سیاست و سلامت در ایران: بررسی رابطه پزشکان و سیاست در ایران معاصر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه علوم سیاسی دانشکدة حقوق و علوم سیاسی دانشگاه شیراز

چکیده

سیاست به مفهوم جدید در ایران مقوله‌ای است که طبقات، شئون و قشرهای مختلف اجتماعی در آن دخیل بوده‌اند. گستردگی موضوع سیاست و حضور بیش از حد آن در زندگی مردم، حوزه‌های مختلف زندگی آنها را در نوردیده است. از آنجا که ادبیات موجود، طبقات، ایلات یا برخی شئون خاص را در جامعه‌شناسی سیاسی ایران بررسی کرده‌ است، این تحقیق به‌سمت قشرهایی رفته است که یا در ادبیات سیاسی به آنها توجه نمی‌شود یا چون متعلق به تاریخ اجتماعی‌اند، کاوش در زمینة رفتار سیاسی آنها در ابتدا مشکل می‌نماید. بنابراین، پرسش اصلی خوانش رفتار سیاسی پزشکان در ایران معاصر و حضور آنها به‌مثابة گروهی صاحب‌نفوذ بر و در سیاست است. به‌نظر می‌رسد حضور پزشکان در سپهر سیاستایران، ناشی از لوازم سیاست جدید، تغییر در شأن اجتماعی و اقبال جامعه به آنها و برخی نیزبه بخت و صدفه‌‌‌های زمانه پیوند داشته است. عصر قاجار، آغاز تربیت پزشکان در ایران است. مهم‌ترین ویژگی این دوره استفاده از مفاهیم عمومی پزشکی برای همه‌فهم کردن سیاست و مفاهیم آن در ایران است. در دورة پهلوی اول، پزشکان سعی در اثرگذاری بر حوزة سیاست تا حضور در آن داشتند؛ چرا که آنها ابزار تجدد شمرده می‌شدند و می‌خواستند حرفة خود را که در ایران، جدید و منفی محسوب می‌شد، به شغلی با شأن اجتماعی بالا تبدیل کنند. دهة بیست تا چهل و به‌ویژه در دهة پنجاه، آنها به‌عنوان وزیر، نخست وزیر، نمایندة مجلس و به‌ویژه اپوزسیون، سیاست را نشانه رفتند. در این پژوهش سعی شده است این فرضیه‌ها با شاخص‌های آماری نشان داده شود تا اثرگذاری و اثرپذیری سلامت و سیاست مشخص شود. در مجموع، در ایران تا پایان دورۀ پهلوی، پزشکان نتوانستند حضور خود را در سیاست همپای مهندسان پیش ببرند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

POLITICS & HEALTH IN IRAN: STUDY OF RELATIONSHIP BETWEEN MEDICINE & POLITICS IN CONTEMPORARY IRAN

نویسنده [English]

  • Ebrahim Abbassi
Assistant Professor; Political Science Gorup, Faculty of Law & Political Science, Shiraz University
چکیده [English]

Politics as a new concept in Iran is a subject that has involved various classes, statifications & groups. It has embraced different areas of Iranians’ living. For existing researches have studied classes, Iilat & some groups in Iran’s political sociology, this research studies a group that political literature don’t give pay attention to that or belong on social history and very hard to study  its political behavior. However the main question of the present essay is studding of political behavior of doctors of medicine & presence of them as interest group in & on Iran’s politics. Generally, the presence of medicine (doctors) in politics environment have been because of new developments in politics, social status, attention of society to them & some accidents, the luck of the game. The presence in new politics of Iran has been started in Qajar era. The most feature of the period was use of medical concepts for general understanding of political concepts in Iran. In the first Pahlavid, medicine tried to influence on politics & did not participate in that. In the time, medicine was a new job and an instrument for modernization. Medicine tried to introduce itself as necessary job with a high level in the society of Iran. In the 1940- 1980 decade, they participated in politics as prime minister, minister, MP & opposition. The essay tries to explain the hypothesis with statistical indicators to show relationship between medicine & politics. On the whole, medicine couldn’t affect politics similar to engineers.          

کلیدواژه‌ها [English]

  • Doctors of medicine
  • politics
  • the Constitutionalism
  • Pahlavi
  • Parliament
  • Party
  1. الف) فارسی

    1. آبراهامیان، ی. (1387). جامعه‌شناسی سیاسی. ترجمة احمد گل‌محمدی و محمدابراهیم فتاحی. تهران: نشر نی.

    2. اتحادیه، م. (1377). اینجا طهران است. مجموعه مقالاتی دربارۀ تهران 1268-1344هـ.ق. تهران: نشر تاریخ ایران.

    3. اشرف، ا. (1355). شاخص‌های اجتماعی ایران. تهران: دانشگاه تهران.

    4. ــــــــ و بنو‌عزیری، ع. (1372). طبقات اجتماعی در دورة پهلوی. ترجمة عماد افروغ. راهبرد. ش 2. ص 102-126.

    5. اسنادی از انجمن‌های بلدی، تجار و اصناف 1320-1300ش (1380). به‌کوشش رضا مختاری اصفهانی، معاونت خدمات مدیریت و اطلاع‌رسانی دفتر رئیس جمهور. 2ج. تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

    6. اسنادی از اصل چهار ترون در ایران: 1346-1325 (1382). به‌کوشش تیمور بشیر گنبدی، معاونت خدمات مدیریت و اطلاع‌رسانی دفتر رئیس جمهور. تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

    7. اسنادی از دولت‌های ایران از میرزا نصرالله‌خان مشیرالدوله تا میرحسین موسوی (1378). به‌کوشش علیرضا اسماعیلی و دیگران. معاونت خدمات مدیریت و اطلاع‌رسانی دفتر رئیس جمهور. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

    8. الگود، س. (1356). تاریخ پزشکی ایران و سرزمین‌های خلافت شرقی. ترجمة محسن جاویدان. تهران: امیرکبیر.

    9. ایوانف، م.س. (1356). تاریخ نوین ایران. ترجمة هوشنگ تیزاب و حسن قائم‌مقام، بی‌جا.

    1. 10.  بشیریه، ح. (1373). جامعه‌شناسی سیاسی. تهران: نشر نی.
    2. 11.  بلدیه. س 1. ش 48. دوشنبه 6 صفرالمظفر 1326ق.

    12. بیل، آ.ج. (1387). سیاست در ایران. ترجمة مرشدی‌زاد. تهران: نشر اختران.

    13. توکلی‌طرقی، م. (1384). تجدد بومی و بازاندیشی تاریخ. تهران: نشر تاریخ ایران.

    14. رامین‌نژاد، ر. (1390). یکصدسال طب نظامی در خراسان. تهران: انتشارات آهنگ قلم.

    15. روستایی، م. (1382). تاریخ طب و طبابت در ایران به روایت اسناد. 2 ج. تهران: سازمان اسناد و کتابخانة ملی.

    16. سرمد، غ.ع. (1372).اعزام محصل به خارج از کشور در دورة قاجار. تهران: بنیاد.

    17. شاکری، خ. (1384). جنبش مشروطیت و انکشاف سوسیال دموکراسی. تهران: اختران.

    18. شایسته، ف. (پاییز 1390). «نشریة شبان، یادگار پزشکی نیکوکار». مطبوعات بهارستان. س 1. ش 1. ص 139-144.

    19. شجیعی، ز. (1372). نخبگان سیاسی ایران از ...، نخست‌وزیران و وزیران ایران. ج 2. تهران: سخن.

    20. ـــــــــــ (1372). نخبگان سیاسی ایران از ...، نمایندگان بیست‌و‌چهار دورة قانونگذاری ... . ج 4. تهران: سخن.

    21. ـــــــــــ (1344). نمایندگان مجلس در بیست‌و‌یک دورة قانونگذاری. تهران: مؤسسة مطالعات و تحقیقات اجتماعی.

    22. ـــــــــــ (2535/1355). وزارت و وزیران در ایران. تهران: مؤسسة مطالعات و تحقیقات اجتماعی.

    23. طباطبایی، ج. (1386). مکتب تبریز و مبانی تجددخواهی. تهران: ستوده.

    24. عزیزی، م.ح. (2007). «پیشینة تاریخی تأسیس وزارت بهداشت در ایران». آرشیو پزشکی ایران. 10. ش 1.

    25. ـــــــــــ (2010). «اعزام دانشجویان پزشکی با هزینة دولت در خارج از کشور (1190-1314)». مجلة Iranian Studies. س 43. ش 3.

    26. فصلنامة پیام بهارستان (1389). فصلنامة اسناد. مطبوعات و متون. دورۀ دوم. س 2. ویژة تاریخ پزشکی. تهران: کتابخانة مجلس.

    27. فصلنامة بهارستان (تابستان 1391). ویژنامة قانون و حقوق. ش 3.

    28. فلور، و. (1387). سلامت مردم ایران در ایران قاجار. ترجمة ایرج نبی‌پور. بوشهر: دانشگاه علوم پزشکی.

    29. کاتم، ر. (1385). ناسیونالیسم در ایران. ترجمة احمد تدین. تهران: کویر.

    30. کرمانشاهی، آ.ا. (1375). مرآت الاحوال جهان‌نما. به‌تصحیح علی دوانی. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.

    31. لمبتون، آن.کی.اس. (1379). نظریة دولت در ایران. ترجمة چنگیز پهلوان. تهران: نشر گیو.

    32. محمدی، ذ.ا. (بهار و تابستان 1388). «ریشه‌یابی علل حضور پزشکان در ایران عصر قاجار و نقش آنها در مسائل سیاسی، اجتماعی، دینی و علمی آن زمان». فصلنامة تاریخ روابط خارجی. ش 38 و 39.

    33. ملک‌زاده، ا. (1390). «روایت جراید از بهداشت و پزشکی ایران در دورة پهلوی اول». مطبوعات بهارستان، س 1. ش 1. ص 423-427.

    34. معظم‌پور، ا. (1383). نقد و بررسی ناسیونالیسم تجددخواه در عصر رضاشاه. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.

    35. نش، ک. (1389). جامعه‌شناسی سیاسی معاصر (جهانی شدن، سیاست و قدرت). ترجمة محمدتقی دلفروز. تهران: کویر.

    36. هدایتی، ج. (1381). تاریخچة پزشکی در ایران. تهران: دانشگاه علوم پزشکی ایران.

    ب) خارجی

    37. Mossensohn, M.S. (2009). Ottoman Medicine: Healing and Medical Institutions: 1500 1700. Albany: State University of Newyork Press.

    38. Kalkan, I.H. (2004). "Medicine and Politics in the Late Ottoman Empire(1879-1909)". Unpublished Master’s Thesis. Istanbul: B0gazici University.