نظریۀ یادگیری اجتماعی از نظریات موقعیت‌گرا- خلق‌گرا در تحلیل خشونت است. در این مقاله به تحلیل کنش داعش براساس نظریۀ یادگیری اجتماعی می‌پردازیم و در پی پاسخگویی به این پرسش هستیم که گروه‌های افراطی مانند داعش از چه طریقی به جذب نیرو از کشورهای مختلف دنیا پرداخته‌اند؟ مبانی خشونت این گروه از دیدگاه نظریۀ یادگیری شناختی اجتماعی کدام است؟ براساس این نظریه کدام عوامل در تمایل اعضای داعش به خشونت نقش دارد؟ فرضیۀ اصلی مقاله این است که ظهور ایده‌های خشونت‌بار داعش به‌مثابۀ امری تاریخی، ریشه در فرایندهای یادگیری اجتماعی دارد و آنها با استفاده از دامنۀ وسیعی از سازوکارها، همانند تعامل شخصی، فعالیت در مساجد، سمینارها و سخنرانی‌ها به‌منظور گسترش باورهای سلفی، روند افراطی کردن جوانان مسلمان را از دهه‌ها پیش آغاز کرده‌اند که پیامد آن تصاعد کنش‌های خشونت‌بار در عراق و سوریه است. روش مورد استفاده در این پژوهش، توصیفی- تحلیلی و براساس مطالعات کتابخانه‌ای و جست‌وجو در اسناد و منابع مکتوب و سایت‌های علمی گوناگون است. در پایان، مدلی تحلیلی با هدف درک بنیادین عوامل و زمینه‌های شکل‌گیری کنش خشونت‌بار داعش، ارائه خواهد شد.
صراف یزدی، غلامرضا؛ نجابی، جواد؛ صبری، محسن (1390). «ساختار قدرت در پاکستان و علل ناپایداری سیاسی آن»، فصلنامۀ تخصص علوم سیاسی، ش 16، ص 90-64.
عباسی، مهدی (1389 و 1390). «زمینه‌های رشد اسلام‌گرایی رادیکال در آسیای مرکزی و قفقاز»، فصلنامۀ آران، سال نهم، ش 27-27، ص 129- 111.
علمی؛ تیغ‌زن، خدیجه؛ باقری، ربابه (1387). «تعیین میزان خشونت و عوامل اجتماعی مؤثر بر آن و مطالعۀ موردی در بین دانش‌آموزان دبیرستان‌های دخترانه و پسرانۀ عجب‌شیر»، برگزیدۀ مجموعه مقالات دومین همایش جامعۀ ایمن شهر تهران.
فراری‌های داعش از مناسبات وحشیانۀ این گروه می‌گویند (1395). راهنما، 1395، ش 12، سال پنجم، ص 71.
کاتم، مارتا؛ اولر، بث دیتز؛ مسترز، النا؛ پرستون، توماس (1386). مقدمه‌ای بر روان‌شناسی سیاسی، ترجمۀ دکتر سید کمال خرازی و دکتر جواد علاقبند راد، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
محمدزاده، سروه؛ محمدزاده، سمکو (1394). «روان‌شناسی داعش: سبب‌شناسی جذب و فرایندهای آموزش اعضا در گروه داعش»، مجموعه مقالات داعش، مؤسسۀ مطالعات ملی، انتشارات تمدن ایرانی، ص 94-79.
مصطفی، حسن (1394). داعش زیرساخت‌های معرفتی و ساختاری، ج 1، انتشارات مؤسسۀ فرهنگی و هنری آفتاب خرد.
معینی‌فر، حشمت‌السادات؛ مهری، خیری (1389). «نقش و تأثیر وهابیت در بحران چچن»، مطالعات اوراسیای مرکزی، مرکز مطالعات عالی بین‌المللی، دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی، سال سوم، ش 7، 151-170.
نجات، سید علی (1394). کالبدشکافی داعش؛ ماهیت، ساختار تشکیلاتی، راهبردها و پیامدها، تهران: ابرار معاصر تهران.
نصری، قدیر (1395). «داعش واقعی و داعش مجازی؛ تأملی الگومند در استعداد واقعی گروه داعش»، مجموعه مقالات داعش حقیقی و حقیقت داعش، تهران: انتشارات پژوهشکدۀ مطالعات کاربردی قلم، ص 182-137.
نظری، علی‌اشرف (1392). تصورات قالبی و روابط بین گروه‌های هویتی: ارزیابی پیمایشی و مقایسه‌ای، چ دوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
همتی، رضا (1383). «بررسی عوامل مؤثر بر خشونت مردان علیه زنان، مطالعۀ موردی خانواده‌های تهرانی»، فصلنامۀ رفاه اجتماعی، سال سوم، ش 12، ص 257-228.
الهاشمی، هشام (1395). «رفتارهای دولت خودخوانده تکفیری‌ها در موصل»، راهنما، سال پنجم، ش 12، ص 87-86.
هاوتن، دیوید پاتریک (1393). روان‌شناسی سیاسی؛ موقعیت‌ها، افراد و مصادیق، ترجمۀ علی‌اشرف نظری و شهرزاد مفتوح، تهران: قومس.
Borum, R. (2004). Psychology of terrorism. Tampa: University of South Florida.
Crenshaw, Martha.(2000).The psychology of political terrorism. •book: Political psychology. Wesleyan University . https://www.jstor.org/stable/3791798
Escobar Stemmann , Juan José(2006). MIDDLE EAST SALAFISM’S INFLUENCE AND RADICALIZATION OF MUSLIM COMMUNITIES IN EUROPE. Middle East Review of International Affairs, Vol. 10, No. 3 (September 2006). http://www.rubincenter.org/meria/2006/09/Escobar.pdf.
Gerges, Fawaz A . (2014). ISIS and the third Wave of Jihadism. Current history. December 2014.
Gupta, Dipak K. (2008) .Understanding Terrorism and Political Violence, London: Routledge.
Hirschfeld, L. A (1996). Race in the Making: Cogition, Culture, and the Child's Consruction of Human Kind, Cambridge: Miteress.
Levy, Sheri R. & Julie milligan Hughes (2009). Development of Racial and Ethnic Prejudice among Children, in Todd. D Nelson (Ed), Handbook of Prejudice, Stereotyping and Discrimination, New York: Psychology Press and Taylor & Francis Group.
Lin, Christina (2015). ISIS and the Saudi vahabithrear to Asian security, ISPW strategy series: Focus on defense and international security. No. 361.
Parro, Chris jas (2010). Lone wolf- the threat from independent jihadists.Jane s Intelligence Review.9/dec
Roy, Mc; R. Zurcher; L. Lauderdale, M; and Anderson, R. (1984). The identity of transrational adoptes, social Case work, vol. 65, No. 1, pp.34-39.
Sageman,M . (2004). Understandingt errorn etworks, P hiladelphia:U niversityo f PennsylvaniaP ress.
Senior U.S. defense official, November 12, 2016, citing Soufan Group, “Foreign Fighters: An Updated Assessment of the Flow of Foreign Fighters into Syria and Iraq,” December 2015, soufangroup.com/wp-content/uploads/2015/12/TSG_ForeignFightersUpdate3.pdf. - See more at: https://www.wilsoncenter.org/article/the-jihadi-threat-2-whither-the-islamic-state#_edn1
Taylor,M ., and E. Quayle. 1994. Terroristl ives, London: B rassey's
Victoroff, Jeff (2005).The Mind of the Terrorist: A Review and Critique of Psychological Approaches Author(s): Reviewed work(s):Source: The Journal of Conflict Resolution, Vol. 49, No. 1, Feb, pp. 3-42Published by: Sage Publications, Inc.
Weiss, Michael & Hassan, Hassan (2015). Inside the Army of Terror. Reygan art. New York.
Williams, J.E & Edwards, C. D (1969). An Exploratory Study of Mudification of Color and Racial Concept Attitudes in Preschool Children, Child Development, 40, pp.737- 750.
Zimbardo, Philip (2007) . Lusifer effect. Understanding How Good People Turn Evil, NEW YORK , Published in the United States by Random House.
)