تجزیه‌وتحلیل دو الگوی نظریه‌گرا و عمل‌گرای دموکراسی در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه اصفهان

2 دانشجوی دکتری علوم سیاسی دانشگاه اصفهان

چکیده

 موضوع مقالۀ حاضر، ارزیابی دموکراسی در ایران براساس دو الگوی نظریه‌گرا و عمل‌گراست. در مباحث مربوط به دموکراسی، همواره از دو گونه پیگیری دموکراسی سخن به میان می‌آید. از یک‌سو برخی نظریه‌پردازان نهادهای دموکراتیک و دموکراسی در عرصۀ عمل را بر اندیشه و فرهنگ دموکراسی مقدم می‌دارند و از سوی دیگر، عده‌ای معتقدند که ابتدا باید فکر، فرهنگ و مبانی فلسفی دموکراسی در جامعه پیگیری شود و آن‌گاه درصدد تحقق دموکراسی در عرصۀ عمل و ایجاد نهادهای دموکراتیک بود. از این‌رو، عده‌ای از اولویت فلسفه بر دموکراسی و برخی از تقدم دموکراسی بر فلسفه سخن می‌گویند. این مقاله درصدد است در بررسی دموکراسی در ایران، دو دیدگاه مذکور را ارزیابی کند و نشان دهد که کدام‌یک از این دو رویکرد به دموکراسی در ایران پیگیری شده است. از نظر روش‌شناختی، این نوشتار تقابل «ذهن و عین» را از یک سو و تقابل «نظر و عمل» را از سوی دیگر مدنظر دارد. در واقع هر یک از دو الگوی دموکراسی‌خواهی، یکی از این دو مبنای روش‌شناختی «اصالت ذهن یا اصالت عین» یا «نظریه‌گرایی و عمل‌گرایی» را پذیرفته و براساس آن به تقدم یا تأخر هر یک از فلسفه یا دموکراسی رأی داده‌اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Evaluating of Democracy based on the two Patterns of Theorism and Pragmatism in Iran

نویسندگان [English]

  • Ali Ali Hoseini 1
  • Zohre Marandi 2
1
2
چکیده [English]

The present study intends to Evaluating of democracy in Iran on the basis of two patterns of theorism and pragmatism. Scholars believe that there are two ways to pursuit democracy. On the one hand, some scholars put a high priority on democratic practices and establishing democratic institutions over democratic culture and thoughts. On the other hands, some place a higher priority on democratic culture, thought, philosophical basics and theories in the society. Therefore, democracy can be alleged differently from various perspectives. According to diverse points of views, philosophy and democracy have been prioritized differently. Having assessed the chronology of democratic events in Iran, the current study aims to investigate two aforementioned views among Iranian democrats and demonstrate which one is pursued. Methodologically speaking, this study has considered the contrast between ‘object and subject’, and ‘theorism and pragmatism’. As a matter of fact, each democratic model is on the basis of either ‘objective and subjective originality’ or ‘theorism and pragmatism’ in order to vote in favour of philosophy or democracy prioritization

کلیدواژه‌ها [English]

  • Democracy in Iran
  • Theorism
  • Pragmatism
  • Constitutional
  • Islamic Revolution
الف) فارسی 
1.آبراهامیان، یرواند (1387). ایران بین دو انقلاب، ترجمۀ احمد گل‌محمدی و محمدابراهیم فتاحی ولیلایی، تهران: نشر نی.
2. آخوندزاده، میرزافتحعلی (1963). الفبای ‌جدید و مکتوبات ترجمۀ حمید محمدزاده، باکو، نشریات فرهنگستان علوم.
3. ابوطالبی، مهدی (1386). «روشنفکران‌ ایران و انهدام سازمان‌ اجتماعی»، مصاحبه با علی‌ میرسپاسی، مجلۀ بازتاب‌ اندیشه، (93).
4. ارجمندی، طیبه (1389). «عمل‌گرا اساس فلسفی دموکراسی»، تهران: ماهنامۀ زمانه، آبان ماه، (6).
5. ارمه، گی (1376). فرهنگ و دموکراسی، ترجمۀ مرتضی ثاقب‌فر، چ اول، تهران: ققنوس.
6. افروغ، عماد (1379). فرهنگ‌شناسی و حقوق فرهنگی، تهران: مؤسسۀ فرهنگ و دانش.
7. الگار، حامد (1369). میرزاملکم خان، ترجمه جهانگیر عظیما، تهران: شرکت سهامی انتشار.
8. باقی، عمادالدین (2004). «مصاحبه پیرامون دمکراسی‌خواهی و جامعه بی‌هنجار و پرالتهاب ایران»، گفت‌وگو با رادیو آلمان
9. بشیریه، حسین (1382). آموزش دانش سیاسی؛ مبانی علم سیاست‌ نظری و تأسیسی، چ‌ سوم، تهران، نگاه معاصر.
10. برگر، پیتر؛ و توماس ‌لوکمان (1375) ساخت اجتماعی واقعیت (رساله‌ای در جامعه‌شناسی شناخت)، ترجمۀ فریبرز مجیدی، تهران: علمی فرهنگی.
11. بهرامپور، شعبانعلی (1383). «ضرورت تجدید نظر در سیاستگذاری رسانه‌ای و مطبوعاتی»، تهران: فصلنامۀ رسانه،15(2).
12.تاجیک، محمدرضا؛ و محمد روزخوش (1387). «بررسی نهمین دورۀ ریاست‌جمهوری ایران از منظر تحلیل گفتمان»، مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، (61).
13. تافلر، آلوین (1368). موج سوم، ترجمۀ شهین دخت خوارزمی، چ چهارم، تهران: نشر نو.
14. توسلی، غلامعباس؛ و یارمحمد توسکی، مریم (1387). «تحلیل جایگاه نظریۀ انحطاط اندیشۀ سیاسی در فضای روشنفکری ایران معاصر از منظر سید جواد طباطبایی»، پژوهشنامۀ علوم اجتماعی، 2 (3).
15. جلایی‌پور حمیدرضا؛ و فولادیان، مجید (1387). « شرایط شکل‌گیری و افول رهبری کاریزمایی: مطالعۀ موردی دورۀ خاتمی (1376 – 1384)»، پژوهشنامۀ علوم سیاسی، 3 (4).
16.جیمز ویلیام (1370). عمل‌گرا، ترجمۀ عبدالکریم رشیدیان، تهران: انتشارات انقلاب اسلامی.
17. خبرگزاری پارس، ایران نمونۀ خوب دموکراسی در دنیاست.8/3/1395، کدخبر: 369144.
18. داوری اردکانی، رضا ( 1383). «گسیختگی تاریخی و فرهنگی و تقدم سیاست بر فلسفه»، نامۀ فرهنگ، (52).
19. داوسون، ریچارد و دیگران (1382). جامعه‌شناسی، ترجمۀ مهدی جواهری‌فر، تهران: لاجورد.
20. رورتی، ریچارد (1385). اولویت دموکراسی بر فلسفه، ترجمۀ خشایار دیهیمی، چ دوم، تهران: طرح نو.
21. ‌----------- (1385). پیشامد، بازی، و همبستگی، ترجمۀ پیام یزدان‌جو، تهران: نشر مرکز.
22. ریترز، جورج (1379). نظریه‌های جامعه‌شناسی در دوران معاصر، ترجمۀ محسن ثلاثی، تهران: علمی.
23. ساجدی، امیر (1389). «موانع توسعۀ دموکراسی در خاورمیانه»، فصلنامۀ مطالعات سیاسی، 2 (8).
24. سارتر، ژان پل (1376). اگزیستانسیالیسم و اصالت بشر، ترجمۀ مصطفی رحیمی، تهران: نیلوفر.
25. ساروخانی، باقر (1370). درآمدی بر دایرةالمعارف علوم اجتماعی،تهران: کیهان.
26. شفلر، اسرائیل (1366). چهار پراگماتیست، ترجمۀ محسن حکیمی، تهران:نشر مرکز .
27. شومپیتر، جوزف (1375). کاپیتالیسم، سوسیالیسم و دموکراسی، ترجمۀ حسن منصور، تهران: مرکز.
28. طباطبایی، سید جواد (1372) درآمدی فلسفی بر تاریخ اندیشۀ سیاسی در ایران، تهران: کویر.
29. ----------- (1382). دیباچه‌ای بر نظریۀ انحطاط در ایران، چ سوم، تهران: نگاه معاصر.
30. ----------- (1387). زوال اندیشۀ سیاسی در ایران، چ هشتم، تهران: کویر.
31. عالم، عبدالرحمن (1385). بنیادهای علم سیاست، تهران: نشر نی.
32. علی‌حسینی، علی (1389). «عادتوارۀ هگلی و گذار از سنت در ایران معاصر»، فصلنامۀ رهیافت‌های سیاسی و بین‌المللی.
33.فولیکه، پل (1347). فلسفۀ عمومی یا مابعدالطبیعه، ترجمۀ یحیی مهدوی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
34. فیرحی، داوود (1385). قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام، تهران: نشر نی.
35. قاضی‌مرادی، حسن (1383). نوسازی سیاسی در عصر مشروطه، تهران: اختران.
36. قربانپور، فرشاد (1387). «غفلت آدمیت از دموکراسی: گفت‌وگو با علی میرسپاسی»، مجلۀ بخارا، فروردین و اردیبهشت، (65).
37. قوام، عبدالعلی(1389). چالش‌های توسعۀ سیاسی، تهران: قومس.
38. کارموز، مرتضی (1381). «رورتی و منتقدانش»، کتاب ماه ادبیات و فلسفه (64).
39. کاشی‌، محمدجواد (1379)جادوی ‌گفتار: ذهنیت ‌فرهنگی و نظام معنایی در انتخابات دوم‌ خرداد، تهران: آینده پویان.
40. کاظمی، علی‌اصغر (بی‌تا). «دموکراسی و عمل‌گرا»، مجلۀ سیاسی اقتصادی (107 و 108).
41. کالر، جاناتان (1390). فردینان دوسوسور، ترجمۀ کورش صفوی، تهران: هرمس.
42. مجلۀ تایمز، مصاحبۀ اختصاصی با محمود احمدی‌نژاد، 22/9/1385
43. ملکیان، مصطفی (1378). «مصاحبه اقتراح؛ سنت و تجدد در نظرخواهی از فرهیختۀ معاصر»، مجلۀ نقد و نظر، 5 (3 و4).
44. ---------- (1383). «اولویت فلسفه بر دموکراسی: نقدی بر مقالۀ اولویت دموکراسی بر فلسفه نوشتۀ ریچارد رورتی»، مجلۀ ناقد، خرداد و مرداد (3).
45.میرسپاسی علی (1381). دموکراسی یا حقیقت؛ رساله‌ای جامعه‌شناختی در باب روشنفکری ایرانی، تهران: طرح نو.
46. ---------- ( 1383). تأملی در مدرنیتۀ ایرانی، چ اول، تهران: طرح نو.
47.--------- -( 1386). روشنفکران ایران: روایت‌های یأس و امید، ترجمۀ عباس مخبر، تهران: نشر توسعه.
48.---------- (1388). اخلاق در حوزۀ عمومی: تأملی در باب ارزش‌ها و نهادهای دموکراتیک، تهران: نشر ثالث.
49. نصر، ولی‌رضا (بی‌تا). «عمل‌گرا اسلامی: گفتگو با دکتر ولی‌رضا نصر»، خردنامه، 20(64).
50. نظری، علی‌اشرف (1388). گفتمان هویتی تجددگرایان ایرانی در انقلاب مشروطیت، مجلۀ سیاست، 4 (39).
ب) خارجی
51 .Bourghani A (1991). The consarvatives misjudged, middle Aste report, Vol. 212 , NO 3.
52 .Gensler H ( 2004). Ethics, Routhledge, new York.
53.Milani M(1992). The transformation of velayati-efagih institution:from khomeini to khamenei, The muslim world, Vol.82 , No2.
54. Robertson D (1993). A Dictionary of Modern Politics, Europa Publications Ltd.