نقد سنت و تجدد و نسبت آن با اندیشة سیاسی محمد عابدالجابری

مجیدی, حسن; افتخاری, اصغر; چیت فروش, سجاد

doi:10.22059/jpq.2014.53366

نقد سنت و تجدد و نسبت آن با اندیشة سیاسی محمد عابدالجابری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ استادیار دانشکدۀ معارف اسلامی و علوم سیاسی دانشگاه امام صادق(ع)

² دانشیار دانشکدۀ معارف اسلامی و علوم سیاسی دانشگاه امام صادق(ع)

³ دانشجوی دکترای علوم سیاسی دانشگاه تربیت مدرس

10.22059/jpq.2014.53366

چکیده

محمد عابدالجابری که ازجمله نومعتزلیان است، با نگاهی عقلانی و انتقادی به دنبال استفاده از تفکرات جدید و میراث گذشتة اسلامی خود بوده است و تحت تأثیر برخی از روش‌شناسی‌های پست‌مدرنِ جدید در غرب، فارغ از تفاوت‌های فلسفی و بنیادین، در پی برساختن نظام فکری معرفتی و سیاسی از طریق نقد سنت و تجدد است. اگرچه جابری از سویی با نقد جریان‌های فکری موجود که در آن‌ها اعتقاد بر همسازی سنت و تجدد است و با ناکارآمد خواندن آن‌ها درصدد است با نقد عقلانیت عربی اسلامی (که وی آن را در سه عرصة معرفتی بیان، برهان، و عرفان تشریح می‌کند) با روش‌های پست‌مدرن و از سوی دیگر با نقد وجوهی از تجدد، پیوند میان این دو وجه نظام معرفتی و فرهنگی را از میان بردارد. حاصل این تلاش در نظریة سیاسی، کاوش به‌منظور اثبات وجوهی از تجدد در سنت اصیل اسلامی و تلاش برای تبلور تجدد و نیز دموکراسی از درون سنتِ نقدشده است. نتیجه آنکه به باور جابری، اسلام دینِ سیاست است و بسیاری از ابعاد حقوق بشر را شامل می‌شود که جهان متجدد نیز به آن‌ها رسیده است. وی با ردّ سکولاریسم در اسلامِ حقیقی، معتقد است راه نجات جهان اسلام از نقد عقلانیت و برساختن دموکراسی بومی می‌گذرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

THE CRITIQUE OF THE TRADITION AND MODERNITY AND ITS RELATION TO POLITICAL THOUGHT OF MOHAMMED ABED ALJABRI

نویسندگان [English]

Hassan Majidi ¹
Asghar Eftekhari ²
Sajjad Chitforoush ³

¹ Assistant Professor, Political Science, Imam Sadiq (a.s) University, Iran

² Associate Professor, Political Science, Imam Sadiq (a.s) University, Iran

³ PhD Candidate, Political Science, Tarbiat Modarres University, Iran

چکیده [English]

Mohammed Abed al-Jabri, who is neo mu'tazilist by critical and rational approach,
tried to use modern thought and Islamic heritage in his project. Apart from
philosophical and essential differences with postmodern methodologies, he tried to
construct intellectual system via critique of the tradition and modernity. Of course,
Jabri criticized inefficient intellectual currents to make harmony between Islam and
modernity is sought to critic Islamic rationality (divided to explain Mysticism and
argument) in one hand (with postmodern methodologies) and critique of modernity
in other hand to find areas of knowledge and cultural ties between the two sides. The
result of this effort in the field of political theory proving the aspects of modernity in
original Islamic tradition and boiling modernity, including democracy from
criticized tradition Jabri conclude that Islam is political religion adapting with some
aspects of modernity such as human rights. He rejects secularism and believes that
salvation way of Islamic world is criticism of rationality and the construction of
local democracy.

کلیدواژه‌ها [English]

citique of modernity
critique of tradition
Harmony
Islamic democracy
Mohammed Abed al-Jabri
neo mu'tazilist

مراجع

- احمدوند شجاع (1388 ) «سنت اسلامی از منظر لیبرالیست‌های مسلمان». مجله‌ی سیاست، شماره 10، تابستان

2- ابوزید، نصر حامد(1996) النص و السلطه و الحقیقه: الفکر الدینی بین اراده المعرفه و اراده الهنیمه. بیروت: المرکز الثقافی الوبی، .

3_ ابوزید، نصرحامد (1380). نقد گفتمان دینی. ترجمه‌ی حسن یوسفی اشکوری و محمد جواهر کلام. تهران: یادآوران.

4_ بشیریه حسین( 1379). «درآمدی بر جامعه شناسی تجدد». مجله‌ی نقد و نظر. سال هفتم، ش 25-24، بهار

5-بکار، عثمان (1381). طبقه‌بندی علوم از نظر حکمای مسلمان. ترجمه جواد قاسمی. مشهد: بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی.

6_ بیرو، آلن (1367). فرهنگ علوم اجتماعی. ترجمه‌ی باقر ساروخانی. تهران: کیهان.

7-پارسانیا، حمید (1379). حدیث پیمانه: پژوهشی در انقلاب اسلامی. قم: معارف.

8_ الجابری، محمدعابد (1381). جدال کلام، عرفان و فلسفه. ترجمه‌ی رضا شیرازی. تهران: نشر یادآوران.

9_ الجابری، محمدعابد (1384). عقل سیاسی در اسلام. ترجمه‌ی عبدالرضا سواری. تهران: گام نو.

10_ الجابری، محمدعابد (1387). ما و میراث ما. ترجمه‌ی سیدمهدی آل مهدی. تهران: انتشارات ثالث.

11_الجابری، محمدعابد (1988). تکوین العقل العربی. بیروت: مرکز دراسات الوحده العربیه.

12_ الجابری، محمدعابد (1983). نحن و التراث: قراءات معاصره فی تراثنا الفلسفی. بیروت: المرکز الثقافی العربی.

13_ الجابری، محمدعابد (1991). التراث و الحداثه: دراسات و مناقشات. بیروت: المرکز الثقافی العربی.

14_ الجابری، محمدعابد (1997). قضایای الفکر المعاصر: العولمه، صراع الحضارات و ... . بیروت: مرکز دراسات الوحده العربیه.

15_ الجابری، محمدعابد (1996). الدین و الدوله و تطبیق الشریعه. بیروت: مرکز دراسات الوحده العربیه.

16_ الجابری، محمدعابد (1982). مدخل الی فلسفه العلم. بیروت: دارلطلیعه.

17_الجابری، محمدعابد (1992). خطاب العربی المعاصر؛ دراسه تحلیلیه نقدیه. بیروت: مرکز دراسات الوحده العربیه.

18_ الجابری محمدعابد. (1376).«دانش فقه: بنیاد روش‌شناختی عقل عربی اسلامی» ترجمه‌ی مهدی خلجی، مجله‌ی نقد و نظر، ش 12،

19-الجابری محمد عابد (1994الف) الدیموقراطیه و حقوق الانسان بیروت: مرکز دراساسات الوحده العربیه

20-الجابری محمد عابد( 1994 ب) وجهه نظر نحو اعاده بناء قضایا الفکر العربی المعاصر بیروت مرکز دراسات الوحدت العربیه

21-الجابری محمد عابد( 1987 )اشکالیه الاصاله و المعاصره فی الفکرالعربی الحدیث و المعاصر فی مجموعه التراث و التحدیات العصر فی الوطن العربی ، بیروت : مرکز دراسات الوحده العربیه

22-الجابری، محمد عابد(2000 ) العقل السیاسی العربی. بیروت: مرکز الدراسات الوحدة العربیة،

23-الجابری، محمد عابد (1992 ). نحن و التراث. ، بیروت: المرکز القفافی العربی

24- الجابری محمد عابد ، بنیة العقل العربی، دراسة تحلیلیة لنظم المعرفة فی الثقافة العربیة، نقد العقل العربی؛ بیروت مرکز دراسات الوحدة العربیة، 1993 .

25-الجابری محمد عابد و حنفی، حسن (1990) حوار المشرق و المغرب بیروت الموسسه العربیه للدراسات و النشر

26-الجابری محمد عابد (28/1/1389) دانش فقه:بنیاد روش شناختی عقل عربی- اسلامی ترجمه محمد مهدی خلجی فصلنامه نقد و نظر شماره 12 به نقل آز:

http://www.hawzah.net/fa/article/articleview/87619

27-دریابیگی محسن (1390) معضل رابطه سنت و تجدد در جهان عرب ازمنظر محمد عابد الجابری فصلنامه غرب شناسی بنیادی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی سال دوم شماره دوم پاییز و زمستان

28_ رضوی، مسعود (1381). پایان تاریخ سقوط غرب و آغاز عصر سوم. تهران: شفیعی

29-سید یاسین( 1987 ) التراث و التحدیات المصر فی الوطن العربی ،بیروت :مرکز دراسات الوحده العربیه

30- صادق‌زاده قمصری فاطمه(1383). «تفکر اعتزالی در اوج و فرازی دیگر»و مشکوه النور، سال هشتم، ش 27 و 26. پاییز و زمستان.

31_ عثمانی محمد(1389 ) «نقدی بر ترجمه کتاب نقد عقل عربی». مجله‌ی مهرنامه، سال دوم، ش 13،

32_ غروی سعیده(1383)«معرفی معتزلیان معاصر» مکشوه النور، سال هشتم، ش 25-24، بهار و تابستان

33_ کرمی محمدتقی (1382). «معناکاوی نقد عقل عربی در اندیشه جابری». مجله‌ی علوم سیاسی، شماره 22،

34-کرمی، محمدتقی (1376). بررسی آراء و اندیشه‌های محمدعابد الجابری. تهران: مرکز مطالعات فرهنگی بین‌المللی.

35-کرمی محمد تقی( 1390)عابد الجابری در کتاب اندیشه سیاسی متفکران مسلمان به کوشش علی اکبر علیخانی و همکاران جلد 18 تهران :پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی

36_ ملکیان، مصطفی (1381). راهی به رهایی. تهران: نشر نگاه معاصر.

37 _ نوربخش گلپایگانی، مرتضی (1380). واژگان علوم اجتماعی. تهران: بهینه.

38_ وصفی، محمدرضا (1387). نومعتزلیان. تهران: نشر نگاه معاصر.

39_ هاشمیان، محمدحسین (1387). بررسی نسبت میان دو پارادایم انتظار و مدیریت استراتژیک. مجموعه مقالات دومین کنگره سراسری عاشوراپژوهی: عاشورا، انقلاب، انتظار. تهران: سازمان اوقاف و امور خیریه و دانشگاه امام صادق(ع).