بدیل‌های دولت در گفتمان اسلامی و انتقادی غرب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه روابط بین‌الملل دانشکدة حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی

2 دانشجوی دکتری روابط بین‌الملل دانشکدة حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

یکی از اصلی‌ترین مفاهیم‌ نظری در عرصة روابط بین‌الملل، مفهوم دولت- ملت است که تمام ‌نظریه‌ها و گفتمان‌هایی که در این حوزه مطرح‌اند، موضع و دیدگاه خود را نسبت به آن بیان می‌کنند. در این میان، گاهی زمزمه‌هایی دربارة افول دولت- ملت شنیده می‌شود. در چارچوب گفتمان اسلام سیاسی- فقاهتی و انتقادی غربی، اما ضمن پذیرش عنصر دولت به‌مثابة یکی از بازیگران اصلی حوزة روابط بین‌الملل و احترام به استقلال و حاکمیت دولت‌ها در آموزه‌های خود، در سطح تحلیل دولت متوقف نمی‌شوند و در برخی موضوع‌ها حتی از آن عبور کرده، در محوریت مفهوم دولت در ‌نظریه‌پردازی تردید وارد می‌کنند. در این مقاله تلاش داریم ضمن پرداختن به ماهیت نقد هر دو گفتمان انتقادی غربی و اسلامی، بدیل‌های مد نظر این دو گفتمان را بررسی کنیم. پرسش مد نظر ما در این پژوهش این است که «ماهیت نقد دولت در این دو گفتمان، بر بدیل‌هایی که مطرح کرده‌اند، چه تأثیری گذاشته است؟» و پاسخ موقت ما در قالب فرضیه این است که ضمن تفاوت هستی‌شناختی، نقد ناکارآمدی دولت در رابطة ماهیت جهان‌شمول انسانی سبب شده است این دو گفتمان در مطرح کردن بدیل‌های خود تنگناهایی را اصلاح کنند که دولت‌ها ایجاد کرده‌اند و راه تعالی انسان‌ها در شکوفایی استعداد و فطرت خود را بازیابند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

State’s alternatives in Islamic as well as critical discourse

نویسندگان [English]

  • Hadi Ajili 1
  • Ali Esmaeili Ardekani 2
1 Assistant Professor, Department of International Relations. Faculty of Law and Political Sciences. Allameh Tabataba’i University, Iran
2 PhD Candidate, Department of International Relations. Faculty of Law and Political Sciences. Allameh Tabataba’i University, Iran
چکیده [English]

One of the most important theoretical concepts in international relations is the concept of ‘state’, in relation to which all of the theories and discourses reflect their viewpoints. However, sometimes there are said to be falls in state-nations. Islamic-Jurisprudential discourse and critical Western discourse, admitting the role of state as a key element in international relations and respecting the independence and sovereignty of states in their teachings, do not limit their analysis to this level since some of their discussions move well beyond the concept and they question the pivotal role of government in their theorizations. This study is an attempt to discuss the nature of the criticism required in both Western and Islamic critical discourses as well as their alternatives. The main question here is what effects have the natures of the government's criticisms in both discourses had on the alternatives proposed by each? And the tentative answer expressed as a hypothes is that besides ontological differences, the criticism of the government in terms of its inefficiency in relation to the universal human nature has led these discourses to alleviate the problems in proposing their alternatives and find human excellence in benefiting their talents and instincts.

کلیدواژه‌ها [English]

  • holy safe society
  • nation-centric cosmopolitanism
  • nation-centrism
  • state
  • universality
  1. الف) فارسی

    1. آجیلی، هادی (1389). صورت‌بندی گفتمان اسلامی در روابط بین‌الملل. تهران: دانشگاه امام صادق (ع).

    1. 2.  بوخنسکی، اینوسنتیوس (1383). فلسفة معاصر اروپایی. ترجمة شرف‌الدین خراسانی. تهران: علمی فرهنگی.

    3. بوزان، باری (1389). مردم، دولت‌ها و هراس. ترجمة پژوهشکدة مطالعات راهبردی. تهران: پژوهشکدة مطالعات راهبردی غیر‌انتفاعی.

    4. جوادی آملی، عبدالله (1387). امام مهدی (ع ) موجود موعود. قم: اسراء.

    5. جورج، جیم (1390). «بازگشت به آینده». در تصویرهای متعارض از سیاست جهان. ویراستة ج. اهیگن و گ. فرای. ترجمة علیرضا طیب. تهران: نشر نی.

    6. خمینی، روح‌الله (1385). صحیفة امام. 22ج. تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).

    7. دهشیری، محمدرضا (1388).بازتاب مفهومی و نظری انقلاب اسلامی ایران درروابط بین‌الملل. تهران: علمی و فرهنگی.

    8. دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال (1388). «گفتمان عدالت در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران».معرفت سیاسی.س1. ش1. بهار و تابستان.

    9. ـــــــــ (1392). «گفتمان اعتدال در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران». همشهری آنلاین، دوشنبه 31 تیر 1392. http://hamshahrionline.ir/details/224203

    10. دیویتاک، ریچارد (1386). «پروژة نوگرایی و نظریة روابط بین‌الملل». در نوواقع‌گرایی، نظریه انتقادی و مکتب برسازی. ویراستة ا. لینکلیتر. ترجمة علیرضا طیب. به‌سفارش دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی. تهران: وزارت امور خارجه.

    11. شولت، یان. آرت (1386). «سرمایه‌داری جهانگیر و دولت». در جامعه‌شناسی تاریخی و روابط بین‌الملل. ویراستة ا. لینکلیتر. ترجمة علیرضا طیب. تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.

    12. لینکلیتر، اندرو (1383). «جهانی شدن و تحول جامعة سیاسی». در جهانی شدن سیاست: روابط بین‌الملل در عصر نوین. نوشتة ج. بیلیس و ا. اسمیت. ترجمة ابوالقاسم راه‌چمنی و دیگران. تهران: مؤسسة فرهنگی و مطالعات بین‌المللی ابرار معاصر.

    13. مان، مایکل (1386). «آیا جهانی شدن به تولد ققنوس‌وار دولت ملی پایان بخشیده است؟». در جامعه‌شناسی تاریخی و روابط بین‌الملل.ویراستة ا. لینکلیتر. ترجمة علیرضا طیب. تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.

    14. مصباح، محمد‌تقی (1383). حقوق و سیاست در قرآن. قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).

    15. معینی‌پور، مسعود (1388). بررسی تطبیقی الگوی توسعة سیاسی ‌هانتینگتون با الگوی رشد سیاسی در جامعة مهدوی. مشرق موعود. س3. زمستان. ش12.

    16. موفه، شانتال (1391). دربارة امر سیاسی. ترجمة مسعود انصاری. تهران: رخداد نو.

    17. وینسنت، اندرو (1385). نظریه‌های دولت. ترجمة حسین بشیریه. تهران: نشر نی.

    18. هابرماس، یورگن (1386). جهانی شدن و آیندة دموکراسی: منظومة پساملی. ترجمة کمال پولادی. تهران: نشر مرکز.

     

    19. Archibugi, Daniele (2004). "Cosmopolitan Democracy and its Critics:A Review". European Journal of International Relations. Vol. 10 (3): 437–473.

    20. Griffiths, Martin and O’Callaghan, Terry (2008(. International Relations: The Key Concepts. 2nd ed. London: Routledge.

    21. Scholte, Jan Aart (2000). Globalization: A Critical Introduction. London: Macmillan.

    22. Thomas, Holli  (2005). "Cosmopolitanism".In: Encyclopedia of International Relations and Global Politics. London: Routledge.