مهاجرت اجباری بین‌المللی از منظر زنان افغانستانی مقیم ایران (نمونۀ موردی: زنان مهاجر ساکن تهران)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استاد روابط بین الملل،دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

چکیده

مهاجرت اجباری از جمله موضوعات مورد بحث در حوزۀ روابط بین‌الملل است. بخش عظیمی از جمعت مهاجران اجباری را زنان تشکیل می‌دهند، گروهی که کمتر به آنها پرداخته می‌شود. هدف این پژوهش بررسی علل مهاجرت اجباری از دیدگاه زنان افغانستانی است. بدین‌منظور از روش تحقیق کیفی و تکنیک مصاحبۀ ژرف برای گردآوری داده‌ها استفاده شد. با به‌کارگیری روش گلوله‌برفی با تعداد 30 زن افغان مقیم تهران مصاحبه شد. تجزیه‌وتحلیل نهایی داده‌ها با روش تئوری زمینه‌ای (GMT) صورت گرفت. مصاحبه‌شوندگان از ناامنی، اختناق طالبان، اختلافات قومی، نبود امکانات بهداشتی و آموزشی، فقر و بیکاری به‌عنوان دلایل مهاجرت به ایران یاد می‌کردند. این مفاهیم به‌طور کلی در سه مقولۀ اصلی جنگ با دشمن خارجی و منازعات داخلی، فروپاشی زیرساخت‌های اقتصادی کشور و دلایل خانوادگی تقسیم‌ شدند. در پی تحلیل مصاحبه‌ها روشن شد زنان به‌اجبار تابع همسر، پدر یا سایر مردان خانواده بوده‌اند؛ با وجود این مستقیم یا غیرمستقیم در فرایند مهاجرت نقش مؤثر داشته‌اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

International Forced Migration from the Viewpoint of Afghan Women in Iran: A Case Study of Migrant Women in Tehran

نویسنده [English]

  • Fardin Ghoreishi
Professor, Department of Political Science, Faculty of Law & Political Science, University of Tehran
چکیده [English]

In the international area, one of the most important problem is forced migration, particularly for women. Therefore, it is essential to examine the causes and consequences of forced migration for women. The main objective of this study is to investigate the attitude of Afghan women toward non-voluntary migration. For the purpose of data collection, qualitative research method and in-depth interview technique were used. Using the snowball method, a sample of thirty Afghan women living in Tehran were selected for interview. The Afghan women who were included in this study mentioned insecurity, Taliban repression, ethnic strife, inadequacy of health and educational facilities, poverty and unemployment as the reasons for their migration to Iran. These causes of migrations could be  divided into three general categories: 1- war with a foreign enemy and internal conflict, 2- the collapse of the country's economic infrastructure, and 3- family reasons. It was clear that these women who were largely subordinated to their husbands, fathers, or other male family members, had nonetheless played a significant  role in the migration process directly or indirectly.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Forced Migration
  • Afghanistan
  • Women
  • Iran
  • Tehran
  • Gender
  • War

مراجع

  1. الف) فارسی

    1. استراوس، آنسلم؛ کوربین، جولیت (1385). اصول روش تحقیق کیفی؛ نظریۀ مبنایی، ترجمۀ بیوک محمدی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
    2. اشنویی، امیر؛ شاطریان، محسن؛ گنجی‌پور، محمود (1394). مهاجرت بین‌الملل: با تأکید بر مهاجران افغان، کاشان: دانشگاه کاشان
    3. بهبهانی، لیلا (1393). «جنسیتی دیدن مهاجرت: چرا باید نگاه جنسیتی به مهاجرت داشت؟» پژوهشگران و کنشگران مطالعات زنان، ش 2.
    4. پاول، رونالد.ار(1379). روش‌های اساسی پژوهش برای کتابداران، ترجمۀ نجلا حریری، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی.
    5. پرویزی، جمشید (1395). سیاست مهاجرت و پناهندگی اتحادیۀ اروپا و مسئلۀ حقوق بشر، تهران: وزارت امور خارجه.
    6. جان‌پرور، محسن (1389). «همگرایی و واگرایی در افغانستان»، مجلۀ آموزش جغرافیا، دورۀ 24، ش 3، ص 43-36.
    7. جلالی، رستم (1391). «نمونه‌گیری در پژوهش‌های کیفی»، مجلۀ تحقیقات کیفی در علوم سلامت، دورۀ 1، ش 4، ص 31-20.
    8. جمشیدی‌ها، غلامرضا؛ عنبری، موسی (1383). «تعلقات اجتماعی و اثرات آن بر بازگشت مهاجرین افغانی»، نامۀعلوم اجتماعی، ش 23، ص 68 – 43.
    9. جمشیدی‌ها، غلامرضا؛ علی‌بابایی، یحیی (1381). «بررسی عوامل مؤثر بر بازگشت مهاجرین افغانی با تکیه بر ساکنین شهرک گلشهر مشهد»، نامۀعلوم اجتماعی، ش 20، ص 90– 71.
    10. جمشیدیان، حسین (1386). «مهاجرت افغان‌ها به ایران: تغییر در ویژگی‌های اقتصادی، اجتماعی و جمعیتی و انطباق با جامعۀ مقصد»، نامۀ انجمن جامعه‌شناسی ایران، دورۀ 2، ش 4، ص 69-42.
    11. جوان جعفری بجنوردی، عبدالرضا،سید زاده ثانی ،سید مهدی و مالدار محمد حسن زاده مشهدی، محدثه (1395). «تیپ‌شناسی تطبیقی بزه‌‌دیدگی زنان افغانی و ایرانی ساکن مشهد»، زن در توسعه و سیاست، دورۀ چهاردهم، ش 2، ص 254-235.
    12. خباز بهشتی، زهرا (1381).مهاجرت (بررسی مشکلات مهاجران در جهان)، تهران: عطایی و آشیانۀ کتاب.
    13. دانش‌نیا، فرهاد (1394). «سازه‌انگاری الکساندر ونت: امتناع از گذار ز بن‌بست‌های تئوریک روابط بین‌الملل و دستیابی به راهی میانه»، جستارهای سیاسی معاصر، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال ششم، ش2، ص 84-63.
    1. دلاور، علی (1389)، «روش‌شناسی کیفی»، فصلنامۀ راهبرد، سال نوزدهم، ش 54، ص 329-307.
    1. زرقانی، سید هادی؛ قیداری، حمداله؛ موسوی، زهرا (1395). درآمدی بر مهاجرت و امنیت، تهران: انجمن ژئوپلیتیک ایران.
    2. زنجانی، حبیب‌اله (1380). مهاجرت، تهران: سمت.
    3. زندی‌زاده، هومن (1395). سرزمین نامادری: پیشنهاداتی در باب مهاجرت، تهران: آواژ.
    4. سجادپور، فرزانه؛ جمالی سوسفی، ابراهیم (1395). «زنان افغان مهاجر و چالش‌های بازگشت به وطن (مطالعۀ موردی: زنان مهاجر افغان ساکن شهر مشهد)»، پژوهش‌های انسان‌شناسی ایران، دورۀ ششم، ش 2، ص 154-134.
    5. سعید، ادوارد؛ دورفمن، آریل؛پوریاوری، فروغ (1389). چالش‌های حقوق بشر: در باب تبعید و مهاجرت روشنفکران، بازی توسعه در افغانستان، زیر چشم‌های شرقی، تهران: آگه.
    6. سیفی، آناهیتا (1396). «علل و پیامدهای زنانه شدن مهاجرت بین‌المللی در پرتو امنیت انسانی با تأکید بر حقوق بین‌الملل: چالش‌ها و راهکارها»، پژوهشنامۀزنان، سال هشتم، ش 1، ص 120-85.
    7. صادقی، رسول (1390). «سازگاری اجتماعی جمعیتی نسل دوم افغان‌ها در ایران»، کتاب ماه علوم اجتماعی، دورۀ جدید، ش 42، ص 103 – 101.
    8. صادقی، رسول؛ ولدوند، لیلا (1394). «جنسیت و مهاجرت: تحلیل جامعه‌شناختی تفاوت جنسیتی در مهاجرت‌های داخلی در ایران »، دوفصلنامۀ پژوهش‌های جامعه‌شناسی معاصر، سال چهارم ش 7، ص 78-55.
    9. عبدالملکی، رضا؛ آسیائی، مهدی (1390). مهاجرت و مخاطرات محیطی، مشهد: سخن‌گستر.
    10. فتوحی، محمود (1390). آیین نگارش مقالة پژوهشی، تهران: سخن.
    11. فروزش‌فر، ناهید (1396). تأثیرات روان‌شناختی مهاجرت، تهران: گیوا.
    12. کاستلز، استفن؛ میلر، مارک جی. (1396). عصر مهاجرت‌: جابجایی بین‌المللی جمعیت در دنیای مدرن، ترجمۀ علی طائفی، تهران: جامعه‌شناسان.
    13. کلوتز، اودی؛ لینچ، سیسیلیا (1396). راهبردهای پژوهش از منظر سازه‌انگاری و روابط بین‌الملل، ترجمۀ حسین سلیمی با همکاری بهادر صادقی، تهران: نشر نی (قابل دسترس در سایت فیبیدو، آخرین بازنگری، 20 اردیبهشت 1398)https://reader.fidibo.com/book/69463>>
    14. کلینگلمایر، سابین؛ بیلگر، ورونیکا؛ هافمن، مارتین (1396). ملاحظاتی بر آیندۀ مهاجرت، تهران: وزارت امور خارجه.
    15. لهسائی‌زاده، عبدالعلی  (1368). نظریات مهاجرت، شیراز: نوید.
    16. مشیرزاده، حمیرا (1383). «سازه‌انگاری به‌عنوان فرا نظریه در روابط بین‌الملل»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، ش 65، ص 143-113.
    17. ---------- (1384). «بازبینی نظریۀ انتقادی در روابط بین‌الملل»، مجلۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی (دانشگاه تهران)، ش67، ص 250-225.
    18. مهرابی، فاطمه (1397). تأثیر مهاجرت بر هویت افغان‌ها در ایران، تهران: سنجش و دانش
    19. ناصری، سهیلا؛ پیری، صدیقه (1396). «‌تئوری زمینه‌ای: روشی برای مطالعۀ علمی و عملی توسعه و تغییر اجتماعی»، مجلۀ مطالعات توسعۀ اجتماعی ایران، سال نهم، ش چهارم، ص 20-8.
    20. نصری، قدیر (1386). «روش شناخت در مکتب نئورئالیسم»، فصلنامه راهبردی، سال دهم، ش دوم، ش مسلسل 36، ص 238-215.
    21. وحیدی، پریدخت (1364). مهاجرت بین‌المللی و پیامدهای آن، تهران: وزارت برنامه و بودجه.
    22. ویدگرن، یونس؛ مارتین، فیلیپ (1386). مهاجرت بین‌المللی: رویارویی با چالش‌ها، تهران: شرکت چاپ و نشر بازرگانی.
    23. ویسینو، توماس‌جی؛ هنلن، برنادت (1395). مبانی مهاجرت جهانی، تهران: وزارت امور خارجه.
    24.  یوسفیان، نوید؛ موسوی کریمی، میرسعید (1389). «سازه‌انگاری معرفتی و بر ساختگرایی اجتماعی»، جامعه‌پژوهی فرهنگی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال اول، ص 143-129.

     

     

    ب) خارجی

     

     

    1. Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü. (2010). Medya Profesyonellerinin ve Ahmed Raşid, Taliban, İslamiyet, Petrol ve Orta Asya’da Yeni Büyük Oyun, çev: Osman Akıntay, İstanbul, 2001.
    2. AKBAŞ, Z. ve ARSLAN, Z. (2012). ‘’Libya’daki Arap Baharı’na Yönelik Türk Dış Politikasına Konstrüktivist Bir Yaklaşım’’, Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, Güz 2012, Cilt:8, Yıl:8, Sayı:2, 8, pp.57-81.
    3. ANBARLI BOZATAY, D. MERİÇ, İ. ‘Afganistan’da Şiddet ve Terörün Toplumsal Arka Planı’,
    4. ARAS, B. ve TOKTAŞ, Ş. (2008). Güvenlik, Demokrasi ve İstikrar Sarmalında Suriye ve Afganistan, SETA Yayınları II, Erişim adresi: http://arsiv.setav. org/ups/dosya/24626.pdf.
    5. ARIK, F. ve Avşar ARIK Işıl, (2016). ‘’Grounded Teori Metodolojisi ve Türkiye’de Grounded Teori Çalışmaları’’, AKADEMİK BAKIŞ DERGİSİ, Sayı: 58.
    6. ARSLAN, Mustafa (2015). Abdurrahman Han Reformlarından 2015’e Afgan Modernleşmesi, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi Yıl: 7 Sayı: 13 Aralık-2015 (s. 309-336).
    1. B. D Hopkins, The Making of Modern Afghanistan, London: Palgrave Macmıllan, 2008, s.111.
    2. Bouchier, D. (1984). The Feminist Challange: The Movement for Women’s Liberation in Britain and the USA. New York: Schocken Books.
    3. Boztaş A., (2011). “Türkiye’nin Afrika İle İlişkilerinde Proaktif Teorik Analizi: Konstrüktivist Teori, Eleştirel Teori ve Uluslararası Toplum Teorisi”, Dumlupınar Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 31, pp.139-158.
    4. Burcu Çam Yücebaş, Amerika Birleşik Devletleri'nin Afganistan Politikalarının İkinci Körfez Savaş sonrası Dönemde Amerikan Kamuoyundaki Yansımalar, (Yüksek Lisan Tezi, UfukÜniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2011).
    5. Castles, S. ve Miller, M. J. (2008). Göçler Çağı, Modern Dünyada Ulus­lararası Göç Hareketleri, (Çev. Bülent Uğur Bal, İbrahim Akbulut), İstan­bul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
    6. Charles Lindholm, İslam Toplumlarında Gelenek ve Değişim, çev. çev. N. Çelik, N. Durmuş, Ş. Sakarya, Elips Yay. Ankara 1994.
    7. Charmaz, K. (2009). Shifting the Grounds: Constructivist Grounded Theory Methods. Developing Grounded Thory Second Generation, ss.127-147, Ed: Morse, M. J. Left Coast Press. Walnur Greek, Left Coast Press Inc, CA.
    8. De Haas, H. (2010). Migration transitions: a theoretical and empirical inquiry into the developmental drivers of international migration.
    9. GEYİK YILDIRIM, Selda (2018), Göç ve Afganlar: “İstikrarlı Mülteciler”, GÖÇ ARAŞTIRMALARI DERGİSİ, Vol. 4 • No: 2 • July - December 2018 • pp. 128 – 159.
    10. Glaser, B. and Strauss, A. L. (19n67). The Discovery of Grounded Theory Strategies for Qalitative Research, Aldine Publishing Company, Chicago.
    11. Griffihs M., Roach S., Salamon S., (2011). Fifty Key Thinkers in International Relations, Uluslararası İlişkilerde Temel Düşünürler ve Teoriler, İkinci Basımdan Çeviren: CESRAN, Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
    12. İlhami Güler (2017). “Dinlerin ve Mezheplerin Teolojiden Stratejiye Kayışı”, Gerilim ve Çatışma Arasında Mezhep; Mezhep Sosyolojisi, ed. Mustafa Tekin, EskiYeni Yay, s. 99.
    13. John G. Ruggie (1998). Constructing the Global Polity: Essays on International Institutionalization, Routledge, London, s.10-11.
    14. KALAYCI, İrfan (2015). ‘Piyasa Ekonomisinin İki Zayıf Rotası: Afganistan ve Kırgızistan’, Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 4, Sayı: 2.
    15. KEISTER, Jen, State-Building and Modernization:The Negligible Effects of Colonialism in the Great Game,
    16. KILIÇ M. ARSLANYILMAZ M. ÖZVARIŞ ŞB. (2015). Savaş ve Çatışma Ortamında Kadın Sağlığı, Sürekli Tıp Eğitimi Dergis,24(6).
    17. Kocacık, F. & Çağlayandereli, M. (2009). Ailede kadına yönelik şiddet: Denizli ili örneği. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi [Bağlantıda]. 6:2. Erişim.
    18. Kolodziej E. A., (2005). Security and International Relations, New York: Cambridge University Press.
    19. KÖSE, Osman (2017). ‘’Geçmişten Günümüze Göç’’, Canik Belediyesi Kültür Yayınları, Yayın No: 55-17-01.
    20. KUSCHMİNDER, K. & DORA, M. (2009). Migration in Afghanistan: His­tory, Current Trends and Future Prospects. http://mgsog. merit.unu.edu/publication/external_policy_ reports/ 2009_ Afghanistan Country_ Paper.pdf.
    21. Looney, R. E. (2008).The Afghan Economy I: History and Key Issues. Oct. (nps.edu).
    22. Maley, The Afghanistan Wars.
    23. Mansbach R. W. and Kirsten L. R. (2008). Introduction to Global Politics, New York: Routledge.
    24. Mary louise Kelyford, Sarzamin va Mardumi Afganistan, "Afganistan Halkı ve Toprağı,Çeviri Murtaza Asadi Kabil, Gaznavi Kitabkhane Yayınlarıt.y",.
    25. Medyanın Aile Algısı, Ankara.
    26. Mill, J. S. (1971). On Liberty, Representive Government, the Subjection of Women. London: Oxford University Press.
    27. MOHAMMADİ, Abdullah (2016). Afganistan’da Dini Köktenciliğin Sosyolojik Alt Yapısı,Toplum Bilimleri Dergisi/Journal of Social Sciences,Ocak - Haziran , Vol. 10, No. 19, pp.67-82.
    28. Munhall PL. Nursing research. Burlington, MA: Jones & Bartlett Learning; 2011.
    29. Murat Büyükbaş, Amerika Birleşik Devletlerinin Afganistan'a Müdahalesi ve Afganistan'da Oluşturulan Yeni Yönetim Yapısı, (Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, SosyalBilimler Enstitüsü, İsparta, 2006).
    30. Opium Nation; Child Brides, Drug Lords, and One Woman’s Journey Through Afghanistan isimli kitap için bkz. http://www.faribanawa.com/ (Erişim Tarihi: 18.04.2019).
    31. Rasul Bakhsh Rais, Recovering the Frontier State War, Ethnicity, and State in Afghanistan, Lanham: Lexıngton Books, 2009.
    32. RUSTAMOV, Rafig, (2008). ‘’Azerbaycan Dış Politikasında Kimlik, Tehdit Algılaması ve Güvenlik Yaklaşımları’’ Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı.
    33. RUSTAMOV, Rafig, (2008). ‘’Azerbaycan Dış Politikasında Kimlik, Tehdit Algılaması ve Güvenlik Yaklaşımları’’ Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı.
    34. RUSTAMOV, Rafig, (2008). ‘’Azerbaycan Dış Politikasında Kimlik, Tehdit Algılaması ve Güvenlik Yaklaşımları’’ Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı.
    35. ShaistaWahab, Barry Youngerman, A Brıef Hıstory Of Afghanistan, New York: Infobase Publishing, 2007.
    36. Walt, S. M., (1998). “International Relations: One World, Many Theories”, Foreign Policy (Spring): 29–46.
    37. Walt, S. M., (1998). “International Relations: One World, Many Theories”, Foreign Policy (Spring): 29–46.
    38. Weber C. (2005). International Relations Theory: A Critical Introduction, Second Edition, New York: Routledge.
    39. yrd, W. A. (2008). “Responding to Afghanistan’s Opium Economy Challenge: Lessons and Policy Implications from a Development Perspective”, Policy Research Working Paper 4545. The World Bank South Asia Region. March.

     

    1. http://pulitzercenter.org/global-girl-day-education-child-marriage, (Erişim Tarihi: 18.04.2019).
    2. http://web.wm.edu/so/monitor/issues/08-2/5-keister.htm.
    3. http://www.akademikortadogu.com/belge/ortadogu14makale/deniz_anbarli_bozatay_ismail_meric.pdf. s. 168.
    4. http://www.insanbilimleri.com

    https://www.unhcr.org/figures-at-a-glance.html.

فصلنامه سیاست
دوره 51، شماره 1
خرداد 1400
صفحه 209-232

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 29 بهمن 1398
  • تاریخ بازنگری: 31 شهریور 1399
  • تاریخ پذیرش: 31 شهریور 1399

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار