نهادگرایی در توسعه و چرایی سقوط نظام پهلوی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه علوم سیاسی دانشکدۀ علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس

2 دانش‌آموختۀ دکتری گروه علوم سیاسی دانشکدۀ علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

سقوط حکومت پهلوی دوم از زوایای مختلف و در چارچوب نظریه‌های گوناگون بررسی شده است. از جملۀ رویکردها در این زمینه، رابطۀ میان فرایند توسعه در این دوره و سقوط این حکومت است. مقالۀ حاضر در پی آن است که نقش فرایند نوسازی در سقوط سلسلۀ پهلوی را از منظری متفاوت بررسی کند. دلیل این تفاوت استفاده از رویکرد نهادگرایی جدید است. بدین ترتیب سؤال این مقاله از این قرار است: سقوط سلسلۀ پهلوی از منظر نظریۀ نهادگرایی چگونه قابل تبیین است؟ در پاسخ به این پرسش این فرضیه آزمون می‌شود: فقدان وجود برنامۀ ملی و تداوم استبداد (سرکوب نهادهای مدنی) علت اصلی سقوط حکومت پهلوی بود. فرضیۀ گفته‌شده در سه نقطۀ عطف مهم عصر پهلوی دوم، یعنی تأسیس سازمان برنامه، اصلاحات ارضی در ایران و گرانی نفت و رویه‌های توسعه‌ای پس از آن به بحث گذاشته می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

INSTITUTIONALISM IN DEVELOPMENT AND THE CAUSE OF THE FALL OF PAHLAVI

نویسندگان [English]

  • Masoud Ghaffari 1
  • Mohamad Radmard 2
1 Associate Professor, Political Science, Faculty of Humanities, University of Tarbiat Modares, Iran
2 Ph.D., Political Science, Faculty of Humanities, University of Tarbiat Modares, Iran
چکیده [English]

The fall of the Pahlavi has been investigated from different angles and in the context of various theories. From among the approaches in this context is the relationship between the process of development in this period and the fall of this regime. This article seeks to that role in the modernization process with a different approach to examine the collapse of the Pahlavi dynasty. The reason for this difference is the use of New Institutional Approach. So, the question in this article is as follows: How can the fall of the Pahlavi dynasty from the perspective of Institutional theory, be explained? In response to this question, this hypothesis is put to the test: The absence of a national program and the continuation of tyranny (the repression of civil society) was the main reason for the fall of the Pahlavi regime. The aforementioned hypothesis will be discussed in three important milestones of Pahlavi II namely, the establishment of Planning Organization, Land Reform in Iran and the Oil High-Cost and Developmental Approaches.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Land Reform
  • development
  • Pahlavi Government
  • Planning Organization
  • Oil High-Cost
  • New Institutionalism
الف) فارسی
1. آبراهامیان، یرواند (1389)، تاریخ ایران مدرن، ترجمۀ محمدابراهیم فتاحی، چ نهم، تهران: نشر نی.
2. آموزگار، جهانگیر (1375)، فراز و فرود دودمان پهلوی، ترجمۀ اردشیر لطفعلیان، تهران: مرکز ترجمه و نشر کتاب.
3. افخمی، غلامرضا (1382)، توسعه در ایران: 1320-1357(خاطرات خداداد فرمانفرمائیان، عبدالمجید مجیدی، منوچهر گودرزی)، چ دوم، تهران: گام نو.
4. امیراحمدی، هوشنگ؛ پروین، منوچهر (1385)، ایران پس از انقلاب، ترجمۀ علی مرشدیزاد، چ دوم، تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران.
5. اوانز، پیتر (1380)، توسعه یا چپاول: نقش دولت در تحول صنعتی، ترجمۀ عباس زندباف و عباس مخبر تهران: طرح نو.
6. بیل، جیمز (1387)، سیاست در ایران: گروه‌ها، طبقات و نوسازی، ترجمۀ علی مرشدیزاد، تهران: اختران.
7. ________ (1371) شیر و عقاب، ترجمۀ فروزنده برلیان، تهران: نشر فاخته.
8. پاتنام، رابرت دی (1380)، دموکراسی و سنت‌های مدنی: (ت‍ج‍رب‍ۀ ‌ای‍ت‍ال‍ی‍ا و درس‌ه‍ای‍ی ‌ب‍رای ‌ک‍ش‍وره‍ای ‌در ح‍ال‌ گ‍ذار)، ترجمۀ محمدتقی دلفروز، تهران: روزنامۀ سلام.
9. پهلوی، محمدرضا (1353)، فرمایشات اعلیحضرت همایون شاهنشاه آریامهر در دومین اجلاسیه تجدیدنظر در برنامۀ عمرانی پنجم، بی‌جا: ادارۀ کل انتشارات وزارت اطلاعات و جهانگردی.
10. چانگ،‌ ها جون (1385) «توسعۀ نهادی از منظر تاریخی»، ترجمۀ جعفر خیرخواهان، مجلۀ اقتصاد سیاسی تحول همه‌جانبه، سال اول، ش 2.
11. چاونس، برنارد (1390)، اقتصاد نهادی، ترجمۀ محمود متوسلی، علی نیکونسبتی، زهرا فرضیی‌زاده‌میاندهی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
12. رئیس دانا، فریبرز (1383)، رویکرد و روش در اقتصاد، تهران: نشر آگاه.
13. زارعی و روحانی (1388)، تبارشناسی و بررسی عملکرد سازمان برنامه به روایت اسناد نخست‌وزیری، تهران: خانۀ کتاب و مرکز پژوهش و اسناد ریاست جمهوری.
14. شهابی، هوشنگ؛ لینز، خوان (1392)، نظام‌های سلطانی، ترجمۀ منوچهر صبوری، تهران: نشر شیرازه.
15. عالیخانی، علینقی (1381)، خاطرات علینقی عالیخانی وزیر اقتصاد 1341-1348، تهران: نشر آبی.
16. عظیمی، حسین (1391)، اقتصاد ایران: توسعه، برنامه‌ریزی، سیاست و فرهنگ، تهران: نشر نی.
17. فرمانفرمائیان، منوچهر (1381)، خون و نفت: خاطرات یک شاهزاده ایرانی، چ هفتم، تهران: ققنوس.
18. کارشناس، مسعود (1382)، نفت، دولت و صنعتی شدن در ایران، ترجمۀ علی‌اصغر سعیدی و یوسف حاجی عبدالوهاب، تهران: گام نو.
19. گازیوروسکی، مارک (1371)، سیاست خارجی آمریکا و شاه: ایجاد یک حکومت سلطه‌پذیر در ایران، ترجمۀ جمشید زنگنه، تهران: نشر رسا.
20. لئود، تاس. اچ. مک (1380)، برنامه‌ریزی در ایران، ترجمۀ علی اعظم محمدبیگی، چ دوم، تهران: نشر نی.
21. نراقی، احسان (1385)، از کاخ شاه تا زندان اوین، ترجمۀ سعید آذری، چ ششم، تهران: رسا.
22. نبوی، نگین (1388)، روشنفکران و دولت در ایران، ترجمۀ حسن فشارکی، تهران: نشر شیرازه.
23. هوگلاند، اریک جیمز (1392)، زمین و انقلاب در ایران، ترجمۀ فیروزه مهاجر، تهران: پردیس دانش.
24. نورث، داگلاس. سی و دیگران (1385)، «چارچوب مفهومی برای تفسیر تاریخ مکتوب بشری»، مجلۀ اقتصاد سیاسی، ش 3.
25. نورث، داگلاس (1385)، نهادها، تغییرات نهادی و عملکرد اقتصادی، ترجمۀ محمدرضا معینی، چ دوم، تهران: سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور.
 
ب) خارجی
26. Erdmann, Gero, Elischer, Sebastian and Stroh, Alexander (2011), Can Historical Institutionalism be Applied to Political Regime Development in Africa?, Hamburg: German Institute of Global and Area Studies(GIGA).
27. Greener, Lan (2005), “The Potential of Path Dependence in Political Studies”, Politics: 2005 Vol 25(1).
28. Hall, Peter A., Taylor, Rosemary C. R. (1996), “Political Science and theThree New Institutionalisms”, Vol. 44 (5).
29. kominek, Jasmin (n.d), Linking Institutionalism and Path Dependency Theory, Hamburg: University of Hamburg.