جایگاه اقوام در شکل‌گیری ساختار سیاسی و حاکمیت افغانستان بعد از 2001 میلادی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار جغرافیای سیاسی، دانشکده جغرافیا دانشگاه تهران

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد جغرافیای سیاسی دانشگاه تهران

چکیده

از جمله مباحث مورد توجه در جغرافیای سیاسی، بحث اقوام، شیوه‌های شکل‌گیری و تجمع اقوام در گستره‌های جغرافیایی و شیوة تعامل درون‌قومیتی و برون‌قومیتی آنان با سایر گروه‌های قومیتی و نژادی بوده است. بحث از آن منظر بیشتر مورد توجه است که اقوام در افغانستان در اشکال مختلف در شکل‌گیری پدیده‌ای به نام کشور با ادغام قومیتی نقش بسزایی داشته‌اند. ازاین‌رو کشور افغانستان که موضوع محوری این پژوهش است، در چارچوب قاعدة مذکور و در ابعاد مختلف جغرافیایی به‌ویژه جغرافیای سیاسی قابل بررسی، مطالعه و بررسی شده است. بنابراین این تحقیق با روش توصیفی- تحلیلی در پی شناسایی جایگاه اقوام در شکل‌گیری ساختار سیاسی و حاکمیت افغانستان بعد از 2001 میلادی است. نتایج این تحقیق و برخی تحقیقات نشان می‌دهد ساختار قوم‌مدارانة قدرت در گذشته با پشتوانة ایدئولوژی ناسیونالیسم قومی، به تبارگرایی و قوم‌گرایی در میان اقوام غیرحاکم نیز دامن زده، قوم‌گرایی را به‌ پدیده‌ای طبیعی و شیوع‌یافته در همة ارکان جامعه تبدیل کرده و موجب بحران هویت ملی در افغانستان شده است. سلطة طولانی‌مدت قومی سبب شده تا جامعه به وضعیتی برسد که در آن معیارها و منافع قومی تعیین‌کنندة رفتار سیاسی افراد و گروه‌های سیاسی اجتماعی باشد. در این وضعیت، هدف اساسی رفتار و کردارها قومیت و تأمین منافع قومی است و ایدئولوژی‌ها و روش‌های سیاسی تا آنجا مورد پذیرش و حمایت قرار می‌گیرند که در خدمت این هدف به‌کار آیند و امروزه نیز افزایش قوم‌گرایی را در رده‌های بالای ساختار سیاسی و اداری دولت‌های پساطالبانیسم شاهدیم. از سوی دیگر افغانستان به‌علت تکثر و تنوع اقوام و طوایف، موزة بزرگی از نژادها و ملل گوناگون توصیف شده است. در این کشور مردمانی از نژادهای پشتون، هزاره، تاجیک، ازبیک، ترکمن، بلوچ، قیرقیز، قزلباش، ایماق، نورستانی، کشمیری، هندو، سیک و... سکونت دارند. از آنجا که جامعة افغانستان دارای ساختار قومی و قبیله است، طبیعی است که فعل و انفعالات ساختار سیاسی و گردش قدرت سیاسی، تنها در درون قوم و قبیلة خاصی انجام می‌پذیرد و بر این اساس، نظام سیاسی در این کشور به‌جای ارتباط با نظام اجتماعی، بیشتر با زیرنظام های جمعیتی در قالب قوم و قبیله مرتبط بوده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Role of Ethnic Groups in Shaping Afghan Political Structure and Governance since 2001

نویسندگان [English]

  • Qiumars Yazdanpanah Dero 1
  • Seyed Jalal Ahmadi 2
1 Associate Professor, Department of Geography, University of Isfahan
2 MA in Political Geography, University of Isfahan
چکیده [English]

Among the main topics in political geography, one can see the discussion of formation and accumulation of ethnic groups in geographical areas, and the method of ethnic and racial groups’ interactions. The authors seek to analyze the role of ethnic groups in the formation of the political structure and governance of Afghanistan since 2001 by using a descriptive-analytical approach. They study the political and administrative structure of the post-Taliban government. The findings show that the ethnocentric structure of power in the past, backed by the ideology of ethnic nationalism, fostered tribalism among the non-ruling ethnic groups. This in turn has made ethnicism a natural and widespread phenomenon in all walks of life and has caused a crisis of national identity in Afghanistan. Long-term ethnic domination has led to a society in which ethnic norms and interests determine the political behaviors of individuals and socio-political groups. In this situation, the basic goal of behaviors and actions is ethnicity and the provision of ethnic interests, and political ideologies are accepted and supported to the extent that they serve this purpose. Consequently, today the rise of ethnicism is at a high level in the country.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ethnicity
  • Afghanistan
  • Governance
  • National Unity
  • Sovereignty
  • Ethnic Domination
الف) فارسی
1. احمدی، حمید (۱۳۹۶). قومیت و قوم‌گرایی در ایران افسانه و واقعیت، چ سیزدهم، تهران: نشر نی.
2. ارزگانی، مسیح (۱۳۹۰). افغانستان رنگین‌کمان اقوام، کابل: صبح امید.
3. افخمی، محبوب‌الله (۱۳۹۴). ملتی که ساخته نشد، کابل: تمدن شرق.
4. اندیشمند، محمداکرام (۱۳۹۲). نهضت اسلامی افغانستان، کابل: سعید.
5. آقابخشی، علی؛ افشاری راد، مینو (۱۳۸۳). فرهنگ علوم سیاسی، تهران: چاپار.
6. باقری، اسماعیل (۱۳۹۶). «ساختار سیاسی افغانستان، رئیس‌جمهور و رئیس اجرایی»، مطالعات راهبردی جهان اسلام، ش ۶۹، ص ۱82 - ۱49.
7. برتون، رولان (۱۳۹۶). قوم‌شناسی سیاسی، ترجمۀ ناصر فکوهی، چ ششم، تهران: نشر نی.
8. بلال، صفرعلی (۱۳۹۲). بررسی اثرات عوامل ژئوپلیتیک بر حضور نیروهای خارجی در افغانستان، دانشگاه فردوسی مشهد.
9. بنی‌هاشمی، قاسم(۱۳۸۱). «چشم‌انداز آتی ناسیونالیسم قومی در آذربایجان ایران»، فصلنامة مطالعات راهبردی، ش ۱۶، ص43.
10. جوادی، محمدآصف (۱۳۹۷). فرایند ناتمام تکوین دولت مدرن در افغانستان، تهران: سخنوران.
11. خواتی، محمدشفق (۱۳۹۳). «قوم‌گرایی و قبیله‌سالاری»، در مجموعه مقالات نوشتارهایی پیرامون دموکراسی افغانی؛ فرصت‌ها و چالش‌ها.
12. دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی (۱۳۸۶). افغانستان، تهران: وزارت امور خارجه.
13. روزنامه دنیا (۱۳۹۶). شعارهای ملی‌گرایی حکومت وحدت ملی دروغ است، روزنامة دنیا، چهارشنبه ششم ماه جدی (دی‌ماه).
14. رحیمی، سردار (۱۳۹۶). ژئوپلیتیک افغانستان در قرن بیستم، چ سوم. کابل: واژه.
15. رسولی، حیات‌الله (۱۳۸۵). افغانستان، نظام سیاسی و اقوام: نارضایتی یا رضایت»، جامعۀ فردا، ش ۲، ص 122 – 92.
16. سجادی، عبدالقیوم (۱۳۹۵). جامعه‌شناسی سیاسی افغانستان، چ دوم، کابل: واژه.
17. شاران، تیمور (۱۳۹۶). دولت شبکه‌ای، ترجمة حسن رضایی، کابل: واژه.                                                                   
18. --------- (۱۳۹۳). دینامیک قدرت شبکه‌های سیاسی در انتخابات ریاست جمهوری (۲۰۰۹). در مجموعه مقالات نوشتارهایی پیرامون دموکراسی افغانی؛ فرصت‌ها و چالش‌ها.
19.فرجی راد، عبدالرضا؛ درخور، محمد؛ ساداتی، سید هادی (۱۳۹۰). «بررسی روند دولت – ملت‌سازی در افغانستان و موانع پیش رو»، دانشنامه، ش ۱۴، ص ۱3۳ - ۱1۳.
20. کیسینجر، هنری (۱۳۹۵). نظم جهانی، ترجمة سنجر سهیل، چ اول، کابل: روزنامةهشت صبح و عازم.
21. محقق دایکندی، محمداکبر (۱۳۸۵). «نقش شیعیان در سه دهة گذشته افغانستان»، فصلنامة سفیر، ویژه‌نامه و پیش‌شمارة ۳ ، ص 130- 50.
22. مقصودی، مجتبی (۱۳۸۰). تحولات قومی در ایران «علل و زمینه‌ها»، تهران: مؤسسة مطالعات ملی.
23. نشاط، زلمی؛ عرفانی، محمد؛ محمدی، عبدالاحد (۱۳۹۶). راه دشوار مردم‌سالاری در افغانستان، کابل: انستیتوت مطالعات استراتژیک افغانستان.
24. وزارت عدلیه (دادگستری) (۱۳۸۲). قانون اساسی افغانستان، کابل: وزارت عدلیه و (دادگستری).
 
ب) انگلیسی
 
25. Lindh, Anna, (2003). Challenges of Pease Operations: Into the 21 st Century challenges Project Concluding Report 1997 – 2002, (Sweden 2002), available at: http://www. Peace challenges. Net/news.