تبیین رابطۀ نوع دینداری با نوع فرهنگ سیاسی (مطالعۀ موردی: شهر تهران)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه جامعه شناسی دانشکدۀ علوم اجتماعی دانشگاه تهران

2 دانش آموختۀ دکتری جامعه شناسی پردیس البرز دانشگاه تهران

چکیده

تبیین رابطۀ نوع دینداری با فرهنگ سیاسی به‌عنوان هدف اصلی این تحقیق پس از مشاهدۀ نتایج متناقض و متفاوت یافته‌های پژوهشی در این زمینه مطرح شد. در این تحقیق پس از مرور ادبیات تجربی و نظری براساس چارچوب نظری جامعه‌پذیری سیاسی و نظریات مرتبط با رابطۀ دین و دموکراسی، فرضیۀ اصلی تحقیق بدین صورت مطرح شد که نوع دینداری برحسب نوع قرائت و فهم از دین تعیین‌کنندۀ نوع فرهنگ سیاسی برحسب نوع قرائت و فهم از فرهنگ سیاسی است. به‌طوری‌که نوع دینداری سختگیرانه، معتدل و تساهل‌گرایانه به‌ترتیب به نوع فرهنگ سیاسی سختگیرانه (توسعه‌نیافته)، معتدل (توسعه‌یافته) و تساهل‌گرایانه (توسعه‌نیافته) منجر می‌شود. روش انجام تحقیق پیمایش و ابزار گردآوری داده‌ها، پرسشنامه به‌صورت مصاحبۀ بسته است. جمعیت آماری تحقیق، مردم شهر تهران است. تعداد 384 نفر به روش نمونه‌گیری احتمالی از 60 بلوک تصادفی از مناطق 22گانۀ تهران انتخاب شدند. در تجزیه‌وتحلیل اطلاعات از میانگین، جدول توزیع فراوانی، ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون استفاده شد. نتایج تحقیق فرضیات تحقیق را تأیید کرد. براساس نتایج تحقیق نوع قرائت و فهم از دین و فرهنگ سیاسی نقش تعیین‌کننده‌ای در تعیین رابطۀ نوع دینداری با نوع فرهنگ سیاسی دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

THE EXPLANATION OF THE RELATIONSHIP BETWEEN RELIGIOSITY TYPE AND POLITICAL CULTURE TYPE (CASE STUDY: TEHRAN CITY)

نویسندگان [English]

  • Houshang Naiebi 1
  • Mahdi Mirzaei 2
1 Associate Professor; Faculty of Social Science, University of Tehran
2 Faculty member of the University of Imam Ali (AS) and PhD in sociology, Tehran University
چکیده [English]

Explaining relationship of religiosity with political culture as the main purpose of this research is carried out after observing paradoxical results and different study findings of this relationship were discussed. In this study, upon reviewing theoretical and empirical literature on the basis of the theoretical framework of political socialization and theories related to the relationship between religion and democracy, the main hypothesis of study is that the type of religiosity based on reading and understanding of the religion determines the political culture based on reading and understanding of political culture. So that kind of strict religiosity, moderate and tolerant resulted in strict (undeveloped), moderate (developed) and tolerant (developed) political culture. Research method is survey and data collection tool is a questionnaire as closed interview. The statistical population is people in Tehran, 384 peoples with probability sampling of the 60 random blocks of 22 districts of Tehran were selected. In the analysis of data, the average, the frequency distribution table, Pearson correlation and regression were used. The study results confirmed the hypothesis. Type of religiosity significantly affects the type of political culture, according to the results of the research, the type of reading and understanding of religion and political culture plays a decisive role in determining the relationship between the type of religion and the kind of political culture.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Religiosity type
  • political culture type
  • reading
  • understanding

مراجع

  1. الف) فارسی

    1. احمدی، یعقوب (1387). دموکراتیزاسیون فرهنگ سیاسی در میان شهروندان سنندجی و عوامل مؤثر بر آن، پایان‌نامۀ دکتری رشتۀ جامعه‌شناسی دانشگاه اصفهان.
    2. افشانی، سید علیرضا (1380). بررسی چگونگی تساهل سیاسی در تشکل‌های دانشجویی، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد رشتۀ جامعه‌شناسی دانشگاه علامه طباطبائی.
    3. اینگلهارت، رونالد، پیپا نوریس (1387). مقدس و عرفی، دین و سیاست در جهان: کندوکاوی در جوامع مذهبی و غیرمذهبی جهان، ترجمۀ مریم وتر، تهران: کویر.
    4. اینگلهارت، رونالد؛ کریستین، ولزل (1389). نوسازی، تغیر فرهنگی و دموکراسی، ترجمۀ یعقوب احمدی، تهران: کویر.
    5. اینگلهارت، رونالد (1373). تحول فرهنگی در جامعۀ صنعتی پیشرفته، ترجمۀ مریم وتر، تهران: کویر.
    6. آرون، ریمون (1382). مراحل اساسی سیر اندیشه در جامعه‌شناسی (متن بازبینی‌شده)، ترجمۀ باقر پرهام، چ ششم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
    7. آزاد ارمکی ، تقی؛ غیاثوند، احمد (1383). جامعه‌شناسی تغییرات فرهنگی در ایران، تهران: آن.
    8. آگبرن، ویلیام ومی‌یر نیمکف (1345). زمینۀ جامعه‌شناسی، اقتباس از ا. ح. آریانپور، چ دوم، تهران: دهخدا.
    9. آلموند، گابریل؛ بینگهام پاوول، جونیور (1375). «جامعه‌پذیری سیاسی و فرهنگ سیاسی»، مجلۀ اطلاعات سیاسی – اقتصادی، ترجمۀ علیرضا طیب، بهمن و اسفند، ش 113 و 114.
    10. بشیریه، حسین (1380). موانع توسعۀ سیاسی در ایران، تهران: گام نو.
    11. ---------- (1381). دیباچه‌ای بر جامعه‌شناسی سیاسی ایران، دورۀ جمهوری اسلامی، تهران: نگاه معاصر.
    12. بیات‌ریزی، رضا (1379). بررسی عوامل مؤثر بر فرهنگ سیاسی دانشجویان دانشگاه تهران، پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد رشتۀ جامعه‌شناسی دانشگاه شیراز.
    13. پای، لوسین (1370). «فرهنگ سیاسی و توسعۀ سیاسی»، ترجمۀ مجید محمدی، نامۀ فرهنگ، پاییز و زمستان، ش 5 و 6.
    14. توکویل، الکسی دو (1347). تحلیل دموکراسی در آمریکا، ترجمۀ رحمت ا... مقدم، تهران: زوار.
    15.  جهانگیری، جهانگیر؛ ابوترابی زارچی، فاطمه (1391). «بررسی تأثیر میزان استفاده از رسانه‌های جمعی بر مؤلفه‌های فرهنگ سیاسی دانشجویان: مطالعۀ موردی دانشگاه شیراز»، پژوهشنامۀ علوم سیاسی، سال هفتم، ش 4، پاییز.
    16. حق‌خواه، مژگان (1385). بررسی فرهنگ سیاسی دموکراتیک و عوامل مؤثر بر آن در دانشگاه تربیت معلم تهران در سال تحصیلی 85-1384، پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد جامعه‌شناسی دانشگاه تربیت معلم.
    17. دفتر طرح‌های ملی (1382). پیمایش ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان، موج دوم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
    18. دواس، دی. ای (1385). پیمایشدرتحقیقاتاجتماعی، ترجمۀ هوشنگ نایبی، چ هفتم، تهران: نی.
    19. راش، مایکل (1391). جامعه و سیاست: مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی سیاسی، ترجمۀ منوچهر صبوری، چ11، تهران: سمت.
    20. ربیعی، علی (1380). جامعه‌شناسی تحولات ارزشی: نگاهی به رفتارشناسی رأی‌دهندگان در انتخابات دوم خرداد 1376، تهران: فرهنگ و اندیشه.
    21. رفیع‌پور، فرامرز (1378). کندوکاوها و پنداشت‌ها، چ دهم، تهران: شرکت سهامی انتشارات.
    22. رئیسی عیسی آبادی، شهاب (1390). بررسی تأثیر دینداری بر فرهنگ سیاسی (مطالعۀ موردی: مردم شهر فارسان)، پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد رشتۀ جامعه‌شناسی دانشگاه مازندران.
    23. سریع‌القلم، محمود (1380). عقلانیت و آینده توسعه‌یافتگی ایران، تهران: مرکز پژوهش‌های علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه.
    24. ------------- (1386). فرهنگ سیاسی ایران، تهران: پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
    25. شایگان، فریبا (1386). بررسی رابطه دینداری و اعتماد سیاسی، پایان‌نامۀ دکتری رشتۀ جامعه‌شناسی دانشگاه علامه طباطبائی.
    26. شجاعی‌زند، علی‌رضا (1384). «مدلی برای سنجش دینداری در ایران»،مجلۀجامعه‌شناسی ایران، دورۀ 6، ش 1.
    27. شجاعی‌زند، علی‌رضا (1381)، عرفی شدن در تجربةمسیحی و اسلامی، تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران.
    28. شجاعی‌زند، علی‌رضا (1387).«نقش روشنفکری دینی در عرفی شدن: منع یا تسهیل»،فصلنامة راهبرد فرهنگ، سال اول، ش 4.
    29. --------------- (1391). «مصادر دینی آزادی و عدالت»، چهارمین نشست اندیشه‌های راهبردی- آزادی، تهران: دبیرخانة نشست اندیشه‌های راهبردی، ص. 233-199.
    30. --------------- (1394). دین در زمانه و زمینۀ مدرن، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
    31. عالم، عبدالرحمان (1374). «فهم فرهنگ سیاسی»، سیاست خارجی، سال نهم، ش 4، زمستان.
    32. فرزانه‌فر، حسین (1383الف). تساهل و مدارا در اندیشۀ سیاسی اسلام، پایان‌نامۀ دکتری علوم سیاسی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
    33. فرزانه‌فر، حسین (1383ب). «تساهل و مدارا در اندیشه‌های سیاسی اسلام»، مجلۀ مطالعات اسلامی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه بیرجند، ش63.
    34. قریب، حسین (1382). «مرزهای تساهل و مدارا در اندیشۀ سیاسی اسلام، همایش خورشید شهادت»، مجموعه مقالات هشتمین همایش بررسی ابعاد زندگانی امام حسین(ع)، تهران: دانشگاه امام حسین (ع).
    35. کدیور، محسن (1385). «اسلام و دموکراسی، سازگاری یا ناسازگاری»، آیین، اردیبهشت، ش 3.
    36. کوئن، بروس (1381). مبانی جامعه‌شناسی، ترجمۀ غلامعباس توسلی و رضا فاضل، چ سیزدهم، تهران: سمت.
    37. گلچین، مسعود؛ حق‌خواه، مژگان؛ سیدی، فرشته (1387). «فرهنگ سیاسی دموکراتیک و عوامل مرتبط با آن»، مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه خوارزمی، تابستان، ش 61.
    38. گیدنز، آنتونی (1384). جامعه‌شناسی، ترجمۀ منوچهر صبوری، چ پانزدهم، تهران: نی.
    39. معمار، رحمت‌الله (1391). جامعه‌شناسی مشارکت سیاسی: تحلیل تطبیقی درون کشوری از مشارکت انتخاباتی در ایران، تهران: امیرکبیر.
    40. میرموسوی، سید علی (1375). «مبانی دینی و فرهنگ سیاسی مشارکتی» ، نقد و نظر، تابستان و پاییز، ش 7 و 8 .
    41. نیک‌گهر، عبدالحسین (1373). مبانی جامعه‌شناسی، چ چهارم، تهران: رایزن.

    ب) انگلیسی

    1. Almond Gabriel A. and Sidney Verbal (1963). Civil Culture; Princeton: Princeton University Press.
    2. Almond, G.A (1956). “comparative political systems”, Journal of politics; 18.
    3. Barrie, Oxford, et al (1997). Politics; An introduction, Rutledge, London: New York.
    4. Busch, Beverly.G (1998). Faith, Truth, and Tolerance: Religion and Political Tolerance in the United States; dissertation for the Degree Doctor of Philosophy (political scince); University of Nebraska, Lincoln.
    5. Diamond, Larry (1994). Political Culture and Democracy in developing country; united state, Ivne publishers inc.
    6. Eisenstein.A, Marie (2006). “Rethinking the Relationship between Religion and Political Tolerance in the US”,Polit Behav , 28:327-348.
    7. Garcia-Rivero Carlos, Hennie Kotzé and Pierre Du Toit (2002), “Political culture and democracy: The South African case”, Politikon: South African Journal of Political Studies, 29:2.
    8. Glock, Charles Y. & Rodney Stark (1965). Religion and Society in Tension; Chicago: Rand McNally & Company.
    9. Grant, Z (1998), The Borden of diversity promoting multicultural tolerance, May, 4.
    10. Himmelfarb, Harold S (19975).“Measuring religious involvement”, Social Forces, Vol. 53, No. 4.
    11. Karpov, Vyacheslav (1999). “Religiosity and Political Tolerance in Poland”,Sociology of Religion, Vol. 60, No. 4, Winter; pp. 387-402.
    12. Lipset, Seymour Martin (1981). Political Man; Baltimore, John Hopkins.
    13. ------------------------------. (1964). Religion and Politics in the American Past and Present. In Religion and Social Conflict, edited by R. Lee and M. Marty. New York: Oxford University Press.
    14. Postic Robert.k (2007). 2007; political tolerance: the effects religion and religiosity, dissertation for the Degree Doctor of Philosophy (political scince); Wayne State University,Detroit, Michigan.
    15. Pye, L.W. and Verba, S. (1965). Political Culture and Political Development, Princeton University Press.
    16. Rosenboum, Walter (1975), Political Culture, New York: Preaeger Publisher.
    17. Rostow, Walt Whitman (1960). The Stages of Economic Growth: A non-communist manifest , .Cambridge University Press
    18. Sills, David (1972). International encyclopedia of the social science; Vol. II, The Macmillan Company and the press New York.
    19. Tessler, Mark (2002). “Islam and Democracy in the Middle East: The Impact of Religious Orientations on Attitudes toward Democracy in Four Arab Countries”, Comparative Politics, Vol. 34, No. 3 .Apr.
فصلنامه سیاست
دوره 48، شماره 2
شهریور 1397
صفحه 493-512

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 09 اردیبهشت 1396
  • تاریخ بازنگری: 05 مهر 1396
  • تاریخ پذیرش: 12 مهر 1396

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار