الگوی روابط عوامل کلیدی تأثیرگذار بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار علوم سیاسی دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

2 دانش‌آموخته دکتری علوم سیاسی دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

چکیده

در شرایطی که تغییر و نوسان در برزخ آرمان‌گرایی و عمل‌گرایی، دستیابی به الگوهای شناختی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران را دشوار ساخته است، ناگزیر از شناخت عوامل مؤثر و روابط بین آ‌ن‌ها برای تحلیل سیاست خارجی هستیم. به این منظور، پژوهش حاضر با روش تحلیل ساختاری و تکنیک تحلیل تأثیر متقابل به دنبال پاسخ به این پرسش است که الگوی روابط عوامل کلیدی تأثیرگذار بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران چیست. در مسیر پاسخ به این پرسش، سی‌وشش عامل کلیدی تأثیرگذار بر سیاست خارجی شناسایی شد و پس از ایجاد ماتریس و رتبه‌بندی تأثیر متقابل عوامل بر هم، این عوامل بر اساس میزان اثرپذیری و اثرگذاری در پنج دسته متغیرهای روشنگر، واسط، نتیجه، تنظیم‌کننده و مستقل توزیع شدند. توزیع این عوامل در نمودار تأثیرگذاری و تأثیرپذیری نشان‌دهندۀ ناپایداری سیستم سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران است. تحلیل الگوی به‌دست‌آمده از خروجی نرم‌افزارMicmac نشان‌ داد که تداخل سطح‌ تحلیل‌ها در ارزیابی بازیگران در محیط خارجی، سبب بروز معمای امنیتی شده است و در محیط داخلی نیز اختلاف در پارادایم حکمرانی موجب تضعیف مواضع و تصمیم‌ها در عرصۀ سیاست خارجی می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

THE RELATION PATTERN OF KEY FACTORS AFFECTING FOREIGN POLICY OF ISLAMIC REPUBLIC OF IRAN

نویسندگان [English]

  • Mohammad Jafar Javadi Arjmand 1
  • Mossadegh Ganjkhanlou 2
1 Associate Professor; Political Science Department, University of Tehran, Tehran, Iran
2 PhD; Political Science; Political Science Department, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]

In the conditions that the evolution and fluctuations in idealism and pragmatism transition has made it difficult to achieve the cognitive patterns of the foreign policy of the Islamic Republic of Iran, we are inevitably forced to recognize the effective factors and the relationships between them in analyzing foreign policy. For this purpose, the present study using Structural Analysis and Technique of Interaction Impact Analysis tries to answer this question: what is the relationship pattern of key factors affecting foreign policy of the Islamic Republic of Iran? In the course of answering the question, thirty six key factors influencing foreign policy were identified. After creating a matrix and ranking of the interactions of the factors on each other, these factors based on the degree of effectiveness and affectedness, were distributed into five categories of explanatory, intermediate, result, regulator and independent variables. The distribution of these factors in an effectiveness and affectedness chart indicates the instability of the foreign policy system of the Islamic Republic of Iran. The analysis of the pattern obtained from the Micmac software output represented that the interaction of the level of analysis in assessing actors in the external environment can result in a security dilemma. In the domestic environment as well, differences in the governance paradigm can undermine positions and decisions in the foreign policy arena.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Relationship Pattern
  • Effective Factors
  • Foreign Policy
  • Islamic Republic of Iran
  1. الف) فارسی

    1. اپتر، دیوید؛ آندرین، چارلز (1378). «نظریه‌های تکثرگرا و گروه‌های اجتماعی»، ترجمۀ میرقاسم بنی‌هاشمی، تهران: فصلنامۀ مطالعات راهبردی، ش 4، ص 172-147.
    2. اسدی‌نظری، ناصر (1392) «تعامل‌گرایی ضدسلطه؛ دکترین سیاست خارجی آیت‌الله خامنه‌ای»، رسالۀ دکتری رشتۀ علوم سیاسی گروه مسائل ایران در دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
    3. اسمعیلی، مرتضی (1394). تدوین الگوی بومی قدرت نرم در روند سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، رسالۀ دکتری رشتۀ علوم سیاسی گروه مسائل ایران در دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
    4. برزگر، کیهان (1397). «راهبرد سیاست خارجی ایران در توازن قوای منطقه‌ای»، تهران: فصلنامۀ مطالعات راهبردی، سال بیستویکم، ش 4، ص 205-183.
    5. بشیریه، حسین (1381). کاریزما، سنت و قانون منابع مشروعیت سیاسی، در اسماعیل خلجی (ویراستار): معمای حاکمیت قانون در ایران، تهران: طرح نو.
    6. بلیکی، نورمن (1393). طراحی پژوهش‌های اجتماعی، ترجمۀ حسن چاوشیان. تهران: نشر نی.
    7. حسینی، سید عباس (1395). «بررسی شکاف و زمینه‌های آن در لایه‌های فرهنگی هویت ایرانیان»، تهران: معرفت فرهنگی اجتماعی، ش 28، ص 82-59.
    8. خسروی، علی‌رضا؛ میرمحمدی، مهدی (1393). مقدمه‌ای بر تحلیل سیاست خارجی، تهران: پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی.
    9. دهقانی فیروزآبادی، سید جلال (1389). سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: سمت.
    10. --------------------- (1390). «نظریۀ اسلامی سیاست خارجی: چارچوبی برای تحلیل سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، تهران: فصلنامۀ روابط خارجی، سال سوم، ش 1، ص 47_7.
    11. عطایی، فرهاد؛ منصوری‌مقدم، جهانشیر (1387). «سیاست خارجی ایران در قبال ایالات متحدۀ آمریکا از منظر نظریۀ پیوستگی جیمز روزنا در سال‌های 1357-1332»، تهران: دانش سیاسی، سال چهارم، ش 2، ص 156-129.
    12. کوئینتن، آنتونی (1371). فلسفۀ سیاسی، ترجمۀ مرتضی اسعدی، تهران: انتشارات بین‌المللی الهدی.
    13. گنج‌خانلو، مصدق؛ ثنا‌قربانی، جلال (1394). «تغییر یا تداوم چرخۀ سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در تقابل با تهدیدات امنیت ملی»، تهران: فصلنامۀ مطالعات راهبردی، سال هجدهم، ش 4، ص 121-89.
    14. گیدنز، آنتونی (1383). چکیده آثار آنتونی گیدنز، ویراستۀ فیلیپ کسل و ترجمۀ حسن چاوشیان، تهران: ققنوس.
    15. هالستی، کی.جی (1373). مبانی تحلیل سیاست بین‌الملل، ترجمۀ بهرام مستقیمی، تهران: وزارت امور خارجه.
    16. های، کالین (1385). درآمدی انتقادی بر تحلیل سیاسی، ترجمۀ گل محمدی، تهران: نشر نی.
    17. هیل، کریستوفر (1393). آیندۀ تحلیل سیاست خارجی، در دابرت دنمارک (ویراستار): بازدرآمدی بر تحلیل سیاست خارجی، ترجمۀ مالک ذوالقدر و مهدی میرمحمدی، تهران: مخاطب.
    18. یاقوتی، محمدمهدی (1390). «تحلیل سیاست خارجی و هویت سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، تهران: فصلنامۀ سیاست خارجی، سال بیست‌وپنجم، ش 1، ص 28-1.

     

    ب) خارجی

    1. Asan, S. S., & Asan, U. (2007). “Qualitative cross-impact analysis with time consideration”, Technological Forecasting and Social Change, 74(5),  pp. 627-644.‏
    2. Brown, C., & Ainley, K. (2009). Understanding international relations, Palgrave Macmillan.
    3. Fuller, Graham E. (2003). The future of political Islam, New York, Palgrave Macmillan.
    4. Mohammad Nia, Mahdi. (2010). "Understanding Iran’s Foreign Policy: An Application of Holistic Constructivism, Turkey", Alternatives Turkish Journal of International Relations, Vol.9, No.1, pp. 148-180.
    5. Neack, L., Hey, J. A., & Haney, P. J. (Eds.). (1995). Foreign policy analysis: continuity and change in its second generation, Prentice Hall.
    6. Neack, L., Hey, J. A., & Haney, P. J. (Eds.). (1995). Foreign policy analysis: continuity and change in its second generation, Prentice Hall.‏
    7. Ramazani, R. K. (2013). Independence Without Freedom: Iran's Foreign Policy. University of Virginia Press.
    8. Scott, W. H., & Nader, A. R. (2012). China and Iran: Economic, Political, and Military Relations, Center for Middle East Public Policy, International Programs at Rand.‏