بازخوانی مفاهیم خیر و حق در اندیشۀ سیاسی فارابی و راولز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب

2 دانش آموخته دکتری دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران جنوب

چکیده

 خیر یا فایده از مهم‌ترین مفاهیمی است که تداوم و گسترش آن، اصل انصاف و استحقاق را در جامعه از بین می‌برد. مفهوم حق نیز امروزه در حوزه های گوناگونی از جمله نسبت انسان با خود، خدا، طبیعت و جمادات، و نسبت با انسان‌های دیگر، اعم از روابط افراد با هم، افراد با حکومت و نیز حکومت ها با یکدیگر مطرح می‌شود. در فلسفۀ فارابی، فضیلت و سعادت دو هدف بنیادین محسوب می‌شوند، بنابراین هستی، جوهر جهان خیر و به‌نوعی ریشه و منبع خیر است. فارابی، تأمین خیر و کمال برتر را در گرو مدینه می‌داند. درحالی‌که راولز برای جلوگیری از تضییع انصاف، خیر را با حق جایگزین کرده است. به نظر راولز حق مفهومی است که قابلیت سامان‌دهی معقول و منصفانۀ جامعه را دارد. معیار او ترجیح مفاهیم حق بر مفاهیم خیر است؛ یعنی آن موارد و مقادیر از انتظارات شهروندان انتخاب می‌شود که منطبق بر معیارهای مفهوم حق باشد. در این پژوهش با بهره گیری از روش توصیفی-تحلیلی به توصیف و تحلیل ارکان اصلی فلسفۀ سیاسی راولز و فارابی (مفاهیم خیر و حق) پرداخته شده و در نهایت ارزیابی کلی از نظریۀ آنها به‌عمل آمده است. فارابی و راولز دیدگاه های متفاوتی در مورد خیر و حق دارند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Reflecting on the Notions of Good and Right in Political Thought of Farabi and Rawls

نویسندگان [English]

  • Reza Akbari Nori 1
  • Ensiyeh Salehi 2
1 Assistant Professor, Department of Law and Political Science, Islamic Azad University, South Tehran Branch
2 PhD in Political Science, Islamic Azad University, South Tehran Branch
چکیده [English]

Good or benefit is one the most important concepts whose continuation and expansion destroys the principle of fairness and entitlement in society. The concept of right is being addressed today in a variety of areas, including the relation of man to himself, God, nature and material, and relations to other human beings, comprising the relationships of individuals, individuals with governments, and governments with governments. The authors have attempted to compare and analyze the main pillars of political philosophy of Rawls and Farabi, and ultimately evaluate their different views on good and right. In Farabi's philosophy, virtue and happiness are two fundamental goals, and therefore being is the essence of the world as well as a kind of the root and source of good. Farabi believes that the provision of superiority and perfection depends on Medina. The opposite of Farabi is Rawls, who has substituted righteousness to avoid undermining fairness. According to Rawls, right is a concept that has the capacity to organize the society reasonably and equitably. His criterion in this process is the preference of right over good. In short, those cases and quantities of the citizens’ expectations are selected that conform to the standards of the concept of right.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Right
  • Good
  • Farabi
  • Rawls
  • Political Thought
  • Happiness
  • Justice
  1. الف) فارسی و عربی

    1. اخوان کاظمی، بهرام (1378). «عدالت و خودکامگی در فلسفۀ سیاسی»، فصلنامۀ پژوهشی دانشگاه امام صادق (ع)، ش 9، ص 23-10.
    2. آل بحرالعلوم، سید محمد (1403ق). بلغةالفقیه، با شرح و تعلیقة محمدتقی آل بحرالعلوم، مکتبة‌الصادق، تهران، چ چهارم، ص 10-8.
    3. برول، لوی (1353). جامعهشناسی حقوقی، ترجمۀ ابوالفضل قاضی، تهران: دانشگاه تهران.
    4. بشیریه، حسین (1387). تاریخ اندیشههای سیاسی در قرن بیستم: لیبرالیسم و محافظه‌کاری، چ هشتم، تهران: نشر نی.
    5. ---------- (1376). تاریخ اندیشه سیاسی در قرن بیستم، ج 2، تهران: نشر نی.
    6. جهانگیر، کیامرث (1395). «نظریۀ عدالت راولز تلاشی نافرجام در احیای لیبرالیسم»، دوفصلنامۀ علمی تخصصی مطالعات تحول در علوم انسانی، سال چهارم، ش 6.، ص 15-10.
    7. خادمی، عین‌اله (1381). «تحلیل معنای سعادت از دیدگاه فارابی»، دانشگاه قم، پرتال جامعه علوم انسانی، ش 2، سال دهم، ص 26-23.
    8. درخشه، جلال؛ فخاری، مرتضی (1395). «آرای اندیشمندان غرب دربارۀ عدالت از زاویۀ منازعۀ حق و خیر»، فصلنامۀ سیاست مجلۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، دورۀ 46، ش 3، ص 632-613.
    9. دهباشی، حمید (1378). «نقدی بر لیبرالیسم جان راولز»، کیان، ش 48، ص 42.
    10. راولز، جان (1383). عدالت به مثابة انصاف، چ اول، ترجمۀ عرفان ثابتی، تهران: ثالث.
    11. الشرقادی (1966). جمیلدروس فی اصول القانون، قاهره: دارالنهضة العربیه.
    12. طباطبائی، محمدحسین (بی‌تا). المیزان فی تفسیرالقران، ج 2، تهران: دارالکتب اسلامیه.
    13. فارابی، ابونصر (1371). التنبیه علی سبیل السعادة، حققه و قدم له و علّق علیه الدکتور جعفر آل یاسین.
    14. ------------ (1371). تعلیقات، تحقیق جعفر آل یاسین، تهران: حکمت.
    15. ------------- (1346 ق). التنبیه علی سبیل السعاده، حیدر آباد دکن: مطبعه مجلس دایره المعارف العثمانیه.
    16. --------------- (1986). السیاسهالمدنیه، حققه و قدم له و علق علیه: فوزی متری نجاری، بیروت: دارالمشرق.
    17. ______(1392). لیبرالیسم سیاسی، ترجمۀ موسی اکرمی، چ اول، تهران: ثالث.
    18. _______(1393). نظریۀ عدالت، ترجمۀ مرتضی نوری، چ اول، تهران: مرکز.
    19. فوزی، یحیی؛ مرادی، روح‌الله (1395). بررسی تطبیقی نظریه عدالت اجتماعی در اسلام و غرب (بررسی موردی مقایسۀ نظریه عدالت در اندیشههای امام خمینی و جان راولز)، پژوهشکدۀ امام خمینی و انقلاب اسلامی، وابسته به مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
    20. کاتوزیان، ناصر (1355). مقدمۀعلم حقوق، چ چهارم، تهران: دانشگاه تهران.
    21. کاظمی، رضا (1382). «جان راولز فیلسوف عدالت»، نشریة مردم سالاری، ش 6، ص 5.
    22. لسناف، مایکل. ایچ. (1387). فیلسوفان سیاسی قرن بیستم، ترجمة خشایار دیهیمی، چ دوم، تهران: ماهی.
    23. مجیدی، حسن (1392).« سعادت در اندیشۀ فارابی و توماس آکویناس»، دوفصلنامۀ علمی پژوهشی دانش سیاسی، سال نهم، ش دوم، ص 95-114
    24. مقیمی، سعید (1393). «نظام اندیشه‌ای جان راولز: سرچشمه‌ها و یافته‌ها»، فصلنامۀ علوم سیاسی، سال دهم، ش 29، ص 74-55.
    25. میرزا محمدی، محمدحسن (1383). «بررسی مقایسه‌ای اندیشه‌های فلسفی افلاطون و فارابی»، نشریۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، ش 47.صص35-25
    26. ناظرزاده کرمانی، فرناز (1376). فلسفة سیاسی فارابی، تهران: انتشارات دانشگاه الزهراء.
    27. نصیری، قدیر (1382). «عدالت به‌مثابة انصاف»، فصلنامۀ مطالعات راهبردی، ش 19، ص 25-15.
    28. واعظی، احمد (1384). جان راولز، از نظریة عدالت تا لیبرالیسم سیاسی، چ اول، قم: مؤسسۀ بوستان کتاب قم (انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزة علمیۀ قم).ص 16
    29. ---------- (1383). عدالت اجتماعی و مسائل آن، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ش 33.

    ب) سایت‌ها

    1. یوسفی، محمدرضا (1392). بررسی اندیشه‌های اقتصادی فارابی برگرفته از سایت:
    2. www.mofidu.ac.ir

    2.انگلیسی

    1. Kant Immanuel, Foundations of Metaphysic of Morals, (1976).translated by Lewis W.Beck, New York, Bobbs – Merrill.
    2. Rawls John (2000). A Theory of Justice, Oxford University Press