تحلیلی آینده‌پژوهانه از قدرت و نفوذ افراط‌گرایی اسلامی در جهان اسلام (مطالعۀ موردی: داعش)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه روابط بین‌الملل دانشکدۀ علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس

2 دانش‌آموختۀ دکتری گروه روابط بین‌الملل دانشکدۀ علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

بعد از وقایع سال 2010 در جهان اسلام، گسترۀ جدیدی از جریان‌های افراط‌گرای اسلامی ظهور یافت که خشونت، درگیری‌های فرقه‌ای، تکفیر، بی‌ثباتی سیاسی و تلاش برای دولت‌سازی از مهم‌ترین اقدامات آن است. وسعت و شدت عملیات گروه‌های افراطی مزبور از جمله داعش به حدی است که سنجش قدرت و نفوذ آنها نزد صاحب‌نظران روابط بین‌الملل، از اهمیت خاصی برخوردار است. اما آنچه عمدتاً در این بین از آن غفلت شده، آیندۀ قدرت و نفوذ داعش در جهان اسلام است. از طرفی، آینده‌پژوهی قدرت و نفوذ داعش، مستلزم بررسی سازه‌های تاریخی، سیاسی و اجتماعی افراط‌گرایی اسلامی است. این پژوهش بر این باور است که تقویت افراط‌گرایی اسلامی بیش از آنکه ناشی از بسترهای اجتماعی و داخلی کشورهای اسلامی باشد، حاصل راهبرد غرب برای مهار «اسلام سیاسی» توسط «اسلام افراطی» است. از این‌رو، این پرسش مطرح است که آیندۀ نفوذ و قدرت داعش در جهان اسلام چگونه و براساس چه سازوکارهایی تحلیل‌پذیر است؟ فرضیۀ این نوشتار بر این بنیاد استوار است که قدرت و نفوذ داعش به‌طور کامل نابود نخواهد شد و از سوی دیگر چندان نخواهد بود که افراطیون داعش به‌عنوان یک دولت به رسمیت شناخته شوند. اثبات این فرض براساس تشخیص جایگاه آینده‌پژوهی در ابعاد و اضلاع قدرت و نفوذ خواهد بود (نوآوری). نوع تحقیق حاضر نظری-کاربردی، رویکرد آن توصیفی- تحلیلی، شیوۀ گردآوری اطلاعات، کتابخانه‌ای و اسنادی و روش پژوهش سناریوپردازی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Future oriented analysis of the power and influence of Islamic extremism in the Muslim world (Case Study: ISIS)

نویسندگان [English]

  • Mohammad Hossein Jamshidi 1
  • Mohammad Davand 2
2 student
چکیده [English]

After the events of 2010 in the Muslim world, Islamic extremist have promoted excommunication, violence and also trying to state-building. For scholars of international relations is very important the extent and intensity of the operations of terrorist groups such as ISIS. But scholars have not examined the future of power and influence of ISIS in the Muslim world. However, future studies ISIS power and influence, needed to examine the structures of historical, social and political Islamic extremism. The study believes that the strengthening of Islamic extremism, rather than being caused by internal social contexts and the Muslim countries is strategy of West to contain "Political Islam" by "radical Islam". So, the question is how can we analyze future of influence of the ISIS in the Muslim world? The hypothesis is that power and influence of ISIS will not be completely destroyed. On the other hand Islamic extremists will not be recognized as a state. This is exactly what the West wants.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Muslim World
  • Future Studies
  • Islamic extremist
  • Radical Islam
  • ISIS
  • The West
الف) فارسی
1. رسولی ثانی‌آبادی، الهام (1389). «مبانی بیناذهنی هویت نظام جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامۀمطالعاتراهبردی، سال 14، ش 1، ص 114-85.
2. رضاپور، حسین (1393). «تأثیر انقلاب اسلامی بر نظام بین‌الملل»، فصلنامۀ مطالعات انقلاب اسلامی، سال 11، ش 37، ص 158-141.
3. سعیدی، گلناز، آریایی‌جو، فرهاد؛ و اصلاح، محبوبه (1392). «سناریو‌سازی برای توسعۀ قدرت شیعه در آینده»، فصلنامۀ مطالعات آینده‌پژوهی، ش 5، ص 181-151.
4. سمیعی اصفهانی، علیرضا؛ و شفیعی سیف‌آبادی، محسن (1394). «آیندۀ گروهک‌های تکفیری و راهکارهای ثبات‌بخش»، فصلنامۀ پژوهش‌های راهبردی سیاست، سال 4، ش 14، ص 227-199.
5. فاتح راد، مهدی؛ جلیلوند، محمدرضا؛ و نصراللهی وسطی، لیلا (1392). «درآمدی بر مبانی معرفت‌شناسی و روش‌شناسی آینده‌پژوهی»، فصلنامۀ مطالعات آینده‌پژوهی، سال 2، ش 8، ص 52-27.
6. قاعدی، محمدرضا؛ و گلشنی، علیرضا (1394). «آینده‌پژوهی روند همگرایی و وحدت دنیای اسلام»، فصلنامۀ تحقیقات سیاسی بین‌المللی، ش 23، ص 24-1.
7. عالم، عبدالرحمن (1389). بنیادهای علم سیاست، تهران: نشر نی.
8. عباس‌زاده فتح‌آبادی، مهدی (1387). «تجاوز نیروهای اتحاد جماهیر شوروی به افغانستان و سر برآوردن القاعده»، مجلۀ سیاسی- اقتصادی اطلاعات، ش 258-257. ص 29-16.
9. غفاری هشجین، زاهد؛ و علیزاده سیلاب، قدسی (1393). «مؤلفه‌های فرهنگ سیاسی جریان سلفی تکفیری (مطالعۀ موردی: داعش)»، فصلنامۀ مطالعات سیاسی جهان اسلام، سال 3، ش 11، ص 111-89.
10. کریمی‌فرد، حسین (1388). «تحلیل سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بر‌اساس مؤلفه‌های هویت ملی»، فصلنامۀ تحقیقات سیاسی و بین‌المللی، ش 2، ص 190-155.
11. لوکس، استیون (1370). قدرت؛ فرانسانی یا شر شیطانی، ترجمة فرهنگ رجایی، تهران: مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
12. محبوبی، قربانعلی، شهوند، شهراد؛ و عظیم‌زاده، جعفر (1393). «حضور نیروهای نظامی خارجی در افغانستان و گسترش افراط‌گرایی فرقه‌ای در پاکستان (2001 تا 2011)»، فصلنامۀ مطالعاتجهاناسلام، سال 2، ش 1.
13. محمودی، بهزاد (1385). «معرفی آینده‌پژوهی و روش‌های آن»، مجمع تشخیص مصلحت نظام، مرکز تحقیقات استراتژیک، سلسلهگزارشات آینده‌پژوهی، ش 1، ص 27-1.
14. مشیرزاده، حمیرا؛ و کافی، مجید (1393). «زمینه‌های ساختاری نظریه‌پردازی ایرانی در روابط بین‌الملل»، فصلنامۀ سیاست، دوره 45، ش 2، ص 355-337.
15. منوچهری، عباس (1376). «قدرت، مدرنیسم و پست‌مدرنیسم»، مجلۀ سیاسی- اقتصادی اطلاعات، ش 1، ص 39-32.
16. موسوی شفائی، مسعود (1388). «نومحافظه‌کاری و هژمونی آمریکا»، فصلنامۀ روابط خارجی، ش 2، ص 151-119.
17. موسوی‌شفایی، سیدمسعود؛ و شاپوری، مهدی (1390). «ابعاد و پیامدهای ژئوپلیتیک پرخطر ایران»، فصلنامۀ مطالعات راهبردی، سال 14، ش 4، ص 192-163.
18. واعظی، محمود (1390). «ایران و تهدیدات ناشی از بی‌ثباتی در افغانستان و پاکستان»، مجلۀ کانون‌های بحران در آسیا، مرکز تحقیقات استراتژیک (مقالات تخصصی)، ص 45-15.
19. هینبوش، ریموند؛ و احتشامی، انوشیروان (1382). سیاست خارجی کشورهای خاورمیانه، ترجمۀ علی گل‌محمدی، تهران: انتشارات پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی.
ب( پایگاه‌های خبری و تحلیلی
20. مرکز رصد راهبردی اندیشکده‌های استراتژیک (16/06/1393). «جهان در آستانG جنگ سایبری تمام‌عیار علیه داعش»، قابل دسترسی در:http://www.eshraf.ir/2630/%D8B4.html  (زمان دسترسی به سایت: 29/02/1394).
21. پرس تی‌وی (14/12/1393). «تصاویر ثبت‌شده همکاری میان اسرائیل و النصره را اثبات می‌کند»، قابل دسترسی در: http://www.presstv.ir/DetailFa/2015/03/05/400411/Middle-East-Syria (زمان دسترسی به سایت: 28/02/1394).
22. خبرنامۀ تحلیلی آمریکا (1393). «تروریسم در خاورمیانه محصول اشتباهات بی‌پایان آمریکا»، ش 92.
23. خبرگزاری ایرنا (15/10/1393). «پارلمان عراق کمک‌های نظامی آمریکا به داعش را تأیید کرد»، قابل دسترسی در: http://www7.irna.ir/fa/News/81451667/ (زمان دسترسی به سایت: 25/04/1394).
24. خبرگزاری صداوسیما (13/03/1393). «در خاطرات کلینتون افشا شد ؛ نقش آمریکا در ظهور داعش»،‌ قابل دسترسی در: http://www.iribnews.ir/NewsBody.aspx?ID=54141 (زمان دسترسی به سایت: 11/03/1394).
25. خبرگزاری فارس (19/06/1393). «اسناد قطعی رابطۀ آمریکا با داعش»، قابل دسترسی در: http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13930618001170 (زمان دسترسی به سایت: 22/02/1394).
26. فرمانیان، مهدی (10/11/1394). «از امارت تا خلافت، داعش پس از دولت و خلافت به سراغ «مهدویت» خواهد رفت؟»، مجلۀ عصر اندیشه، قابل دسترسی در: http://asreandisheh.ir/Home/Content/257 (زمان دسترسی به سایت: 05/04/1394).
27. مرادی، عبدالله (03/12/1392). «غرب و تروریسم سلفی؛ از همکاری تا هراس»، خبرگزاری فارس، در سایت:http://farsnews.com/newstext.php?nn=13921119000696 (زمان دسترسی به سایت: 13/05/1394).
ج) روسی
28. Ваничкин С.В. (2015). «Чем опасно «Исламское Государство» для России», Научные ведомости Белгородского государственного университета, Серия: История. Политология, Выпуск № 36 (216), том 19, С. 166-170.
29. Мелконян С. Г. (2015). «Исламское государство Ирака и Леванта (ИГИЛ) как экзистенциальная угроза безопасности России», Научные труды Северо-Западного института управления РАНХиГС, Выпуск 1(18), Том 6, С. 185-194.
30. Харыбин А.Н. (2016). «Террористические акты как тактика Исламского государства и последствия для российской внешней политики», Наука Красноярья, № 1(24), С. 61-70.
د) انگلیسی
31. Barnett, Michael & Duvall, Raymond, (2005). “Power in International Politics”, International Organization,pp: 39-57.
32. Berenskoetter, Felix, (2007). “Thinking about power”, in Power in World Politics, Edited by Berenskoetter, Felix and Williams, M.J. published in the USA and Canada by Routledge.
33. Brisard, Jean-Charles & Martinez, Damien, (2014). “Islamic State the Economy-Based Terrorist Funding”, Thomson Reuters,https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=1&cad=rja&uact=8&sqi=2&ved=0ahUKEwjt3p7lqMbNAhUD0xoKHbJCBYQFggcMAA&url=https%3A%2F%2Frisk.thomsonreuters.com%2Fsites%2Fdefault%2Ffiles%2FGRC01815.pdf&usg=AFQjCNENaWYGBzjD9LnC-5xuD7eXk8zXsQ&bvm=bv.125596728,d.bGg
34. Dellios, Rosita, (2001). “Trends for the International Future Studying the Future: Who, How & Why”, The Department of International Relations, SHSS, Bond University, Queensland, Australia, http://www.international-relations.com/pp/ProspectsI-II.htm
35. Esfandiary, Dina & Tabatabai, Ariane, (2015). “Iran’s ISIS policy”, International Affairs, Wiley Online Library.
36. Gambhir, harleen, (2015). “ISIS Global Strategy a Wargame”, Middle East Security Report 28.
37. Inayatullah, Sohail, (2013). “Futures Studies: Theories and Methods”, https://www.bbvaopenmind.com/wp-content/uploads/2013/03/03_estudios_futuro1.pdf
38. Kouzehgar Kaleji, Vali,(2012). “Ups and Downs in Iran-Pakistan Ties”, Iranian review of Foreign Affairs, Vol. 2, No. 4,pp: 141-178.
39. Lebow, Richard Ned, (2010). “The Power of Persuasion”, in Power in World Politics, Edited by Berenskoetter, Felix and Williams, M.J. published in the USA and Canada by Routledge.
40. McFate, Jessica Lewis & others, (2016). “ISIS Forecast Ramadan 2016”, Institute for the Study of War, Washington, DC 20036.
41. Office of the Director of National Intelligence, (2012). “Global Trends 2030 Alternative Worlds”, https://www.google.com/?gws_rd=ssl#q=global+trends+2030+alternative+worlds+pdf
42. Pagliery, Jose, (April 21, 2016). “ISIS is struggling to fund its war machine”, http://money.cnn.com/2016/04/21/news/isis-financing-oil-tax-war/
45. Tucker, Colin, (2014). “The Islamic State Origins, Goals, and Future Implications”, The Eurasia Center.