بررسی تطبیقی تأثیر فلسفۀ قاره‌ای و تحلیلی بر نواندیشان در جمهوری اسلامی ایران با تأکید بر رضا داوری و عبدالکریم سروش

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه اندیشۀ سیاسی مرکز مطالعات عالی انقلاب اسلامی دانشگاه تهران

چکیده

در جامعۀ ایران قبل از انقلاب اسلامی مباحثی شکل گرفت که این مباحث به شکل دو گفتمان رقیب با محوریت عبدالکریم سروش و رضا داوری به بعد از انقلاب کشیده شد. گفتمان سروش با علایق دینی و متأثر از تجربیات و اندیشه‌های اسلامی، فلسفۀ علم پوپر، دقت‌های منطقی و معرفت‌شناختی فلسفۀ تحلیلی و لیبرالیسم آگاهانه در پی سازگاری با مدرنیته بود. گفتمان داوری با علایق دینی و هویتی به تأثیر از هایدگر و فلسفۀ قاره‌ای به دفاع از فلسفه و ضدیت با منطق­گرایی، علم‌گرایی و به‌کار بردن پیش‌فرض‌های ضدروشنگری غربی در مورد جامعه، سیاست، دین، علم و همچنین موضع‌گیری مذهبی علیه عقل انسان مدرن، به تفاسیر ضد مدرن می­پردازد. این گفتمان‌ها بر شکل‌گیری جریان‌های سیاسی و اجتماعیِ مذهبی و غیرمذهبی ایران تأثیرگذار بوده و هر کدام در پی پاسخگویی به مشکلات جامعه ایران بودند. مباحث این دو از اول انقلاب با اختلافات شروع شد و به اوج خود رسید، اما در دوران متأخر به یکدیگر نزدیک‌تر شد. ازاین‌رو هدف نوشتۀ حاضر در پاسخ به این پرسش که فلسفۀ قاره‌ای و تحلیلی چه تأثیری بر نواندیشان در جمهوری اسلامی ایران گذاشت؟ این است که با روش تحقیق تطبیقی و با تأکید بر چارچوب مفهومی هرمنوتیک قصدگرای اسکینر، متأثر از فلسفۀ قاره‌ای و تحلیلی به بررسی اندیشه‌های داوری و سروش بپردازد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A COMPARATIVE STUDY OF THE INFLUENCE OF CONTINENTAL AND ANALYTICAL PHILOSOPHY ON THE RELIGIOUS INNOVATORS IN THE ISLAMIC REPUBLIC OF IRAN (WITH AN EMPHASIS ON REZA DAVARI ARDAKANI AND ABDOLKARIM SOROUSH)

نویسنده [English]

  • Aref Barkhordari
Assistant Professor, Department of Political Thought, Center for Graduate Islamic Revolution Studies, University of Tehran, Iran
چکیده [English]

The two discourses with a focus on Reza Davari Ardekani and Abdolkarim Soroush, were formed in Iran’s society. Soroush’s discourse, with religious interests influenced by Islamic sources, Poper’s philosophy of science, logic and epistemological accuracies of analytical philosophy and consciously liberalism, is looking for compatibility with modernity. The second discourse on Reza Davari Ardakani thought and its intellectual ancestry, i.e., Ahmad Fardid in combination with the religious, identical, Heideggerian and Continental interests began to deal with anti-modern interpretations such as, the defense of philosophy in opposition to the oriented logic and scientism, the use of anti-Enlightenment Western assumptions about society, politics, religion, science, and the religious stance against subjectivity or the rationality of modern man as well. The discourses, each in turn, had a significant impact on forming political and social attitudes, both religious and non-religious, and sought to respond to the problems raised in Iran’s community. Discussions of both discourses (some consider them philosophical and  others ideological), which have their roots in pre-Islamic Revolution, began with disputes from the beginning of Revolution and consistently the differences reached their peak. But in recent times, the discussions of the two thinkers came closer together, and partly achieved some common standpoints. The aim of present paper, therefore, is to study the thoughts of Reza Davari Ardekani and Abdolkarim Soroush, influenced by Continental and Analytic philosophy, using a Comparative research method. It is explained how Soroush, consciously, with his religious interests, sought to become  compatibile with modernity; but unlike such approach, the stance of Davari Ardekani, along with his own religious interests, was against subjectivity or modern rationality.

کلیدواژه‌ها [English]

  • analytic
  • continental
  • Islamic Revolution
  • Logic
  • Modernity
  • scientism
الف) فارسی
1. بوخنسکی .ا.م (1379). فلسفۀ معاصر اروپایی، ترجمۀ شرف‌الدین خراسانی، انتشارات علمی فرهنگی.
2. بشیریه، حسین (1379). لیبرالیسم و محافظه‌کاری، تهران: نشر نی.
3. دولا کامپانی، کریستی (1380). تاریخ فلسفه در قرن 20، ترجمۀ باقر پرهام، تهران: آگه، چ اول.
4. پوپر، کارل (1363). حدس‌ها و ابطال‌ها، ترجمۀ احمد آرام، تهران: خوارزمی.
5. ـــــــــ (1370). منطق اکتشافات علمی، ترجمۀ حسین کمالی، تهران: انتشارات علمی فرهنگی .
6. ـــــــــ (1380). جامعۀ باز و دشمنان آن، ترجمۀ فولادوند، تهران: خوارزمی، چ سوم.
7. خاتمی، محمود (1384). جهان در اندیشۀ هایدگر، تهران: اندیشۀ معاصر.
8. داوری اردکانی، رضا (1374). فلسفه چیست؟ تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
9. ـــــــــــــــ (1366). دفاع از فلسفه، دفتر پژوهش‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
10. ـــــــــــــــ (1386الف). دربارۀ علم، هرمس.
11. ـــــــــــــــ (1389). فلسفه در دام ایدئولوژی، تهران، چاپ و نشر بین‌الملل، چ دوم.
12. ـــــــــــــــ (1386ب). دربارۀ غرب، هرمس، چ دوم.
13. ــــــــــــــ (1378). فرهنگ، خرد و آزادی، نشر ساقی، چ اول.
14. ـــــــــــــ (1384). رساله در باب سنت و تجدد، نشر ساقی، چ اول.
15. ـــــــــــــ (1384). ما و راه دشوار تجدد، نشر ساقی، چ اول.
16. ـــــــــــــ (1383). فلسفه و انسان معاصر، مؤسسۀ تحقیقات و توسعۀ علوم انسانی.
17. ــــــــــــ (1389). سیاست، تاریخ و تفکر، نشر ساقی، چ سوم.
18. ـــــــــــــ .«میعادگاه تفکر کجاست؟»، کار و توسعه، ش 1.
19. سجویک، پیتر (1388). دکارت تا دریدا. مروری بر فلسفۀ اروپایی، محمدرضا آخوندزاده، نشر نی.
20. عبدالکریم، سروش (1376). علم چیست، فلسفه چیست؟ تهران: صراط، چ سیزدهم.
21. ـــــــــــــــــــ (1361). نقدی و درآمدی بر تضاد دیالکتیک، تهران: مجتمع دانشگاه، چ سوم.
22. ــــــــــــــــــ (1360). دانش و ارزش، تهران: یاران، چ هفتم.
23. ــــــــــــــــ (1372). تفرج صنع، تهران: صراط، چ پنجم.
24. ـــــــــــــــ (1381). سنت و سکولاریسم، گفتارهایی از سروش، شبستری، ملکیان، کدیور، تهران: صراط، چ اول.
25. ــــــــــــــــــ (1382). قبض و بسط تئوریک شریعت، تهران: صراط، چ هشتم.
26. ـــــــــــــــــ (1377). صراط‌های مستقیم، تهران: صراط، چ دوم.
27. ــــــــــــــــ (1379). بسط تجربۀ نبوی، تهران: صراط، چ سوم.
28. ــــــــــــــــ (1379). آیین شهر یاری و دینداری، تهران: صراط، چ اول.
29. ــــــــــــــــ (1380). اخلاق خدایان، طرح نو، چ سوم.
30. ـــــــــــــــ (1376). مدارا و مدیریت، تهران: صراط، چ اول.
31. ـــــــــــــــ (1379). روشنفکری، رازداری و دینداری. تهران: صراط، چ پنجم.
32. گنجی، اکبر (1375). سنت، مدرنیته، پست‌مدرن. تهران، صراط، چ اول.
33. کریچلی، سایمون (1387). فلسفۀ قاره‌ای، ترجمۀ خشایار دیهیمی، تهران: نشر ماهی.
34. هاشمی، محمدمنصور (1386الف). هویت‌اندیشان و میراث فکری، احمد فردید، تهران: کویر.
35. ــــــــــــــــــ (1386ب). دین‌اندیشان متجدد، تهران: کویر، چ دوم.
36. هایدگر، مارتین (1377). فلسفۀ تکنولوژی، ترجمۀ شاپور اعتماد، تهران: نشر مرکز.
 
ب) خارجی
، 37. Tully james ,meaning and context : quenten skinner and his critics. Prinston university press.1988.
38. Skineer quenten.Vision of politics. Cambridge. Vol 1.2002.