میکرومقاومت در سینمای اعتراضی پیش از انقلاب؛ بررسی موردی قیصر و گوزن‌ها

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه علوم سیاسی دانشکدۀ اقتصاد و علوم سیاسی دانشگاه شهید بهشتی

2 دانشجوی دکتری گروه علوم سیاسی دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

چکیده

در این نوشتار برآنیم به چرایی موج اعتراضات برخاسته از دو فیلم قیصر و گوزن­ها در برابر گفتمان پهلوی براساس آموزه­های فوکو پاسخی معتبر ارائه دهیم. نگارندگان معتقدند بررسی اضمحلال گفتمان پهلوی براساس رویکرد نظری میکروفیزیک قدرت درون سینمای قبل انقلاب، موضوعی است دارای اهمیت فراوان که تاکنون از موضوعات علمیِ بررسی چرایی به حاشیه رفتن گفتمان پهلوی کنار مانده است. بدین ترتیب، فرضیه­ای که تنظیم شده است بدین ­شرح است که، سینما با تجمیع خلاقیت­های سایر هنرها درون خود، بستر مناسبی برای میکروفیزیک­های قدرت، روابط نیروها و دانش­ها فراهم می­آورد تا در این فضا به انتشار گزاره­های گفتمانی و کردارهای غیرگفتمانی خویش به شکل تأثیرگذارتری بپردازند. این انتشار، از رهگذر میکروسیاست و میکرومقاومت می­تواند سوژه­ها را در جهت تابع شدن سوق دهد؛ چنانکه قیصر و گوزن­ها توانستند مظهر میکرومقاومت علیه نظم ترسیم‌شدۀ گفتمان پهلوی در سینمای قبل از انقلاب شوند و بدین ­ترتیب، با اقناع­کنندگی فراوان، روحیۀ مخالفت­جویی را در جامعه پراکنده کنند و اعتراضات خشونت‌آمیز و غیرخشونت­آمیز علیه نظم حکومتی را سبب شوند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

MICRO-RESISTANCE IN CINEMA OF PROTEST BEFORE THE ISLAMIC REVOLUTION; (CASE STUDY OF THE FILMS “GHEYSAR AND GAVAZNHA”)

نویسندگان [English]

  • Mohammad Reza Tajik 1
  • Meisam Ghahreman 2
1 Assistant Professor; Shahid Beheshti University, Tehan, Iran
2 Phd Student; Tehran University, Tehan, Iran
چکیده [English]

In this article, it is aimed to find a credible explanation based on Foucault’s teachings, for the wave of protest which was sparked by the two films, “Gheysar” and “Gavaznha” against Pahlavi discourse. The authors of the article believe that a theoretical approach to study the Micro-physics power within the pre-revolution cinema as a reason for the overthrow of the Pahlavi discourse has been an important issue that is not attended to as one of the methodical causes of the Pahlavi turnover. Accordingly, the hypothesis we have developed is as follows: cinema, by gathering the creativity of all arts within itself, sets a groundwork for the power Micro-physics, and the force and knowledge relations, with an intention of propagating its discursive statements and non-discursive practices in an effective manner. This propagation, by practicing Micro-resistance and Micro-politics, can make the subjects follow a special trend, as were the two films “Gheysar” and “Gavaznha”. These films could stand as the symbol within the pre-revolution cinema, of Micro-resistance against the order that Pahlavi discourse had created and consequently with political persuasion could propagate the opposition spirit within the members of the society that resulted in violent and non-violent protests against the government order.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cinema
  • micro-resistance
  • Gheysar
  • Gavaznha

مراجع

  1. الف) فارسی

    1. ارجمند، جمشید (1379). قیصر، سی سال بعد، مجموعه مقالات قیصر نماد انسان معترض، به اهتمام رضا شکراله و حمید تورانپور، چ اول، تهران: نشر قصیده.
    2. پرکینز، و . ف (1367). فیلم به‌عنوان فیلم، درک و داوری فیلم­ها، ترجمۀ عبدالله تربیت، چ اول، تهران: نشر زیبا.
    3. جینکز، ویلیام (1366). ادبیات فیلم: جایگاه سینما در علوم انسانی، ترجمۀ محمدتقی احمدیان و شهلا حکیمیان، چ دوم، تهران: نشر صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران.
    4. خالقی، احمد (1385). قدرت، زبان، زندگی روزمره در گفتمان فلسفی- سیاسی معاصر، چ دوم، تهران: نشر گام نو.
    5. دریابندری، نجف (1379). قیصر پس از بیست سال سیاه­مشق، مجموعه مقالات قیصر نماد انسان معترض به اهتمام رضا شکراله و حمید تورانپور، چ اول، تهران: نشر قصیده.
    6. دریفوس، هیوبرت ال و رابینو، پل (1376). میشل فوکو: فراسوی ساختگرایی و هرمنیوتیک، ترجمۀ حسین بشیریه،چ اول، تهران: نشر نی.
    7. دوایی، پرویز (1379). مرثیه­ای برای ارزش­های از دست­رفته، مجموعه مقالات قیصر نماد انسان معترض به اهتمام رضا شکراله و حمید تورانپور، چ اول، تهران: نشر قصیده.
    8. راش، مایکل (1389). جامعه و سیاست: مقدمه­ای بر جامعه­شناسی سیاسی، ترجمۀ منوچهر صبوری، چ نهم، تهران: سمت.
    9. زیدآبادی، احمد (1379). زمانۀ نامرد، مجموعه مقالات قیصر نماد انسان معترض به اهتمام رضا شکراله و حمید تورانپور، چ اول، تهران: نشر قصیده.
    10. سایمونز، جان (1390). فوکو و امر سیاسی، ترجمۀ کاوه حسین­زاده ­راد، چ اول، تهران: نشر رخدادنو.
    11. شیخ­محمدی، علی (1385). «تحرک اجتماعی ضد­قهرمان­های فیلم ایرانی (1357- 1347)»، ماهنامۀ کتاب ماه هنر، ش 93 و 94، خرداد و تیر 1385.
    12. طوسی، جواد (1386). «مدخلی بر سینمای اجتماعی، در دل اجتماع خشمگین»، ماهنامۀ نقد سینما، ش 47، مهر 1386.
    13. ظهیرمالکی، سیروس (1374). «مفاهیم اساسی سینما، مفاهیم واقعیت و واقع‌گرایی در سینما»، ماهنامۀ چیستا، ش 122 و 123، آبان و آذر 1374.
    14. علیخانی، رضا (1379). باز به کیمیایی محتاجیم، مجموعه مقالات قیصر نماد انسان معترض به اهتمام رضا شکراله و حمید تورانپور، چ اول، تهران: نشر قصیده.
    15. فوکو، میشل (1383). اراده به دانستن، ترجمۀ افشین جهاندیده و نیکو سرخوش، چ دوم، تهران: نشر نی.
    16. فوکو، میشل و دیگران (1376). خرد در سیاست، ترجمه و گزیدۀ عزت­الله فولادوند، چ اول، تهران: طرح نو.
    17. قوکاسیان، زاون (1364). مروری بر آثار یک سینماگر ایرانی، مجموعه مقالات در نقد و معرفی آثار مسعود کیمیایی، چ اول، تهران: آگاه.
    18. کِی، هرموز (1375). «سینمای ایران در دو حرکت»، فصلنامۀ ایران­نامه، شمارۀ 55، تابستان 1375.
    19. گیلاسیان،روزبه (1389). فلسفه در خیابان؛ عبور از فوکو و بودریار، چ اول، تهران: نشر روزبهان.
    20. مارش، کلایو و ارتیز، گی (1384). کاوش در الهیات و سینما، ترجمۀ امیر احمدی­آریان و دیگران، چ اول، تهران: نشر بنیاد سینمایی فارابی.
    21. میلر، پیتر (1382). سوژه، استیلا و قدرت در نگاه هورکهایمر، مارکوزه، هابرماس و فوکو، ترجمۀ نیکو سرخوش و افشین جهاندیده، چ اول، تهران: نشر نی.
    22. نش، کیت (1389). جامعه‌شناسی سیاسی معاصر جهانی شدن، سیاست،قدرت، ترجمۀ محمدتقی دلفروز، چ هشتم، تهران: نشر کویر.
    23. هاشمی، محمد (1387). «آشنایی­زدایی از فیلم­فارسی در آثار یک فیلم­ساز جامعه­گرا، نگاهی به آثار و اندیشه­های مسعود کیمیایی»، ماهنامۀ نقد سینما، ش 60، آذر 1387.
    24. هیندس، باری (1380). گفتار­های قدرت(از هابز تا فوکو)، ترجمۀ مصطفی یونسی، چ اول، تهران: نشر شیرازه.
    25. یزدانجو، پیام (1387). اکران اندیشه: فصل­هایی در فلسفۀ سینما، چ دوم، تهران: نشر مرکز.

    ب) خارجی

    1. Best, Steven and Kelner, Douglas (1991). Postmodern Theory: Critical Interrogations. New York: The Guilford Press.
    2. Foucault, Michel (1977). Discipline and Punish: The Birth of the prison. Translated by Alan Sheridan. New York: Random House.
    3. Foucault, Michel (1979). The History of Sexuality, Translated by Robert Hurley, vol 1, New York, Vintage book.
فصلنامه سیاست
دوره 47، شماره 2
تیر 1396
صفحه 315-332

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 20 اردیبهشت 1391
  • تاریخ بازنگری: 09 خرداد 1396
  • تاریخ پذیرش: 28 آبان 1392

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار