ارزیابی استقلال مرجع اصلی نظارت بر انتخابات در جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)، قزوین

2 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد علوم سیاسی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)، قزوین

چکیده

مرجع نظارت بر انتخابات سیاسی باید دارای ویژگی‌هایی برای تضمین حداکثری سلامت انتخابات، حقوق انتخاب‌کنندگان و نامزدها باشد. از مجموعه این ویژگی‌ها، دو اصل «استقلال از قوه مجریه» و «بی‌طرفی مرجع نظارت»، شاخص‌هایی است که مرجع نظارت (شورای نگهبان) در کنار سایر شاخص‌ها باید از آنها برخوردار باشد. هدف از این پژوهش کمک به مباحث حقوق اساسی و موضوع نظارت بر انتخابات در جمهوری اسلامی ایران است تا یکی از ابهام‌ها یا تردید‌های اساسی در نظام انتخاباتی کشور ارزیابی شود. یکی از مسائل مطرح‌شده این است که با توجه به ‌صراحت اصول قانون اساسی به‌ویژه اصل 60 برای مشخص کردن مقامات اصلی قوه مجریه در کشور و سازوکار تعیین اعضای شورای نگهبان، استقلال این مرجع در نظارت بر انتخابات، از اجزای اصلی قوه مجریه کامل و کافی نیست. پرسش‌های پژوهش عبارت‌اند از: 1. چگونه و تا چه حد شورای نگهبان به‌عنوان مرجع اصلی نظارت بر انتخابات در کشور، از قوه مجریه استقلال دارد؟ 2. راهکارهای مؤثر برای رفع کاستی‌های نظارت بر نظام انتخاباتی ایران چیست؟ با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی اسناد دولتی و ارزیابی دیدگاه‌های متفاوت صاحب‌نظران و متون حقوقی به آزمون فرضیه‌ای پرداخته می‌شود که بیان می‌کند سلامت انتخابات، رعایت حقوق انتخاب‌کنندگان و نامزدها به‌صورت حداکثری، به ویژگی‌های مرجع نظارت بر انتخابات (به‌ویژه میزان استقلال آن از قوه مجریه و بی‌طرفی مرجع نظارت) بستگی دارد. دستاورد‌های اصلی پژوهش حاضر، تبیین یکی از ریشه‌های بحران در نظام انتخاباتی کشور، کمک مؤثر به اصلاح نظام انتخابات در ایران و گسترش توسعه سیاسی در کشور خواهد بود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Evaluating the Degree of Independence of the Islamic Republic of Iran’s Principal Election Monitoring Authority

نویسندگان [English]

  • Majid Bozorgmehri 1
  • Navid Rassouli 2
1 Associate Professor, Department of Political Science, Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran
2 MA in Political Science, Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran
چکیده [English]

Holding elections in democratic societies is the most obvious symbol of popular participation in the right to self-determination. According to Article 6 of the Constitution of the Islamic Republic of Iran (IRI), the affairs of the country must be governed by citizen participation in the election of the President, members of the Islamic Consultative Assembly (Majles-e shorā-ye eslāmī, the Parliament) deputies and the like. In 2016, the current Supreme Leader (Rahbar), Ayatollah Khamenei announced the general policies of the elections and signaled the implementation of paragraph 1 of Article 110 of the Constitution that were determined after consultation with the Expediency Discernment Council of the System (Majma-e tashkhis-e maslehat-e nezām), which was established in 1988 to resolve conflicts between the Guardian Council (Shorā-ye negahbān) and the Parliament. These efforts show the importance of the elections in the IRI’s political system to ensure the rights of the electors and citizens involvement in politics by providing them with opportunities to influence public policy by their votes.The Guardian Council is one of the IRI’s supervisory bodies, which was created on 20 February 1980 by the decree of Imam Khomeini, the founder of the IRI and its first Supreme Leader.The Guardian Council consists of six jurists appointed by the Supreme Leader, and six jurists who are appointed through the nomination of the head of the Judiciary and the approval of the Islamic Consultative Assembly (ICA).
According to Article 99 of the IRI’s Constitution, the Guardian Council is given the responsibility of monitoring referendums and the elections for the Assembly of Experts of the Leadership (Majles-e khobregān-e rahbari), the presidency, and the Islamic Consultative Assembly. The GuardianCouncil’s crucial task is to oversee the entire election process including scrutinizingthe qualifications of the candidates, and so on.The electionmonitoring authority must have the appropriate characteristics required for rigorously and utmostly safeguarding the integrity of the election, and the rights of voters and candidates. The principles of the independence of a supervisory authority from the executive branch, and its impartiality are among the essential features that the Guardian Council as the main election monitoring authority should possess. The twin objectives of this research are to contribute to the discussions of constitutional rights and the issue of election supervision in the IRI, and to evaluate one of the fundamental ambiguities or doubts in the country's electoral system. One of the issues raised is that according to the clarity of the principles of the constitution, especially Article 60, which describes the key officials of the executive branch and the mechanism of appointing the members of the Guardian Council, the degree of the independence of the election monitoring authority from the main components of the executive branch is insufficient and flawed. The Constitution of the Islamic Republic of Iran does not provide a clear definition of the executive branch. However, the issue of executive authorities in the country has been mentioned and explained in Articles 57, 60, 110 and 113 of the Constitution. According to Article 60, "the functions of the executive, except in the matters that are directly placed under the jurisdiction of the Leadership by the Constitution, are to be exercised by the president and the ministers." Thus, Article 60 explicitly states that the exercise of executive power through the Supreme Leader is more effective than the powers of the president and the ministers. From this point of view, the IRI’s executive branch has two pillars, one of which is its leadership position led by the president and the cabinet. Article 113 declares that "after the office of Leadership, the President is the highest official in the country. His is the responsibility for implementing the Constitution and acting as the head of the executive, except in matters directly concerned with (the office of) the Leadership." Article 113 twice explicitly mentions the position of the Supreme Leader as an important pillar of the executive branch in the country, once when it stipulates "after the Supreme Leader" and for the second time when it specifies, "except in matters directly related to the Supreme Leader".
It is clear that the IRI’s election monitoring authority is independent only from one pillar of the executive branch (i.e., the president and the cabinet), but it is not independent from the other important and influential pillar of the executive branch. The impartiality of the supervisory authority could not be assured in all circumstances because of the fact that it somehow owes its existence to the second powerful pillar of the executive branch. The research questions to be addressed in this article are: 1. To what extent is the Guardian Council, as the main authority for monitoring elections in the country, independent from the executive branch? 2. What are the effective solutions to eliminate the shortcomings of the process of monitoring electoral system in Iran? In the hypothesis, it is asserted that the integrity of the election and the observance of the rights of the voters and candidates are influenced by the nature of the election monitoring authority, particularly its independence from the executive branch and its  impartiality. For hypothesis testing, the authors use the method of qualitative conceptual content analysis to study official documents such as the Constitution, and opinions of different legal experts as well as the views expressed by researchers who have analyzed the shortcomings of the country’s election process. The findings of the present study will contribute to the discussions of some of the inadequacies of the country's electoral system, and the efforts aimed at the reform of the electoral process needed for political development in the country.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic Republic of Iran
  • Guardian Council
  • Election Monitoring
  • Electoral System
  • Supreme Leadership
  1. الف) فارسی

    1.  آجرلو، اسماعیل. (1394) «شرح مبسوط قانون اساسی شرح اصل شصتم قانون اساسی،» پژوهشکده شورای نگهبان، معاونت پژوهشی، شماره مسلسل 130 . در: http://www.shora-rc.ir/Portal/file/?18951/Pogp940706-130.pdf 
    1. اطاعت، جواد. (1383، تابستان) «انتخابات و نظارت شورای نگهبان،» نشریه حقوق اساسی، 2، 2: 48-27.در:<http://ensani.ir/file/download/article/20100906154740-pdf>
    1. اطاعت، جواد. (1383) «نطق پیش از دستور در مجلس شورای اسلامی در 9 آذر 1380، دوره ششم، جلسه 165،» نشریه حقوق اساسی، 2: 32. در: http://ensani.ir/fa/article/4794
    1. آیین‌نامه داخلی شورای نگهبان.(1396، آبان 3)مصوب شورای نگهبان در 22 تیر 1379. در: پایگاه خبری استخبار. https://www.ekhtebar.com
    2. بای، عبدالرضا؛ و دیگران. (1394) «بررسی تطبیقی تنوع عملکرد کشورها در خصوص فرآیند نظارت بر انتخابات ریاست‌جمهوری در ایران و سایر کشورها،» فصلنامه مطالعات سیاسی، 27، 7: 193-163. در:http://jourm.iauaz.ac.ir/article_528979.html
    3. تاریخ ایرانی. (1396، آبان 17) «بازخوانی حمایت آیت‌الله جنتی از احمدی‌نژاد/ ریخته‌اند به جان دولت هر چه می‌خواهند می‌گویند، کور خواندند،» تاریخ ایرانی. کد خبر 725647. در: http://tarikhirani.ir/fa/search?query1396
    4. تقی‌زاده، جواد؛ طیبه کریم‌زاده شریف‌آباد. (1392، بهار و تابستان) «اصل برابری و نظارت قانونی بر اجرای انتخابات نهادهای سیاسی،» مجله مطالعات حقوقی دانشگاه شیراز، 5، 148-25.https://jls.shirazu.ac.ir/article_1566_ceaac69f1193558b30c92c349aa6f072.pdf
    1. تقی‌زاده، جواد؛ سعید رضایی. (1390، اسفند) «بررسی نظارت شورای نگهبان بر انتخابات ریاست‌جمهوری با نگاهی به حقوق فرانسه،»نشریه حقوق اساسی، 8، 16: 66-43.در: http://www.asasimag.ir/article_104421.html
    2. تقی‌زاده، جواد. (1387) «انتخاب ریاست ‌جمهوری در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران،» مدرس علوم انسانی، 3، 12: 65-39. در:https://www.sid.ir/fa/journal/JournalListPaper.aspx?ID=23893 
    1. جعفری لنگرودی، محمد جعفر. (1378) مبسوط در ترمینولوژی حقوق. تهران، کتابخانه‌گنج دانش، ج 5.
    2. خاتمی، سید محمد. (1382، پائیز) «بررسی تحلیلی ایرادات شورای نگهبان به لایحه اصلاح قانون انتخابات مجلس شورای اسلامی،» نشریه حقوق اساسی، 10، 1: 377-327. در: http://ensani.ir/fa/article/journal-number/199
    1. خلج‌‌معصومی، امیر حسین. (1398، پاییز) «اصل بی‌طرفی در انتخابات از نگاه حقوق ایران،» فصلنامه مطالعات علوم اجتماعی، 5، 3: 22-13.در: http://www.uctjournals.com/farsi/archive/socials/1398/autumn/2.pdf
    2. خلجی، مهدی. (2020) «انتخابات 1400 ریاست‌ جمهوری ایران و تشدید کنترل رژیم،» جستارهای سیاست‌گذاری، (موسسه واشنگتن برای سیاست‌گذاری خاور نزدیک)، 89. در:

    https://www.washingtoninstitute.org/fa/policy-analysis/antkhabat-1400-ryast-jmhwry-ayran-w-tshdyd-kntrl-rzhym

    1. خسروی، حسن. (1387) حقوق و انتخابات دمکراتیک. تهران، مجد.
    2. صادقی‌فسایی، سهیل؛ ایمان عرفان‌منش. ( 1394، بهار) «مبانی روش‌شناختی پژوهش اسنادی در علوم اجتماعی، مورد مطالعه: تأثیرات مدرن شدن بر خانواده ایرانی،» راهبرد فرهنگ، 29: 91-61. در: http://www.jsfc.ir/article_15066.html
    3. طحان‌نظیف، هادی؛ کمال کدخدامرادی. (1398، زمستان) «آسیب‌شناسی نظام حقوقی حاکم بر فرایندهای نظارت بر انتخابات مجلس شورای اسلامی در پرتو سیاست‌های کلی انتخابات،» مطالعات حقوق عمومی، 49، 4: 1148-1127،<DOI:10.22059/JPLSQ.2019.256322.1722>.
    4. علینقی، امیرحسین. (1387) نظارت بر انتخابات و تشخیص صلاحیت داوطلبان. تهران: نی، چ 1.
    5. 18. فتاحی‌زفرقندی، علی. (1397) شورای نگهبان؛ نظارت بر انتخابات، تبیین و تحلیل صلاحیت شورای نگهبان در نظارت بر انتخابات و بررسی شبهات پیرامون آن. تهران: پژوهشکده شورای نگهبان. در: https://civilica.com/doc/1103729
    6. فلاح‌زاده، علی محمد. ( 1392، تیر 16) «ابعاد استقلال نهاد ناظر بر انتخابات با تأکید موردی بر شورای نگهبان،» سایت خبری شورای نگهبان، کد خبر 3228. در: https://www.shora-gc.ir/fa/news/3228  
    1. قانون‏ اساسی‏ جمهوری اسلامی ایران. (بی‌تا) سامانه قوانین و مقررات، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی. در: https://rc.majlis.ir/fa/content/iran_constitution
    2. قائدی، محمدرضا؛علیرضا گلشنی.(1395، اردیبهشت) «روش تحلیل محتوا، از کمی‌گرایی تا کیفی‌گرایی،» فصلنامه روش‌ها و مدل‌های روان‌شناختی، 7، 23: 82-57. در: http://jpmm.marvdasht.iau.ir/article_1905.html
    3. مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی. (1364، تیر 5)«قانون انتخابات ریاست‌جمهوری اسلامی ایران،» مصوبات مجلس شورا، دوره 2، ماده 94: 174. در: https://rc.majlis.ir/fa/law/show/91088

    23.کروبی، مهدی. (1388) «نامه مهدی کروبی به احمد جنتی،» سحام نیوز، ارگان خبری حزب اعتماد ملی. در: دویچه‌وله فارسی https://www.dw.com/fa-ir/5849107

    24.محمدی‌فر، غلامرضا. (1387) «نگاهی به کاربردهای روش تحلیل محتوا،» پیام پژوهش، 88، 8: 31-26. در:https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?ID=251751

    1. مرتضایی، سید احمد. (1387، بهمن) «پیشینه و ادلّه نظارت استصوابی شورای نگهبان،»فصلنامه معرفت(سامانه نشریات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)) 17، 134: 65. در: http://marifat.nashriyat.ir/node/623 
    2. موسوی‌بجنوردی، سیدمحمد؛ افتخار دانش‌پور. (1390) «بررسی فقهیحقوقی جایگاه شورای نگهبان در نظام،جمهوری اسلامی ایران و نحوه نظارت آن بر قوانین و مقررات،» پژوهشنامه متین، 53، 13: 73-52. در: https://elmnet.ir/account/login?returnUrl=
    3. نیکو نهاد، حامد؛ زینب عساکره. (1398، اسفند) «گستره و اقتضائات نظارت استصوابی بر انتخابات در نظرات شورای نگهبان؛ با تأکید بر انتخابات مجلس شورای اسلامی،» فصلنامه دانش حقوق عمومی، 8، 26:24-1. در: http://mag.shora-rc.ir/article_182.html
    4. وکالت آنلاین. (1389، تیر 29) «مصاحبه با دکتر سید محمد هاشمی: اقتضای جایگاه نظارتی شورای نگهبان بی‌طرفی کامل است،» پایگاه اینترنتی وکالت آنلاین. در: https://www.vekalatonline.ir/articles/1751
    5. هاشمی، سیدمحمد. (1382) «نظارت شورای نگهبان انضباطی است، نه استصوابی و نه استطلاعی،» مدرس علوم انسانی، 7، 4: 190-179. در:http://ensani.ir/file/download/article/20120413144524-2172-303.pdf
    1. یاوری، اسدالله. (1396، بهمن) «بررسی صلاحیت نامزدهای انتخابات توسط شورای نگهبان: تأملی دیگر،» فصلنامه تحقیقات حقوقی، 20، 80:237-213،   <DOI:1022034/JLR.2018.111274.1050>.
    1. یار‌ارشدی، علی. (1385، اسفند) «نظارت شورای نگهبان بر انتخابات، استصوابی یا استطلاعی؟» نشریه حقوق اساسی، 3، 6: 43-27. در: http://www.asasimag.ir/article_105361.html

    ب) انگلیسی

    1. ACE Electoral Knowledge (2022) “Election Observation,” ACE Project, 1998-2022. Available at: https://aceproject.org/main/english/ po/poa03.htm (Accessed 18 January 2022).
    2. Hyde, Susan D.; and Kevin Pallister. (2015) “Election Administration, Election Observation, and Election Quality,” in Jennifer Gandhi and Rubén Ruiz-Rufino, eds. Routledge Handbook of Comparative Political Institutions, 240-257.Available at: https://www.routledgehandbooks.com (Accessed 2 February 2021).
    3. Carter Center. (2014) “Election Obligations and Standards, a Carter Center Assessment Manual,” org. Available at: https://www.cartercenter. org/resources/pdfs/peace/democracy/cc-oes-handbook-10172014.pdf (Accessed 20 February 2021).
    4. Eisenstadt, Todd A. (2002) “Measuring Electoral Court Failure in Democratizing Mexico,” International Political Science Review 23, 1: 47-68. Available at: http://www.jstor.org/stable/1601410 (Accessed 2 February 2021).
    5. Gerardo, Munck; and Jay Verkuilen. (2002). “Conceptualizing and Measuring Democracy: Evaluating Alternative Indices,” Comparative Political Studies 35, 1: 5-34, <DOI:1177/001041400203500101>.
    6. National Democratic Institute for International Affairs (NDI). (1995) How Domestic Organizations Monitor Elections: An A-to-Z Guide. Washington DC: Available at: https://Domestic-Election-Monitoring-AtoZ-ENG.pdf (Accessed20 February 2021).
    7. Venice Commission. (2012, June) “Declaration of Global Principles for Non-Partisan Election Observation and Monitoring by Citizen Organizations and Code of Conduct for Non-Partisan Citizen Election Observers and Monitors,” coe.int. Available at: https://www.venice.coe.int/webforms/documents/? pdf=CDL-AD(2012)018-e (Accessed 24 February 2021).