آینده‌پژوهی توسعۀ سیاسی در ایران بر مبنای تحلیل بازدارنده‌ها

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه علوم سیاسی دانشکدۀ علوم اجتماعی دانشگاه رازی

2 دانشجوی دکتری آینده پژوهی مطالعات سیاسی انقلاب اسلامی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه شاهد

چکیده

با آنکه لوازم و مبناهای زیربنایی توسعۀ سیاسی (مانند میزان رشد سواد،گسترش طبقۀ متوسط، توسعۀ کمی و کیفی آموزش عالی، رشد رسانه‌های دیداری و شنیداری و فناوری‌های نوین، چرخش قانونی نخبگانی و...) در ایران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی رشد چشمگیری داشته‌اند، همچنان تا دستیابی به مطلوبیت‌های توسعۀ سیاسی، هم به‌عنوان یک الگوی کیفی حکمرانی و هم  یک مدل کیفی زندگی شهروندی، فاصله وجود دارد. پژوهش پیش‌رو با تحلیل بازدارنده‌های توسعۀ سیاسی در مقطع بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در پی پاسخگویی به این پرسش است که آیندۀ توسعۀ سیاسی در ایران چگونه رقم خواهد خورد؟ در این پژوهش سعی شده است با مدل پس‌نگری رویدادها و بهره‌گیری از روش تحلیل لایه‌ای علت‌ها، که از روش‌های متداول علم آینده‌پژوهی است، به‌صورتی روشمند به این پرسش پاسخ داده شود. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که برای کاهش تأثیر بازدارنده‌های توسعۀ سیاسی بر روند شکل‌گرفته، تقویت پیشران‌هایی که فرایند توسعه را در جامعۀ ایرانی نهادینه می‌کنند، ضرورت دارد. همچنین توجه به شاخص‌هایی همانند ترویج تفکر توسعه‌خواهی با نهادینه کردن آن با آموزش در همۀ مقاطع، به‌عنوان سنگ بنای توسعۀ همه‌جانبۀ کشور، و معین کردن سرفصل‌های مربوط به توسعۀ سیاسی در برنامه‌ریزی‌های توسعه و اهتمام دولت و ملت به آنها، می‌توانند مشکلات پیش روی توسعۀ سیاسی کشور را برطرف کنند و روند دستیابی به آن را سرعت بخشند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

e

نویسندگان [English]

  • Masoud Akhavan Kazemi 1
  • Ayoub PARVANDI 2
1
2 REsearcher
چکیده [English]

Although there has been a significant growth in requirements and infrastructures for political development in Iran after the victory of the Islamic Revolution, (such as the growth of literacy, the expansion of the middle class, the quantitative and qualitative development of higher education, the growth of audiovisual and media, and the emergence of new technologies, the legal elite circulation, etc.), but there is still a great way to reach the ultimate goals of political development, both as a qualitative governance model and as a quality model of citizenship. The present research seeks to answer this question, which factors are the most important inhibitors of political development in the aftermath of the victory of the Islamic Revolution? Therefore, in order to address the problem, it has been attempted to answer the question in a straightforward manner by using the method of Causal Layered Analysis (CLA), which is one of the most common methods of futures studies. Research findings indicate that in order to reduce the impact of political development inhibitors on the development process, it is necessary to strengthen the proponents who institutionalize the development process in Iranian society. Also, attention to parameters such as education at all stages, as the cornerstone of the comprehensive development of the country, and the identification of topics related to political development in the development planning and the efforts of the state and the nation to them, can solve the problems facing the country's political development an speed up the process of reaching it.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Inhibitors
  • Political Development
  • Islamic Revolution of Iran
  • Causal Layered Analysis
  • Futurology
  1. الف) فارسی

    1. ازغندی، علیرضا (1385). درآمدی بر جامعه‌شناسی سیاسی ایران، تهران: قومس.
    2. ازکیا، مصطفی (1370). جامعه‌شناسی توسعه، تهران: کلمه.
    3. بدیع، برتران (1379). توسعۀ سیاسی، ترجمۀ احمد نقیب‌زاده، تهران: قومس.
    4. بازرگان، مهدی (1357). سازگاری ایرانی، تهران: نشر یار.
    5. بشیریه، حسین (1386). دیباچه‌ای بر جـامعه‌شناسی ایـران: دورۀ جمهوری اسلامی ایران، تهران: نگاه معاصر.
    6. --------- (1380). موانع توسعۀ سیاسی در ایران، تهران: غزال.
    7. پاند، روهینی (1391). «شناخت فساد در کشورهای کم درآمد»، ترجمۀ وحید مهربانی، ماهنامۀ بررسی مسائل و سیاست‌های اقتصادی، ش 3.
    8. داودی، علی‌اصغر (1389). «انقلاب اسلامی، کشمکش‌های سیاسی و شکاف‌های اجتماعی»، فصلنامۀ علوم سیاسی، ش 20.
    9. دلاوری، ابوالفضل (1378). بررسی ریشه‌های خشونت و بی‌ثباتی سیاسی در ایران، پایان‌نامۀ دکتری، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
    10. ربانی، علی؛ و شایگان، فرهاد (1389). «فرهنگ سیاسی ایران و مؤلفه‌هایش»، فصلنامۀ سیاست، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دورۀ 40، ش 4.
    11.  رزاقی، سهراب (1375). «مؤلفه‌های فرهنگ سیاسی ما»، فصلنامۀ نقد و نظر، سال دوم، ش 3 و 4.
    12. رضاقلی، علی (1370). جامعهشناسی خودکامگی؛ تحلیل جامعهشناختی ضحاک ماردوش، تهران: نشرنی.
    13. زونیس، ماروین (1387). روان‌شناسی نخبگان سیاسی ایران، ترجمۀ پرویز صالحی، سلیمان امین‌زاده، زهرا لبادی، تهران: چاپخش.
    14. سرور، رحیم (1384). جغرافیای کاربردی و آمایش سرزمین، تهران: سمت.
    15. ساندرز، دیوید (1380). الگوهای بی‌ثباتی سیاسی، تهران: ترجمۀ پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی.
    16. سریع‌القلم، محمود (1382). «دگرگشت شخصیت ایرانی، سنگ بنای توسعۀ کشور»، اطلاعات سیاسی- اقتصادی، ش 192- 191.
    17. سریع‌القلم، محمود (1381). عقلانیتوآیندۀ توسعه‌یافتگیایران، چ دوم، تهران: مرکز پژوهش‌های علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه.
    18. سیف‌زاده، سید حسین (1383). نوسازی و دگرگونی سیاسی، تهران: قومس.
    19. شکاری، عبدالقیوم (1379). نظریه‌های دولت تحصیلدار و انقلاب اسلامی، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
    20. شایگان، فریبا (1387). «بررسی عوامل تأثیرگذار بر اعتماد سیاسی»، فصلنامۀ دانش سیاسی، سال چهارم، ش1 .
    21. شریعتی‌نیا، محسن؛ و توحیدی، زهرا (1392)، «ایران و مدل‌های تحریم: ممانعت از دسترسی به منابع»، راهبرد، سال بیست‌ودوم، ش 68.
    22. شهرام‌نیا، امیرمسعود؛ و اسکندری، مجید (1389). «علل ناکامی نخبگان عصر قاجار در روند توسعه‌یافتگی ایران»،  راهبرد یاس، ش 21.
    23. شوارتز، پیتر(1391). هنر دورنگری، برنامه‌ریزی برای آینده در دنیای عدم قطعیت، ترجمۀ عزیز علیزاده، تهران.
    24. عبداللهی، محمد؛ و راد، فیروز (1388). «بررسی روند تحول و موانع ساختاری توسعۀ سیاسی در ایران (1304- 1382)»، مجلۀ جامعه‌شناسی ایران، دورۀ 10، ش 1.
    25. فوکو، میشل (1389). تئاتر فلسفی، ترجمۀ نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، تهران: نشر نی.
    26. -------- (1377). «سیاست و عقل»، در عزت‌الله فولادوند، خرد در سیاست، تهران: طرح نو.
    27. قاضی مرادی، حسن (1380). در پیرامون خودمداری ایرانیان، چ دوم، تهران: اختران.
    28. قوام، عبدالعلی (1371). تحول مفهوم توسعۀ سیاسی، تهران: قومس
    29. ---------- (1390). سیاست‌های مقایسه‌ای، تهران: سمت.
    30. قنبری، ابوالفضل (1391). تحلیلی بر نابرابری‌های ناحیه‌ای در ایران، تهران: پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی.
    31. کاتوزیان، محمدعلی (1371). اقتصاد سیاسی ایران، تهران: نشر مرکز.
    32. ------------- (1391). استبداد، دموکراسی و نهضت ملی، چ پنجم، تهران: نشر مرکز.
    33. کاتم، ریچارد (1371). ناسیونالیسم در ایران، ترجمۀ احمد تدین، تهران: کویر.
    34. کاویانی، مراد (1388). ناحیه‌گرایی در ایران از منظر جغرافیای سیاسی، تهران: انتشارات پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی.
    35. گوبینیو، ژوزف (1385). سه سال در ایران، ترجمۀ ذبیح‌الله منصوری، تهران: فرخی.
    36. لاریجانی، محمدجواد (1369). مقولاتی در استراتژی ملی‌، تهران:، مرکز ترجمه و نشر کتاب.
    37. مصلی‌نژاد، عباس (1389).  فرهنگ سیاسی ایران، تهران: فرهنگ صبا.
    38. میرزاوند، فضل‌الله (1382). طرح مطالعاتی فساد: فساد مالی و راهکارهای اجرایی مبارزه با آن، الف وب، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، شمارۀ مسلسل 6682.
    39. نظری، علی‌اشرف؛ و مرسلی، فاطمه (1395). شکاف‌های اجتماعی نوپدید و تحلیل انسجام اجتماعی در ایران: تحلیل اهداف سند چشم‌انداز ایران در افق 1404، پنجمین کنفرانس الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت.
    40. ولی‌پور رزومی، سید حسین (1388). گفتمان‌های امنیت ملی در جمهوری اسلامی ایران، تهران: پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی.
    41. ویندو، توماس و همکاران (1383). حکمرانی خوب و مبارزه با فساد، ترجمۀ عباس مخبر، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس.
    42. هانتینگتون، ساموئل (1370). سامان سیاسی در جوامع دستخوش دگرگونی، ترجمۀ محسن ثلاثی، تهران: نشر علم
    43.  هیندس، باری (1380). گفتارهای قدرت از هابرماس تا فوکو، ترجمۀ مصطفی یونسی، تهران: شیرازه.
    44. هیوود، اندرو (1391). مفاهیم کلیدی در سیاست، ترجمۀ حسن سعید کلاهی و عباس کاروان، چ دوم، تهران: علمی.

     

    ب) لاتین

     

    1. Backhaus, J.G. (2004). “Schumpeter’s Contributions in the Area of Fiscal Sociology First Approximation”, Journal of Evolutionary Economy, Vol.14. No. 2. pp. 143-51.

    2. Crawford ,N.C. (1999). How Sanctions Work: Lessons From South Africa, London: Macmillan Press Ltd.

    3. Inayatullah, Sohail, (1998). “Causal Layered Analysis: Poststructuralism as Method”, Futures, Vol. 30, No. 8, 1998, pp .815–829

    4. ───. (Ed.), (2004). The Causal Layered Analysis Reader, Tamkang University Press, Tamsui.

    5. ───. (2008). The Causal Layered Analysis: An Integrative and Transformative Theory and Method, in Theodore J. Gordon and Jerome C. Glenn, Futures Research Methodology Version

    6. Lucain, Pye & Sindney, Verba (1965). Political Culture and Political Development, Princeton, Princeton University Press.

    7. Matsuoka, Y. (2006). Lectures on Scenario/Backcasting Approaches and Aim Models

    8. Quist, J. (2007). Backcasting for a Sustainable Future: the Impact After 10 Years. EburonUitgeverij BV

    9. Rogers, E. (1966). Modernization Among Peasants. NY: Holt.

    10. Skocpol, T. (1994). Social Revolutions in the Modern World, Cambridge, Cambridge University press.