تأثیر انقلاب فناوری نوین ارتباطی و اطلاعاتی بر دگرگونی و تحول مقوله «دولت»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه روابط بین‌الملل دانشکدۀ علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس

2 دانشجوی دکتری روابط بین‌الملل دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

امروزه، انقلاب فناوری اطلاعات و ارتباطات، با تأثیر بر پدیدههای سیاسی و بینالمللی، دولتها را با چالشی جدید مواجه ساخته است. یکی از بزرگترین چالشهای موجود این است که دولتها در گسترۀ عظیم فناوری اطلاعات و ارتباطات، چگونه حاکمیت خود را استمرار بخشند. این امر به‌معنای تحول مقولۀ دولت با توجه به الزامات عصر فناوری اطلاعات است. بر این مبنا، هدف از این نوشتار، بررسی تحول مقولۀ دولت تحت تأثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات است و پرسش اصلی این است که فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی چگونه بر تحول مقولۀ دولت تأثیر می‌گذارد و چه الزاماتی را برای حاکمیت دولتبه‌همراه دارد؟ این پژوهش از نوع بنیادی و دارای رویکرد توصیفی- تحلیلی است که از طریق بررسی دادههای کتابخانهای و با روش پژوهش علی به تحلیل رابطۀ فناوری‌های نوین با مقولۀ دولت میپردازد. یافته‌های تحقیق بر آن است که فناوریهای نوین هم با گسترش اطلاعات شهروندان، بر حد رضایت آنان از عملکرد دولتها تأثیر دارد و هم بهمثابۀ رکنی از ارکان وجودی دولت عمل میکند. در نتیجه، در جهت بهبود و تقویت پایه‌های حکمرانی دولت، ارزیابی مجدد مقولۀ دولت، با نظر به دو رکن اطلاعات و حکمرانی خوب مورد توجه است. بر همین مبنا، دولت پدیدهای است انسانی و مدنی و با بقای انسان و مدنیت، باقی است، اما تحت تأثیر فناوری‌های نوین اطلاعاتی و ارتباطاتی، دو رکن مهم اطلاعات و حکمرانی جایگاه مهمی را در کنار عناصر سنتی دولت اخذ کرده و به ارکان بنیادین دولت تبدیل شدهاند. بنابراین میتوانیم بر مبنای رشد معرفتی بشر شاهد دگرگونی و تحول مقوله دولت باشیم.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

تاثیر انقلاب فناوری‌ نوین ارتباطی و اطلاعاتی بر دگرگونی و تحول مقوله «دولت»

نویسندگان [English]

  • Mohamman Hossein Jamshidi 1
  • farzaneh Naghdi 2
1
2 university of Tarbiat Modares
چکیده [English]

امروزه،انقلاب فناوری اطلاعات و ارتباطات، با تأثیر بر پدیده‌های سیاسی و بین‌المللی، دولت‌ها را با چالشی جدید مواجه ساخته است. یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های موجود این است که دولتها در گستره عظیم فناوری اطلاعات و ارتباطات، چگونه حاکمیت خود را استمرار بخشند. این امر به معنی تحول مفهوم دولت با توجه به الزامات عصر فناوری اطلاعات است. بر این مبنا، هدف ما در این نوشتار بررسی تحول مقوله دولت تحت تاثیر فناوری اطلاعات و ارتباطات است و سوال اصلی این است که فناوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی چگونه بر مقوله دولت تاثیر گذاشته و چه الزاماتی را برای حاکمیت دولت‌ به همراه دارد؟
این پژوهش از نوع بنیادی و دارای رویکرد توصیفی- تحلیلی است که از طریق بررسی داده‌های گردآوری‌شده از منابع کتابخانه‌ای به تحلیل رابطه ارتباطات نوین با مقوله دولت می‌پردازد. یافته‌های تحقیق بر آنست که فناوری‌های نوین هم با گسترش اطلاعات شهروندان، بر میزان رضایت آنان از عملکرد دولت‌ها تاثیر دارد و هم به‌مثابه رکنی از ارکان وجودی دولت عمل می‌کند. درنتیجه، در جهت بهبود و تقویت پایه‌های حکمرانی دولت، ارزیابی مجدد مقوله دولت، با نظر به دو رکن اطلاعات و حکمرانی خوب مورد توجه است. بر همین مبنا، دولت پدیده‌ای است انسانی و مدنی و با بقای انسان ومدنیت، باقی است، اما تحت تاثیر فناوری نوین اطلاعات و ارتباطات، دو رکن مهم اطلاعات و حکمرانی جایگاه مهمی را در کنار عناصر سنتی دولت اخذ کرده و تبدیل به ارکان بنیادین دولت شده اند. بنابراین ما می‌توانیم بر مبنای رشد معرفتی بشر شاهد دگرگونی و تحول مقوله دولت باشیم.

کلیدواژه‌ها [English]

  • دولت
  • انقلاب فناوری ارتباطی و اطلاعاتی
  • اطلاعات
  • حکمرانی
  1. الف) فارسی

    1. اشتراوس، لیو (۱۳۷۳). نقد نظریۀ دولت‌جدید، ویراستار:‌ لیو اشتراوس و جوزف‌کراپسی، ترجمۀ احمد تدین، تهران: کویر.
    2. اکبری تبار، علی‌اکبر؛ و ابراهیم اسکندری‌پور (1392). رسانههای اجتماعی و شبکههای اجتماعی مجازی، تهران: مؤسسۀ فرهنگی هنری تقارب و تبادل فرهنگی.
    3. الوانی، سید مهدی؛ و علیزاده ثانی، محسن (1386). «تحلیلی بر کیفیت حکمرانی خوب در ایران»، مطالعات مدیریت، ش 53، ص 24-1.
    4. بوزان، بری (1388). از جامعۀ بین‌الملل تا جامعۀ جهانی، ترجمۀ محمدعلی قاسمی، تهران: پژوهشکدG مطالعات راهبردی.
    5. تقوایی، علی‌اکبر؛ و تاجدار، رسول (1388). «درآمدی بر حکمروایی خوب شهری در رویکردی تحلیلی»، مدیریت شهری، ش 23، ص 58-45.
    6. تلوری، مهدی (1391). شبکهسازی اجتماعی با نگاهی به دنیای مجازی، مشهد: انتشارات قدس رضوی.
    7. تنسی، استفان دی (1379). مبانی علم سیاست، ترجمۀ حمیدرضا ملک محمدی، تهران: دادگستر.
    8. جعفری‌نژاد، مسعود؛ مکی‌نژاد اصفهانی؛ محمدرضا؛ و افشار، محمدمهدی (1391). «نقش فضای مجازی در قدرت نرم»، مجلۀ دانش سیاسی و بینالملل، سال اول، ش 4، ص 48-31.
    9. حافظ‌نیا، محمدرضا (1390). جغرافیای سیاسی فضای مجازی، تهران: سمت و مرکز تحقیق و توسعۀ علوم انسانی.
    10. دارنلی، جیمز؛ و فدر، جان (1384). جهان شبکه‌ای؛ درآمدی بر نظریه و عمل در باب جامعۀ اطلاعاتی، ترجمۀ نسرین امین دهقان و مهدی محامی، تهران: چاپار.
    11. راسل، برتراند (1357). اصول نوسازی جامعه، ترجمۀ مهدی افشار، تهران: زرین.
    12. سیمبر، رضا؛ و قربانی، ارسلان (1388). «دیپلماسی نوین در روابط خارجی؛ رویکردها و ابزارهای متغیر»، فصلنامۀ بین‌المللی و روابط خارجی، سال اول، ش 4، ص 61–43.
    13. راسکین، مایکل جی.؛ کورد، رابرت ال؛ مدایروس، جیمز ای؛ و جونز، والتر اس (1393). درآمدی بر علم سیاست، ترجمۀ علی اردستانی، تهران: قومس.
    14. رضایی، مهدی (1386). «تأثیر حکمرانی خوب بر جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی به ایران»، رفاه اجتماعی، دورۀ 7، ش 26، ص 104-85.
    15. رهنورد، فرج‌الله؛ و عباسپور، باقر (1386). «حاکمیت خوب و امکان پیاده‌سازی آن در ایران»،مطالعات مدیریت بهبود و تحول، ش 55، ص 38-25.
    16. سردارنیا، خلیل‌الله (1388). «اثر سرمایۀ اجتماعی بر حکمرانی خوب»، اطلاعات سیاسی اقتصادی، ش 260 -259، ص 132–45.
    17. سلطانی‌فر، محمد (1384). «رسانه‌ها؛ بحران های نوین و جنگ‌های پست‌مدرن»، پژوهشهای ارتباطی، سال 12، ش 43 – 42، ص 58-27.
    18. سوری، جواد (1389). «نقش تکنولوژی‌های اطلاعاتی- ارتباطی»، باشگاه اندیشه، در سایت:

    http://www.bashgah.net/fa/content/show/43666, 24.09.93

    1. شرکاء، حمیدرضا برادران؛ و ملک‌الساداتی، سعید (1386). «حکمرانی خوب، توسعۀ آسیای جنوب غربی»،راهبرد، ش 46، ص 38-25.
    2. عبدالحمید، ابوالحمد (1368). مبانی علم سیاست، تهران: توس.
    3. قادری، روح‌الله (1387). «تحول در نقش بازیگران دولتی و غیردولتی از منظر حقوق بین‌الملل»، فصلنامۀ مطالعات راهبردی، دورۀ 11، ش 39، ص 195-165.
    4. قلی‌پور، رحمت‌الله (1384). «تحلیل رابطۀ الگوی حکمرانی خوب و فساد اداری»، مدیریت فرهنگ سازمانی، دورۀ 3، ش 3، ص 128-103.
    5. ___________ (1387). حکمرانی خوب و الگوی مناسب دولت، تهران: معاونت پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی.
    6. کاستلز، مانوئل (1380). عصر اطلاعات، ظهور جامعۀ شبکه‌ای، ج ۱، ترجمۀ احد علیقلیان، تهران: طرح نو.
    7. ______________ (1380). عصر اطلاعات: اقتصاد، جامعه و فرهنگ، ج ۲، ترجمۀ حسن چاوشیان، تهران: طرح نو.
    8. کیا، علی‌اصغر ( 1381). ارتباطات جمعی و روابط بینالملل، تهران: مرکز برنامه‌ریزی و آموزشی نیروی انسانی.
    9. گنجی‌دوست، محمد (1387). «تحولات دیپلماسی در عصر اطلاعات»، سیاست، سال 38، ش 1، ص 212–185.
    10. لاودن، کنت سی.؛ و لاودن، جین پی. (1392). فناوری اطلاعات و ارتباطات: مفاهیم و کاربردها، ترجمه و تألیف، حمید محسنی، تهران: کتابدار.
    11. منتظرقائم، مهدی (1390). امنیت در فضای مجازی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
    12. منوریان، عباس (1379). «از دولت خوب تا حکومت‌داری خوب»، فرآیند مدیریت و توسعه، دورۀ 14، ش 2 و 49، ص 25–9.
    13. مهدی‌زاده ملاباشی، تورج (1391). تکنولوژی‌ها و فناوریهای نوین رسانهای، نشر نویسندۀ کتاب.
    14. میدری، احمد (1383). «تغییر در سیاست‌های بانک جهانی و پیدایش نظریۀ حکمرانی خوب»، نامۀ مفید، ش 42 (خرداد و تیر)، ص 120–93.
    15. میدری، احمد؛ و خیرخواهان، جعفر (1383). حکمرانی خوب: بنیان توسعه، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
    16. نجفقلی‌نژاد، اعظم؛ حسن‌زاده، محمد؛ و صادق‌زاده وایقان، علی (1390). دنیای مجازی: امکانات، قوانین، روشها و ابزارهای ارزیابی، تهران: کتابدار.
    17. وینسنت، اندرو (1371. نظریه‌های دولت، ترجمۀ حسین بشیریه، تهران: نشر نی.
    18. هداوند، مهدی (1384). «حکمرانی خوب، توسعه و حقوق بشر»، نشریۀ حقوق اساسی، ش 4، ص 86–51.
    19. هی‌وود، آندرو (1389). سیاست، ترجمۀ عبدالرحمن عالم، تهران: نشر نی.

    ب) انگلیسی

    1. Brisson, Zack. (2011). "The Role of Technology in the Egyptian Revolution" Reboot. Retrieved from http://reboot.org/2011/03/18/the-role-of-technology-in-the-egyptian-revolution.
    2. Carpenter, Charli, & Daniel W. Drezner. (2010). "International Relations 2.0: The Implications of New Media for an Old Profession1". International Studies Perspectives, 11(3), pp: 255–272. doi:10.1111/j.1528-3585.2010.00407.x
    3. Chebib, Nadine Kassem, & Rabia Minatullah Sohail. (2011). "The Reasons Social Media Contributed To The 2011 Egyptian Revolution". International Journal of Business Research and Management (IJBRM). 2(3), pp:139–162.
    4. Davison. W. Phillips,(1968), Public opinion. International Encyclopedia of the Social Sciences.
    5. Dhaher, Omar. (2014). Book Review, "Third WorldCitizensandtheInformationTechnologyRevolution" Author: NivenSaleh. Telecommunications Policy, 38(2), pp: 216–217. doi:10.1016/j.telpol.2012.12.007.
    6. Eltantawy, Nahed & Julie B. Wiest. (2011). Social Media in the Egyptian Revolution : Reconsidering Resource Mobilization Theory. International Journal of Communication (5). pp:1207–1224. doi: 1932–8036/2011FEA1207.
    7. Gutfreund-Walmsley, Elizabeth. (2012). "The 2011 Egyptian Revolution". E-International Relations. Retrieved from http://www.e-ir.info/2012/10/14/the-2011-egyptian-revolution.
    8. Jorjensin, D.W. & Stiroh (1995) "COMPUTER AND GROWTH", Economocs Of Innovation and New Technology, N3, PP295-316. 
    9. Khan, Mushtaq H. (2009). "Governance , Growth and Poverty Reduction". DESA Working Paper. No. 75. New York: United Nations Department of Economic and SocialAffairs.Retrievedfrom http://www.un.org/esa/desa/papers/2009/wp75_2009.pdf.
    10. Kingsbury, Benedict & Stephan Schill (2010). "IILJ Working Paper 2009/6". New York, NY: International Law And Justice Working Papers Global Governance. Retrieved from: http://www.iilj.org/publications/documents/2009-6.KingsburySchill.pdf.
    11. LePoire, David J. & Jerome C. Glenn. (2007). "Technology and the Hydra of terrorism?" Technological Forecasting and Social Change. 74(2), pp: 139–147. doi:10.1016/j.techfore.2006.01.002
    12. Mansour, Sherif. (2010). "Egypt’s “Facebook Revolution”, Kefaya, and the struggle for democracy and good governance (2008-2011)". International Center on Nonviolent Conflict. pp: 1–8. Retrieved from https://www.nonviolent-conflict.org/images/stories/pdfs/mansour_egypt.pdf. 18.06.2013.
    13. Mohajerani, Ali, João Baptista, & Joe Nandhakumar. (2014). "Exploring the role of social media in importing logics across social contexts: The case of IT SMEs in Iran". Technological Forecasting and Social Change. doi:10.1016/j.techfore.2014.06.008
    14. Moustafa, Tamir. (2012). "Rule of Law Quick Scan Egypt. The Rule of Law in Egypt : Prospects and Challenges Rule of Law Quick Scan Egypt Prospects and Challenges". The Netherlands: Roland Janse, Hague Institute for the Internationalization of Law.
    15. Nettl, J. P.(1999). “The State as a Conceptual Variable”, in Hall John A. (ed.), The State, vol. 1, London: Routledge.
    16. NU. Cepal. Sede Subregional para el Caribe. (2001). "Information, information management and governance." ECLAC (Economic Commission for Latin America and the Caribbean. Retreived from http://hdl.handle.net/11362/27495. Accessed by 20.09.2010.
    17. OECD. (1995). Partcipatory Governance and Development. Paris: OECD. Retreived from http://www.oecd.org/officialdocuments/publicdisplaydocumentpdf/?doclanguage=en&cote=OCDE/GD(95)95. Accessed by 05.09.2010.
    18. Sandoval-Almazan, Rodrigo & J. Ramon Gil-Garcia, (2014)."Towards cyberactivism 2.0? Understanding the use of social media and other information technologies for political activism and social movements". Government Information Quarterly, 31(3), pp: 365–378. doi:10.1016/j.giq.2013.10.016.
    19. Shahghasemi, E., Tafazzoli, B., Akhavan, M., Mirani, G. & Khairkhah, T. (2013). "Electronic Government in Iran: A Case Study". Online Journal of Social Sciences Research, 2(9). 
    20. Sjoberg, Laura (Ed.). (2010). Gender and International Security. Oxon: Routledge.
    21. Skolnikoff, Eugene.B. (2002)."Will science and technology undermine the international political system?". International Relations of the Asia-Pacific. 2(1), 29–46. doi:10.1093/irap/2.1.29.
    22. Stepanova, Ekaterina. (2011). "The Role of Information Communication Technologies in the "Arab Spring"". PONARS Eurasia Policy Memo. No. 159 (159), 1–6.
    23. Storck, Madeline. (2011). "The Role of Social Media in Political Mobilisation : "a Case Study of the January 2011 Egyptian Uprising". Dissertation for the Degree of M.A. University of St Andrews.
    24. Tonn, Bruce & Dorian Stiefel. (2012). "The future of governance and the use of advanced information technologies".Futures. 44(9), pp: 812–822. doi:10.1016/j.futures.2012.07.004
    25. Uddin, S. M. Anowar & Soren Villadsen. (2010). "Impact of Good Governance on Development in Bangladesh : A Study". Master' s Thesis in Public Administration. Institute of Society and Globalization . Denmark: Roskilde University.

    ج) منابع اینترنتی

    1. http://data.worldbank.org/data-catalog/worldwide-governance-indicators, 12.07.2012.
    2. http://info.worldbank.org/governance/wgi/pdf/va.pdf, 02.01.2015.
    3. http://info.worldbank.org/governance/wgi/pdf/pv.pdf, 30.08.2013.
    4. http://info.worldbank.org/governance/wgi/pdf/ge.pdf, 12.01.2015.
    5. http://info.worldbank.org/governance/wgi/pdf/rq.pdf, 13.01.2015 .
    6. http://info.worldbank.org/governance/wgi/pdf/rl.pdf, 13.01.2015.
    7. http://info.worldbank.org/governance/wgi/pdf/cc.pdf. 12.07.2013.