کرامت ذاتی انسان به‌مثابۀ بنیان آزادی، با تکیه بر آرای علامه طباطبایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم سیاسی دانشکدۀ معارف اسلامی و علوم سیاسی دانشگاه امام صادق (ع)

2 دانشجوی دکتری حقوق عمومی دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

چکیده

این مقاله درصدد است که با تکیه بر آرای علامه طباطبایی، به بررسی مفهوم و شاخص‌های کرامت ذاتی انسان بپردازد و نشان دهد که این موضوع مبنای طرح آزادی در فلسفۀ سیاسی ایشان است. به همین منظور با استفاده از روش تفسیری متن‌گرای اشتراوس و از طریق رجوع کتابخانه‌ای به آثار مکتوب علامه طباطبایی، ضمن اشاره به مفهوم کرامت ذاتی، شاخص‌هایی که براساس آن انسان دارای کرامت ذاتی شده است، برمی‌شمرده شده و روابط میان این شاخص‌ها احصا می‌شود. سپس با مبنا قرار دادن کرامت ذاتی، به تعریف آزادی پرداخته شده و انواع آن در جامعه استنتاج می‌شود. بر این اساس مشخص می‌شود که کرامت ذاتی در اندیشۀ علامه طباطبایی ـ که عبارت است از کرامتی که در جریان تکوین و آفرینش انسان مطرح بوده و مربوط به مقام انسانیت است و در تمام افراد انسانی به‌صورت بالقوه وجود دارد ـ دارای جایگاه ممتازی است و «شرافت ذاتی وجود»، «خلقت ممتاز انسانی»، «محوریت انسان برای سایر آفریده‌ها»، «فطرت»، «عقل»، «علم»، «قلب»، «اختیار»، «پذیرش امانت الهی» و «خلافت انسان» ـ البته با نظم رتبی خاص ـ، به‌عنوان شاخص‌های کرامت ذاتی انسان در اندیشۀ ایشان مطرح می‌شود. همچنین برمبنای تعریف و شاخص‌های کرامت ذاتی، این نتیجه به‌دست می‌آید که آزادی جزء بدیهیات زندگی فردی و اجتماعی است و هیچ موضوع عملی‌ای به‌جز قیود عملی تشکیل اجتماع نمی‌تواند آن را محدود کند. بر همین اساس آزادی تفکر نیز منتج از کرامت ذاتی و متأثر از شاخص‌های آن بوده و کرامت ذاتی مبنای اصلی در هویت‌بخشی به آزادی در حیات اجتماعی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Features of Human Dignity in the Opinion of Allameh Tabatabaee

نویسندگان [English]

  • Mohammad Sadiq Nosratpanah 1
  • Mohamaad MAhdi Seyfi 2
1
2
چکیده [English]

The Article with a focus on the Opinion of Allameh Tabatabaee seeking to concept and features of human dignity. Therefore, based on “methodological hermeneutics” method and refers to librarian resources of Allameh Tabatabaee, define the concept of human dignity. Then fits to this concept refers to features of human dignity in Allameh Tabatabaee’s though. After that trying to show relations between this features. Conclusion based on Allameh Tabatabaee’s thought illustrate concept of human dignity is: “kind of dignity that is common between humans and proposed in creation process based on human nature”. Finally features of human dignity refers to Allameh Tabatabaee’s thought are: “inherent dignity”, “prominent of human creation”, “Centrality of human for other creatures”, “nature”, “wisdom”, “knowledge”, “free will”, “Acceptance of a divine trust”, “Human caliphate” that regulate in systematic rules that shown in conclusion of this article. So this features are evidence that prove being of human dignity in Allameh Tabatabaee’s thought.

کلیدواژه‌ها [English]

  • human dignity
  • allameh tabatabaee
  • inherent dignity
  • prominent of human creation
  • nature
  • wisdom
  • free will
الف) فارسی و عربی
قرآن کریم.
1. ابن‌منظور، محمد بن مکرم (1405ق). لسان العرب، ج 5، قم: نشر أدب الحوزه.
2. اسکینر، گوئینتن (1393). بینشهای علم سیاست، ترجمۀ فریبرز مجیدی، تهران: فرهنگ جاوید.
3. اشتراوس، لئو (1397). فلسفۀ سیاسی، ترجمه و تحشیه: فرهنگ رجایی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ اول از ویراست دوم.
4. آنطوان الیاس، الیاس (1358). القاموس العصری (فرهنگ نوین)، ترجمه: سید مصطفی طباطبایی، تهران: چاپخانۀ اسلامیه.
5. جوادی آملی، عبدالله (1377). فلسفة حقوق بشر، چ دوم، قم: اسراء.
6. -------------- (1378). زن در آیینة جلال و جمال، چ سوم، قم: اسراء.
7. --------------- (1380). تفسیر تسنیم، ج 3، قم: اسراء.
8. ---------------- (1387).  تفسیر انسان به انسان، چ چهارم، قم: اسراء.
9. --------------- (1391ب). تفسیر موضوعی قرآن کریم، ج 13، چ پنجم، فطرت در قرآن، قم: اسراء.
10. جوهری، اسماعیل بن حمّاد (1368). الصّحاح، تحقیق: احمد عبد الغفور عطار، الطبعه الثانیه، بیروت: دارالعلم، (افست تهران: انتشارات امیری).
11. خمینی، روح‌الله (1384). مصباح الهدآیه الی الخلافة و الولآیه، چ پنجم، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی رحمه‌الله.
12. راغب اصفهانی، ابوالقاسم الحسین بن محمد (1421ق). المفردات فی غریب القرآن، ج 1، بیروت: دارالمعرفه للطباعه و النشر.
13. طباطبایی، سید محمدحسین (بی‌تا). فرازهایی از اسلام، جمع‌آوری و تنظیم از سید مهدی آیت‌اللهی، تهران: جهان‌‌آرا.
14. ------------------------ (1371). المیزان فی تفسیر القرآن، ج 1، 2، 4، 8، 10، 12، 14، 13، 16، 17، 18، 20، چ دوم، قم: اسماعیلیان.
15. ----------------------- (1432ق). نهایه الحکمه، دو جلد، الطبعه السادسه، قم: مؤسسۀ النشر الإسلامی.
16. ------------------------ (1387الف). اصول فلسفه و روش رئالیسم، ج 3، چ شانزدهم، تهران: صدرا.
17. -------------------------- (1387ب). بدایه الحکمه، چ پنجم، قم: دارالفکر.
18. -------------------------- (1393). رسالت تشیع در دنیای امروز، چ چهارم، قم: بوستان کتاب.
19. طریحی، فخرالدین بن محمد (1375). مجمعالبحرین، ج 3، چ دوم، تهران: مرتضوی.
20. عماره، محمد (1985 م). «الاسلام و حقوق الانسان»، کویت: مجلة عالم المعرفه، ش 89.
21. کلینی رازی، محمد بن یعقوب بن اسحاق (1381). الکافی، ج 1 و 2، الطبعه الثالثه، قم: دارالحدیث.
22. مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی (1421ق). بحارالانوار الجامعة لدُرر اخبار الائمة الاطهار، ج 36، الطبعه السادسه،بیروت: مؤسسة الوفاء.
23. مصطفوی، حسن (1385). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج 10، تهران: مرکز نشر علامه مصطفوی.
24. مطهری، مرتضی (1377). مجموعۀ آثار، ج 2، چ هفتم، تهران: صدرا.
25. -------------(1379). یادداشتهای استاد مطهری، ج 1، چ دوم،تهران: صدرا.
26. ------------- (1383). مجموعۀ آثار، ج 19، چ چهارم، تهران: صدرا.
27. ------------ (1384). مجموعۀ آثار، ج 24، تهران: صدرا.
28. ------------- (1385). مجموعۀ آثار، ج 23، چ سوم، تهران: صدرا.
29- -------------- (1387). مجموعۀ آثار، ج 22، چ چهارم، تهران: صدرا.
30. نصرت‌پناه، محمدصادق؛ درخشه، جلال؛ و فخاری، مرتضی (1391). «بررسی جهان‌شمولی اعلامیۀ جهانی حقوق بشر از منظر نقد مبانی اومانیستی آن»، تهران: مجلۀ جستارهای سیاسی معاصر، سال سوم، ش 2.
 
ب) خارجی
 
31.Donnelly, Jack (1986). »International Human Rights«, International Organization, Vol. 40.
32. -------------- (2003). Human Rights and Limits of Critical Reason. England: Dartmouth Publishing Group.
33. Freeman, Michael (1994). »The Philosophical Foundations of Human Rights«, Human Rights Quarterly, No 16.
34-https://didad.ir/اعلامیه-ها-و-بیانیه-ها/اعلامیه-اسلامی-حقوق-بشر-۱۹۹۰/.
36-Strauss, Leo (1989). The Rebirth of Classical Political Rationalism, Chicago: University of Chicago Press.