صورت‌بندی نیروهای دینی- سیاسی در دورۀ پهلوی اول

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه علوم سیاسی دانشکدة اقتصاد و علوم اجتماعی دانشگاه شهید چمران اهواز

چکیده

با آغاز ایران جدید از دوران مشروطه به بعد و تغییر فضای سیاسی- اجتماعی، صورت‌بندی نیروهای سیاسی- اجتماعی ایران دگرگون شد. ورود و گسترش فرهنگ غربی، چالشی بود که در برابر سنت فکری- سیاسی مسلمانان ایرانی جلوه‌گر شد. به این ترتیب، سنت فکری- سیاسی مسلمانان ایرانی در میان فقها و نیروهای حوزوی شکل گرفته، در پی توضیح اصول مترقی دین اسلام و قابلیت انعطاف آن در مواجهه با مسائل جدید بود. در این پژوهش، از این سنت با نام سنت نواندیشی دینی- سیاسی یاد می‌کنیم. شکل‌گیری کودتای 1299 و تغییر سلطنت از قاجار به پهلوی، فضای نواندیشی دینی را دچار تغییر و تحول کرد. هریک از چهار گرایش سنت شیخ، نیروهای حکومتی حوزوی، گرایش قرآن‌پژوهی و نیروهای سیاسی منتقد، پاره‌های تشکیل‌دهندة این سنت در دورة استبداد رضاشاهی است. فهم صورت‌بندی نیروهای نواندیش دینی- سیاسی در دوران پهلوی اول، موضوعی است که در این پژوهش بررسی می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

FORMATION OF RELIGIOUS FORCES- POLITICAL IN THE FIRST PAHLAVI PERIOD

نویسنده [English]

  • Seyed Mohsen Al Seyed Ghafur
Assistant Professor, Political Science Department, Faculty of Economics and Social Sciences, Shahid Chamran University of Ahvaz, Iran
چکیده [English]

With the beginning of a new era of constitutional dimensions of Iran's social and political environment changes, the formation of social and political forces in Iran has been change. Arrival and spread of Western culture as a challenge to the intellectual tradition- political manifested, Iranian Muslims's among the jurists and religious forces seek to explain the progressive principles of Islam and its flexibility in dealing with new issues. In this research tradition, the tradition of religious innovation, remember the political will of Reza Shah is tyranny. Understanding the formation of religious modernity- political is the first issue of this research.

کلیدواژه‌ها [English]

  • critical of the seminary
  • government forces
  • Political Forces
  • school Najmabadi (ISM Quran scholars)
  • tradition of religious modernity
  • tradition Sheikh
  1. اعتمادالسلطنه، محمدحسن (1345). روزنامة خاطرات اعتمادالسلطنه. مقدمة ایرج افشار. تهران: امیرکبیر.
  2. امینی، امین (1382). چالش‌های روحانیت با رضاشاه. تهران: نشر سپاس.
  3. باقی، عماد‌الدین (بی‌تا). «زندگی‌نامة امام خمینی». روزنامة شرق. س2. ش491.
  4. بصیرت‏منش، حمید (1376). علما و رژیم رضاشاه. چ2. تهران: مؤسسة چاپ و نشر عروج.
  5. ترکمان، محمد (1367). مدرس در پنج دوره تقنین. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
  6. جعفریان، رسول (1382). اسدالله خرقانی روحانی نوگرای روزگار مشروطه و رضاشاه. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
  7. جواهری، مریم (1380). نقش علما در انجمن‌ها و احزاب دوران مشروطیت. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
  8. حائری، عبدالهادی (1381). تشیع و مشروطیت در ایران و نقش ایرانیان مقیم عراق. چ3. تهران: امیرکبیر.
  9. خرقانی، اسدالله (1367). «رسالة روح‌التمدن و هویت الاسلام (اسلام چهل سال اول یا دموکراسی عالم)». در: سید اسدالله خرقانی روحانی نوگرای روزگار مشروطه و رضاشاه (1382). به‌کوشش رسول جعفریان. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
  10. ــــــــــ (بی‌تا). محو الموهوم و صحو المعلوم. با مقدمة سید محمود طالقانی، به‌کوشش غلامحسین نورمحمدی خمسه‌پور. بی‌جا.
  11. رهنما، علی (1384). نیروهای مذهبی بر بستر حرکت نهضت ملی. تهران: نشر گام.
  12. خمینی، روح‌الله (1378). صحیفة امام. تهران: مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  13. ـــــــــ (1370). صحیفة نور. تهران: مرکز مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی.
  14. کدیور، محسن (1378). نظریه‌های دولت در فقه شیعه. چ3. تهران: نشر نی.
  15. کوهستانی‌نژاد، مسعود (1381). چالش مذهب و مدرنیسم.تهران: نشر نی.
  16. مامقانی، شیخ اسدالله (1335). دین و شئون و طرز حکومت در مذهب شیعه. بی‌جا: چاپحانة مجلس.
  17. ــــــــــ (جمادی الاول 1329ق). «رسالة مسلک الامام فی سلامة الاسلام». هفته‌نامة حبل المتین کلکته. ش43. س18 و 15. در: چالش مذهب و مدرنیسم. 1381. مسعود کوهستانی‌نژاد، تهران: نشر نی.
  18. ــــــــــ (1381). «نطق در استانبول». در: چالش مذهب و مدرنیستم. مسعود کوهستانی‌نژاد. تهران: نشر نی.
  19. مجلة حوزه (فروردین-تیر 1370). ش34-33: 69.
  20. مجلة یاد (پاییز 1365). «آیت‌الله اراکى». ش4. س1.
  21. ــــــــــ (بهار 1368). ش14. س4.
  22. ــــــــــ (پاییز 1365). ش4. س1.
  23. ــــــــــ (زمستان 1365). ش5. س2.
  24. محقق داماد، مصطفى (مرداد 1381). «وضعیت تاریخى حوزة ‏علمیة ‏قم و مناسبات سیاسى– اقتصادى». روزنامة ایران. س8. ش122201.
  25. ــــــــــ (1393). «آیت‌الله حائری یزدی با قانون مدنی موافق بود». فصلنامة شهر قانون. ش9.
  26. محیط طباطبایی، محمد (1350). نقش سید‌جمال‌الدین اسدآبادی در بیداری مشرق‌زمین. قم: بی‌نا.
  27. ملک‌زاده، مهدی (1383). تاریخ انقلاب مشروطیت ایران. کتاب سوم. تهران: سخن.