اسلام سیاسی از منظر علی شریعتی با تکیه بر واقعۀ عاشورا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه علوم سیاسی دانشکدۀ اقتصاد و علوم اجتماعی دانشگاه بوعلی‌سینا

2 دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد گروه علوم سیاسی دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

چکیده

اهمیت بررسی افکار شریعتی در این است که ضرورت بررسی مضمون فکری او و چگونگی تأثیرگذاریش بر نسل جوان جامعه را هرچه بیشتر بر ما آشکار می‌سازد. ضرورت بررسی و تبیین ابعاد مختلف اندیشۀ سیاسی شریعتی در راستای هرگونه پژوهش پیرامون تحولات سیاسی و اجتماعی ایران معاصر به‌ویژه دهۀ منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی آشکار می‌شود. برای تحدید موضوع، در نوشتار حاضر وجهۀ دین‌اندیشی شریعتی را با تکیه بر حادثۀ عاشورا با استفاده از روش توصیفی‌‌تحلیلی بررسی می‌کنیم. در این زمینه، پرسش اصلی پژوهش این است که خوانش شریعتی از اسلام سیاسی، به‌ویژه واقعۀ عاشورا دارای چه ویژگی‌هایی بوده است؟ در پاسخ به این پرسش مدعای پژوهش عبارت است از اینکه با توجه به ویژگی نواندیشانه‌ای که در تفکر دینی شریعتی وجود داشت، می‌توان خوانش وی از تاریخ اسلام را خوانشی نوآیین خواند که امروزه با عنوان «اسلام سیاسی» شناخته می‌شود. بر این اساس، این نوشتار در سه محور اصلی بررسی و ارائه خواهد شد: 1. مفهوم‌شناسی «اسلام سیاسی» و شاخصه‌های آن در اندیشۀ سیاسی شریعتی؛ 2. خوانش جدید از تاریخ اسلام به‌مثابۀ «اسلام سیاسی» در مجموعۀ افکار شریعتی؛ 3. تجلی عاشورا به‌مثابۀ نماد «اسلام سیاسی» در اندیشۀ شریعتی.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

POLITICAL ISLAM IN THE EYES OF ALI SHARIATI RELYING ON ASHURA EVENT

نویسندگان [English]

  • Seyed Morteza Hazavei 1
  • Ali Ziraki Heydari 2
1 Associate professor; Political Sciences Department, Bu Ali Sina University
2 M.A; Political Science Department, University of Tehran
چکیده [English]

The importance of the need to examine the content of the thoughts Shariati's and how its affects the younger generation of our society is abundantly clear. Of Shariati, the most famous Iranian intellectual in the decade of 40 and 50, have mentioned that was unparalleled popularity among academics and elites. Because the words and rhetoric without Bdlysh compelling narrative stories with commentary converts from Islam, which mesmerized the audience. The need to examine and explain the various aspects of political ideology law to any research on contemporary political and social developments in Iran, especially the decade leading up to the Islamic Revolution is obvious. In order to limit the topic, the article examines the image reflection religion law by relying on Ashura event, using cross - paid. In this context, the key question is that the reading of the Shariati of political Islam, especially the Ashura event what characteristics have you been? In response to this question is that the claim of the innovative features that religious thought there was a law, it can be called that converts his reading of Islamic history reading today as “Political Islam” is known. Accordingly, this article will be reviewed along two main axes: firstly, how new reading of the history of Islam in affect the thoughts of Shariati and secondly, the expression of Ashura as a symbol of “Political Islam” in the thoughts of Shariati.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ali Shariati
  • Political Islam
  • Ashura
  • Shahadat

مراجع

1. اسپوزیتو، جان‌ال (1382)، انقلاب ایران و بازتاب جهانی آن، ترجمۀ محسن مدیرشانه‌چی، تهران: انتشارات باز.
2. بهروزلک، غلامرضا (1385)، «اسلام سیاسی و جهانی شدن»، فصلنامۀ مطالعات راهبردی، سال 9، شمارۀ 1، بهار، صص 145-168.
3. جمشیدی‌راد، محمدصادق و سیدمحمدرضا محمودپناهی (1391)، «مفهوم اسلام سیاسی در انقلاب اسلامی ایران»، پژوهشنامۀ انقلاب اسلامی، سال 2، شمارۀ 5، زمستان، صص 127-149.
4. حسینیان، روح‌الله (1390)، دکتر علی شریعتی، چاپ 3، تهران: انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
5. حسینی بهشتی، سیدمحمد (1378)، دکتر شریعتی جست‌وجوگری در مسیر شدن، تهران: بنیاد نشر آثار و اندیشه‌های آیت‌الله بهشتی.
6. خرمشاد، محمدباقر (1387)، «انقلاب اسلامی ایران و اسلام سیاسی»، در گفتارهایی دربارۀ انقلاب اسلامی ایران، تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
7. رضایی شریف‌آبادی، مسعود (1391)، مسلمانی در جست‌وجوی تعالی، تهران: خانۀ کتاب.
8.. روا، الیویه (1378)، تجربۀ اسلام سیاسی، ترجمۀ محسن مدیرشانه‌چی و حسن مطیعی امین، تهران: انتشارات بین‌المللی الهدی.
9. زیرکی حیدری، علی (1393)، روشنفکران و مفهوم خویشتن در ایران معاصر، به راهنمایی داوود فیرحی، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
10. سپاهی، مجتبی (1385)، «تحلیلی بر دیدگاه سیاسی شریعتی»، در مردی از سلسلۀ سوختگان، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
11. سعید، بابی‌اس (1390)، هراس بنیادین: اروپامداری و ظهور اسلام‌گرایی، ترجمۀ غلامرضا جمشیدیها و موسی عنبری، چاپ 2، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
12. شریعتی، علی (بی‌تا الف)، دو شهید، بی‌جا: بی‌نا.
13. ــــــــــ (بی‌تا ب)، تشیع علوی و تشیع صفوی، بی‌جا: سازمان انتشارات حسینیۀ ارشاد.
14. ــــــــــ (بی‌تا ج)، با مخاطب‌های آشنا، مجموعۀ آثار 1، بی‌جا: بی‌نا.
15. ــــــــــ (بی‌تا د)، امت و امامت، بی‌جا: بی‌نا.
16. ــــــــــ (بی تا ه)، بازگشت، مجموعۀ آثار 4، تهران: حسینیۀ ارشاد.
17. ــــــــــ (1390)، خودسازی انقلابی، مجموعۀ آثار 2، چاپ 12، تهران: انتشارات الهام.
18. ــــــــــ (1389 الف)، ابوذر، مجموعۀ آثار 3، چاپ 15، تهران: انتشارات الهام.
19. ــــــــــ (1378 د)، شیعه، مجموعۀ آثار 7، چاپ 7، تهران: انتشارات الهام.
20. ــــــــــ (1386)، تشیع علوی و تشیع صفوی، مجموعۀ آثار 9، چاپ 8، تهران: انتشارات چاپخش.
21. ــــــــــ (1359)، جهت‌گیری طبقاتی اسلام، مجموعۀ آثار 10، تهران: دفتر تدوین و تنظیم مجموعۀ آثار معلم شهید دکتر علی شریعتی.
22. ــــــــــ (1381 الف)،تاریخ و شناخت ادیان (2)، مجموعۀ آثار 15، چاپ 8، تهران: شرکت سهامی انتشار.
23. ــــــــــ (1382)، اسلام‌شناسی (2): درس‌های ارشاد، مجموعۀ آثار 17، چاپ 7، تهران: انتشارات قلم.
24. ــــــــــ (1381 ب)، اسلام‌شناسی (3): درس‌های ارشاد، مجموعۀ آثار 18، چاپ 7، تهران: انتشارات الهام.
25. ــــــــــ (1360)، حسین وارث آدم، مجموعۀ آثار 19، تهران: انتشارات قلم.
26. ــــــــــ (1379)، زن، مجموعۀ آثار 21، چاپ 12، تهران: انتشارات چاپخش.
27. ــــــــــ (1389 ب)، مذهب علیه مذهب، مجموعۀ آثار 22، چاپ 9، تهران: انتشارات چاپخش.
28. ــــــــــ (1378 الف)، انسان، مجموعۀ آثار 24، چاپ 7، تهران: انتشارات الهام.
29. ــــــــــ (1378 ب)، انسان بی‌خود، مجموعۀ آثار 25، چاپ 3، تهران: انتشارات قلم.
30. ــــــــــ (1388)، بازشناسی هویت ایرانی– اسلامی، مجموعۀ آثار 27، چاپ 9، تهران: انتشارات الهام.
31. ــــــــــ (1377)، روش شناخت اسلام، مجموعۀ آثار 28، چاپ 3، تهران: انتشارات چاپخش.
32. ــــــــــ (1378 ج)، میعاد با ابراهیم، مجموعۀ آثار 29، چاپ 4، تهران: انتشارات آگاه.
33. ــــــــــ (1389 ج)، اسلام‌شناسی (درس‌های دانشگاه مشهد)، مجموعۀ آثار 30، چاپ 10، تهران: انتشارات چاپخش.
34. ــــــــــ (1385)، هنر، مجموعۀ آثار 32، چاپ 10، تهران: انتشارات چاپخش.
35. ــــــــــ (1389 د)، دفترهای خاکستری: ایمان، احساس، اندیشه، به کوشش محمدرضا حاج‌بابایی، چاپ2، تهران: نشر نگاه امروز.
36. شیخ‌الاسلامی، رضا (1376)، «اسلام سیاسی و غرب»، ماهنامۀ اسلام و غرب، شمارۀ 5 و6، صص 3-28.
37. فیرحی، داوود (1393)، فقه و سیاست در ایران معاصر: تحول حکومت‌داری و فقه حکومت اسلامی، جلد 2، تهران: نشر نی.
38. قریشی، فردین (1384)، بازسازی اندیشۀ دینی در ایران: تحریر و تبیین جریان‌های مسلط، تهران: قصیده سرا.
39. متینی، جلال (1372)، «خاطرات دکتر علی شریعتی در دانشگاه مشهد (فردوسی)»، ایران‌شناسی، شمارۀ 20، زمستان، صص 835-899.
40. مدنی، سیدجلال‌الدین (بی‌تا)، تاریخ سیاسی معاصر ایران، جلد 2، چاپ 3، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
41. میلتون ادواردز، بیورلی (1392)، سیاست و حکومت در خاورمیانه، ترجمۀ رسول افضلی، چاپ 3، تهران: بشیر علم و ادب.
42. نظری، علی‌اشرف (1387) «غرب، هویت و اسلام سیاسی: تصورات و پنداشت‌های غرب از اسلام»، فصلنامۀ سیاست، دورۀ 38، شمارۀ 1، بهار، صص 317-334.
 
فصلنامه سیاست
دوره 48، شماره 3
مهر 1397
صفحه 789-808

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 14 آذر 1395
  • تاریخ بازنگری: 06 دی 1395
  • تاریخ پذیرش: 06 دی 1395

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار