقابلاً پاکسازی جامعه از فرهنگ سیاسی جاهلیت (که اقتضائات خاص خود را داشته و مانع حرکت سیاسی مطلوب قلمداد می‌شده است) را ضروری می‌دانستند. بنابراین امام با توجه به اهمیت و جایگاه فرهنگ در کنش سیاسی، اصلاحاتی ریشه‌ای و دامنه‌دار را در صحنۀ فرهنگ سیاسی پی‌ریزی کردند تا جهت رفتار سیاسی مسلمانان را به سمت مطلوب پیش برند. در این مقاله از روش توصیفی-تحلیلی برای رهنمون شدن به ابعاد سازندۀ فرهنگ سیاسی برگزیده در سیاستگذاری‌های امام (ع) استفاده شده و با ذکر دوگانه‌های مفهومی متضاد از ابعاد این دو فرهنگ سیاسی تشریح شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

CONSTRUCTIVE COMPONENTS OF IDEAL POLITICAL CULTURE IN IMAM ALI’S REALM OF POLITICAL THOUGHTS

نویسندگان [English]

  • Jalal Dorakhshah 1
  • Ahmad Shariatmadari 2
1 Professor; Faculty of Islamic Studies and Politics, Imam Sadiq University, Iran
2 Ph.D. Student; Faculty of Islamic Studies and Politics, Imam Sadiq University, Iran
چکیده [English]

Two opposing cultural arenas contrast with each other during Imam Ali’s government. On the one hand, there is popular culture and therefore the political culture of jahiliyyah (ignorance) which has been reproduced in the period of caliphs before Imam Ali (pbuh), and still deeply roots itself in the soul of some Muslims of early Islam.On the other end of the opposition, there is the true political culture from Imam Ali’s perspective, which is known to berooted in “acquiring knowledge” and “gaining determination”.In answer to the important question about Imam Ali’s picture of Islamic political culture, it could be said that he tried to emphasize the role of wisdom and its epistemic necessities, strengthen determination and its ideological requirements, and furthermore wipe out the political culture of jahiliyyah as an obstacle to ideal political movements. Therefore, taking into account the role of culture in political actions, Imam Ali implemented fundamental reforms in the arena of political culture to direct Muslims and their political behavior to the correct path. In this research, a descriptive-analytical method was used to identity the essential dimensions shaping the ideal political culture in Imam Ali’spolicies. Opposing conceptual dichotomies were also used to clearly delineate the two different political cultures.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imam Ali’s Government
  • Imam Ali’s Policy
  • Wisdom and Determination
  • Knowledge and Faith
  • The Culture of Jahiliyyah (Ignorance)
  • political culture
  1. الف) فارسی و عربی

    1. آقاجمال خوانساری، محمدبن حسین (1366). شرح آقاجمال خوانساری بر غررالحکم و دررالکلم، چ چهارم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
    2. ابن أبی الحدید، عبدالحمید بن هبه الله‏ (1404). شرح نهج البلاغة لابن أبی الحدید، چ اول، قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی.
    3. ابن‌أثیر، علی بن محمد (بی‌تا). الکامل فی التاریخ، بیروت: دار صادر، ج 3.
    4. ابن‌میثم بحرانی، میثم بن علی (1375). ترجمۀ شرح نهج‌البلاغه، ترجمۀ قربانعلی محمدی مقدم، چ اول، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی.
    5. امانی، محمدعلی (1392). سنن جاهلی عرب و روش برخورد قرآن کریم، چ اول، تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
    6. بدیع، برتران (1376). فرهنگ و سیاست، ترجمۀ احمد نقیب‌زاده، تهران: دادگستر.
    7. بلاذری، احمدبن یحیی (بی‌تا). أنساب الأشراف، بیروت: مؤسسۀ أعلمی للمطبوعات، ج 2.
    8. تمیمی آمدی، عبدالواحد بن محمد (1410ق). غرر الحکم و درر الکلم، چ دوم، قم: دارالکتاب الاسلامی.
    9. جودکی، حجت‌الله (1380). «قاعدین»، دانشنامۀ امام علی (ع)، زیر نظر علی‌اکبر رشاد، چ اول، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی، ج 9.

    10. دینوری، احمد بن داوود (1373). الاخبار الطوال، قم: الشریف الرضی.

    11. شریف الرضى، محمد بن حسین‏ (1378). نهج‌البلاغه، ترجمۀ شهیدی، چ چهاردهم، تهران: شرکت انتشارات علمی فرهنگی.

    12. عالم، عبدالرحمن (1386). بنیادهای علم سیاست، چ هفدهم، تهران: نشر نی.

    13. قیصری، نورالله؛ شکوری، ابوالفضل (1381). «فرهنگ سیاسی: پژوهشی در ساختار و تحولات نظری یک مفهوم»، نامۀ مفید، ش 32.

    14. مدرسی، هادی (1431ق). أخلاقیات الامام علی أمیرالمؤمنین علیه السلام، بیروت: دارالعلوم.

    15. مطهری، مرتضی (1378). مجموعۀ آثار، تهران: صدرا.

    16. مغنیه، محمدجواد (1358). فی ظلال نهج‌البلاغه، چ سوم، بیروت: دارالعلم الملایین.

    17. مفید، محمد بن محمد (1376). الارشاد، تهران: کتابفروشی اسلامیه.

    18. نصر بن مزاحم (1404ق). وقعة صفین، قم: مکتبة آیة‌الله العظمی المرعشی النجفی.

    19. هاشمى خویى، میرزا حبیب‌الله؛ حسن‌زاده آملى، حسن؛ کمرهاى، محمدباقر (1400ق). منهاج البراعة فی شرح نهج‌البلاغة، چ چهارم، تهران: مکتبة الإسلامیة.

    20. هیوود، اندرو (1392). سیاست، ترجمۀ عبدالرحمن عالم، چاپ سوم، تهران: نشر نی.

    21. یعقوبی، احمد بن اسحاق (بی‌تا). تاریخ الیعقوبی، بیروت: دار صادر، جلد دوم.

    ب) خارجی

    1- Almond A, Gabriel (1956). “Comparative political Systems”, The Journal of Politics, vol 18, No 3.

    2- Almond A, Gabriel; Verba, Sidney (1963). The Civic Culture: Political Attitudes and Democracy in Five Nations, Sage Publications.

    3- Gendzel, Glen (1997). “Political Culture: Genealogy of a Concept”, Journal of Interdisciplinary History.

    4- Ruttan, Vernon W (1989). “What Happened to Political Development?”, Economic Development Center, University of Minnesota.

    5- Wilson w, Richard (2000). “The Many Voices of Political culture: Assessing Different Approaches”, World Politics ,52