مبانی معرفتی جمهوریت در اندیشۀ سیاسی امام خمینی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم سیاسی دانشکدة حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

2 دانش‌آموختة گرایش اندیشة سیاسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

امام خمینی در مقاطع تاریخی پیش و پس از انقلاب اسلامی همواره بر نقش و جایگاه مردم در حکومت اسلامی تأکید داشت، اما چون مبانی فلسفی و دینی اندیشۀ جمهوریت را به‌صورت نظام‌مند تبیین و تشریح نکرده‌ بود، در نتیجه افراد مختلف با رویکردهای نظری متفاوت تفسیرها و تأویل‌های متفاوتی از جمهوریت و مبانی نظری آن در اندیشۀ سیاسی ایشان ارائه داده‌اند. حال پرسش این است که اندیشۀ امام خمینی در خصوص جمهوریت از کدام مبانی معرفتی مشتق شده است؟ پاسخ فرضی آن است که جمهوریت در اندیشۀ سیاسی امام خمینی ناشی از نگاه انسان‌شناسانه و هستی‌شناسانۀ نظام معرفتی عرفانی ایشان است. مقالۀ حاضر به شیوۀ تحلیلی و تفسیری در پی تبیین اصول و مبانی معرفتی جمهوریت در اندیشۀ سیاسی امام خمینی است. نتیجۀ به‌دست‌آمده این است که جمهوریت در اندیشه و نگاه عرفانی امام مبتنی بر اصولی نظیر آزادی انسان و خدمت به خلق است. در اندیشۀ عرفانی امام تأسیس حکومت با هدف خدمت به مردم انجام می‌گیرد. بدیهی است که خدمت به خلق دربردارندۀ رضایت و خواست مردمی خواهد بود. از سوی دیگر، در نظام معرفتی امام خمینی حقوق انسانی و حقوق دینی دو امر جداگانه به‌حساب نمی‌آیند، در نتیجه می‌توان گفت که در اندیشۀ امام جمهوریت در همان حال که جزء حقوق انسانی است، جزء حقوق اسلامی و دینی نیز محسوب می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Epistemic Principles of Republicanism in Imam Khomeini’s Political Thought

نویسندگان [English]

  • Mohammad Mahdi Esmaeli 1
  • Mohsen Dashtkoohi 2
1 Assistant Professor, Department of Political Science, Faculty Law & Political Science, University of Tehran
2 PhD in Political Thought, Institute for Humanities and Cultural Studies, Tehran
چکیده [English]

Imam Khomeini emphasized the role and the position of the people in the Islamic state in the historical stages before and after the 1979 Islamic Revolution in Iran. However, he did not systematically explain his philosophy of republic based on his religious thinking, and subsequently different people with different theoretical approaches have presented different interpretations of republicanism and its theoretical foundations in his political thought. The main research question here is, what is the basis of Imam Khomeini's thinking about republicanism based on its epistemic foundations? The tentative answer is that republicanism in the political thought of Imam Khomeini stems from the anthropological and ontological point of view in his epistemic system based on mysticism. The present paper uses an analytical and interpretive approach to explain the principles of republicanism in the political thought of Imam Khomeini. Notably, republicanism in the thought of the Imam is based on the principles such as human freedom and serving the people in the mystical thought of the Imam. In the mystical thought of Imam, the establishment of the government is aimed at serving the people. Obviously, serving the people will include satisfaction and popular will. Furthermore, in the epistemic system of Imam Khomeini, human rights and religious rights are not considered to be separate. Therefore, it is concluded that republicanism in political thought of the Imam is considered to be both part of human rights as well as Islamic and religious law.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imam Khomeini
  • Republic
  • Republicanism
  • Islamic Revolution
  • Mysticism
  • People
  • Political Though
الف) کتاب‌ها و مقالات
       1.            احمدی،‌ حمید (1382). «تجلی عرفان امام خمینی»،‌ کیهان فرهنگی، تهران، 206، ص ص ۴۲ -32.
       2.            الهی، سجاد (1382). ویژگی‌های عرفان امام خمینی، مجموعه آثار کنگرۀ اندیشه‌های اخلاقی- عرفانی امام خمینی (ره)، ج 15، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
       3.             جوادی آملی، عبدالله (1378). نامۀ امام خمینی به گرباچف و شرح آن به قلم آیت‌الله جوادی آملی (آوای توحید)، چ نهم، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
       4.            خمینی، روح‌الله (1389). مصباح‌الهدایه الیالخلافه والولایه، ترجمۀ حسین مستوفی، چ دوم، تهران: چاپ و نشر عروج.
       5.            -------------- (1387). صحیفۀ امام، ج 1، 10، 11، 18، 16، 21، 4، 13، 20، 3، 15، 12، 5، 6، 17، 14، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
       6.            ----------- (1393). شرح چهل حدیث، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
       7.            ----------- (1384). تفسیر سورۀ حمد، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
       8.            ------------ (1394). آداب الصلوه، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار آمام خمینی.
       9.            ------------- (1357). ولایت فقیه/حکومت اسلامی، تهران: امیرکبیر. ‏‎
   10.            ------------- (۱۳۸۷). وصیتنامۀ سیاسی و الهی امام خمینی، تهران: فردوس.
   11.             شکوری، ابوالفضل (1382). «جایگاه گفتمان جمهوریت در اندیشۀ سیاسی امام خمینی و تأویل‌های مترتب آن»، فصلنامۀ علوم انسانی، تهران: انتشارات دانشگاه الزهراء (س) سال سیزدهم، ش 46و47، تابستان و پاییز، ص 240-185.
   12.            شیرخانی، علی (1395). «واکاوی وجوه تعاملی عرفان و سیاست در اندیشه‌های نجم‌الدین رازی»، پژوهش‌های سیاست اسلامی، سال چهارم، ش 10، پاییز و زمستان، ص 108-85.
   13.            فارسی، جلال‌الدین (1379). امنیت ملی، فرهنگ سیاسی و ستون پنجم»، روزنامۀ ابرار، ش 3377، 22/4/1379‌، ص6.
   14.            طباطبایی، جواد (1385). درآمدی بر تاریخ اندیشۀ سیاسی در ایران، تهران: کویر.
   15.            کبیری، زهرالسادات (1389). «مبانی عرفانی امام خمینی و ابن‌عربی در اندیشۀ سیاسی و اجتماعی»، طلوع، سال هشتم، ش 31، ص 214-185.
   16.            نصر، سید حسین (1384). «عرفان نظری و تصوف علمی و اهمیت آنها در دوران کنونی»، اطلاعات حکمت و معرفت، ش. اول، ص  20-11.
   17.            یزدی، مصباح (1379). «میزان رأی ملت است برخوردی جدلی است»، روزنامۀ ایران، ش 1681، 8/9/1379، ص7.
ب) سایت‌ها
1. Hawzahnews.com
2. Khamenei.ir