دیپلماسی علمی ایران در روابط با گرجستان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه مطالعات منطقه‌ای دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

2 استادیار پژوهشکدۀ مطالعات منطقه‌ای دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

دیپلماسی علمی، مفهومی است که در قرن بیست‌ویکم و به­واسطۀ پیشرفت‌های فناورانه در حوزه‌های مختلف دانش بشری طرح شده و مورد توجه قرار گرفته است. به‌طور کلی، این مفهوم عبارت است از استفاده از همکاری­های علمی میان ملت­ها به‌منظور رسیدگی و حل‌وفصل چالش‌های مشترک. یکی از مسائلی که جمهوری­های بازمانده از فروپاشی اتحاد شوروی به‌طور کلی و از جمله کشورهای منطقۀ قفقاز جنوبی در دورۀ پس از فروپاشی شوروی با آن روبه‌رو شدند، ضعف دانش و فناوری تخصصی در حوزه­های مختلف و همچنین کمبود نیروهای متخصص در این حوزه­ها بود که دلیل آن، به وابستگی جمهوری­ها به مرکز اتحاد (روسیه) از نظر علمی و فناوری بازمی­گشت. از این دیدگاه، پیشرفت­های ایران در عرصۀ علم و فناوری که در عرصۀ بین‌المللی تأیید و تصدیق شده و زمینۀ شکل­گیری دانشی بومی را در حوزه­های مختلف فراهم کرده، می­تواند به‌عنوان یک جنبه از قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران در روابطش با کشورهای منطقۀ قفقاز جنوبی مورد توجه و استفاده قرار گیرد و به‌عنوان زیربنایی برای تقویت جایگاه ایران در این کشورها و ابزاری به‌منظور تأمین هرچه بیشتر منافع ملی در رابطه با آنها به‌کار گرفته شود. مقالۀ حاضر تلاش دارد ضمن بررسی مفهوم دیپلماسی علمی و جایگاه آن در عرصۀ روابط بین‌الملل کنونی، رویکرد جمهوری اسلامی ایران نسبت به این‌گونه از دیپلماسی را مطالعه کند و به‌طور خاص، آن را در چارچوب روابط ایران با گرجستان به‌عنوان یکی از کشورهای منطقۀ قفقاز جنوبی بررسی کند. این مقاله نشان می­دهد که دیپلماسی عمومی، تاکنون از دستیابی به جایگاه بایستۀ خود در روابط ایران با گرجستان بازمانده، اما وجود پتانسیل­های علمی و فناوری فراوان در کشور، زمینۀ بالقوه­ای را برای فعال کردن این جنبه از دیپلماسی در روابط مذکور به‌وجود آورده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

EXTERNAL FACTORS AFFECTING IRAN-GEORGIA RELATIONS

نویسندگان [English]

  • Elahe Koolaee 1
  • Hamid Reza Azizi 2
1 Professor; Department of Regional Studies, University of Tehran, Iran
2 Assistant Professor; Department of Regional Studies, University of Shahid Beheshti
چکیده [English]

The article examines the limits of Iranian foreign policy toward Georgia, outlines the threats from the US and other regional players such as Russia, Turkey and Israeli, and also attempts to identify the main causes and motivations for Tehran’s affiliation with Tbilisi. After disregarding the Caucasus for decades and being excluded from its geopolitical chess game, Iran decided to cultivate a new relationship with the South Caucasus, including Georgia, hoping to regain its once-potent role as a regional power. Georgia is the only South Caucasian country, which has no border with Iran; and this geographical factor has affected relations between the two countries. This paper has been performed as a field and analytical-descriptive study and has also been analyzed by “Realism theory” in Persian and English resources. The authors of the analysis studies in detail the opportunities for economic and other forms of partnership with Iran, which will help diversify Georgia's neighborhood policy, while balancing the interests of regional players of the South Caucasus. At the end of the research, the possible opportunity for Iran and Georgia that might accompany such a political strategy are discussed as well. The final goal of this document is maximum detection of the potential for improving Georgia-Iran relations and its in-depth analysis, as well as opening a space for discussion and debate on Georgia-Iran relations.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iran
  • Georgia
  • US
  • Russia
  • Energy
  • Turkey
  • Israel
  1.  الف) فارسی

    1. اطلاعات، 3/11/1371.
    2. اطلاعات، 3/11/1371.
    3. اطلاعات،27/3/1371.
    4. آفتاب یزد، 7/9/1385.
    5. ایرنا (7/9/1394)، «دانشگاه­های ایران با اتحادیۀ دانشگاه­های قفقاز تفاهم­نامۀ همکاری امضا کردند»، در: http://www8.irna.ir/fa/News/81857047/ (تاریخ مشاهده: 27/7/1395)
    6. ایسنا (24/12/1391)، «ایران و گرجستان یادداشت همکاری علمی امضا کردند»، در: http://www.isna.ir/news/91122415772 (تاریخ مشاهده: 27/7/1395).
    7. ایسنا (27/3/1395)، «سهم 22 درصدی ایران از دیپلماسی علمی دنیا/ تولید 1.9 درصد علم دنیا در کشور»، در : http://www.isna.ir/news/95031716172 (تاریخ مشاهده: 12/5/1395).
    8. ایسنا (3/8/1394)، «ترافیک دیپلماسی علمی در تهران/ علاقه­مندی کشورها برای همکاری فناوری با ایران»، در: http://www.isna.ir/news/94080300967 (تاریخ مشاهده: 12/5/1395).
    9. آینا نیوز (28/8/1389)، «امضای تفاهم­نامۀ همکاری بین دو دانشگاه ارومیه و آقماشنبلی گرجستان»، در: http://www.ainanews.com/Default.aspx?tabid=1298&articleType=ArticleView&articleId=49920 (تاریخ مشاهده: 27/7/1395).
    10. براتی، مسعود (1393)، «دیپلماسی علمی چیست و چگونه محقق می­شود»؟، خبرنامۀ دانشجویان ایران، 30/7/1393، در: http://iusnews.ir/en/print/145349 (تاریخ مشاهده: 12/5/1395).
    11. پایگاه اطلاع­رسانی دولت (30/2/1394)، «ایران آمادۀ تأمین تجهیزات آزمایشگاهی گرجستان است»، در: http://dolat.ir/detail/263781 (تاریخ مشاهده: 27/7/1395).
    12. تسنیم (15/12/1394)، "گرجستان مشتری گاز ایران نشد"، در: http://www.tasnimnews.com/fa/news/1394/12/15/1019184 (تاریخ مشاهده: 22/7/1395).
    13. خبرگزاری شبستان (16/1/1391)، «گسترش همکاری علمی میان دو مؤسسۀ فلسفی ایران و گرجستان»، در: http://www.shabestan.ir/detail/News/120521 (تاریخ مشاهده: 27/7/1395).
    14. خبرگزاری فارس (7/6/95)، «دیپلماسی علمی رژیم صهیونیستی، ابزار و اهداف»، http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13950606001780 (تاریخ مشاهده: 29/7/1395)
    15. خراسان، 24/10/1381.
    16. خزاعی، احسان (1392)، «روابط فرهنگی ایران و گرجستان: پتانسیل­ها و دورنما»، حقایق قفقاز، 12/12/1392، در: http://qafqaz.ir/fa/?p=5709 (تاریخ مشاهده: 27/7/1395).
    17. دهقانی فیروزآبادی، سید جلال؛ رستگاری یزدی، محمدحسین (1394)، «معادلۀ ساختاری دیپلماسی فرهنگی مطلوب در افزایش قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران»، دانش راهبردی، سال پنجم، ش 20.
    18. رایزنی فرهنگی ایران در تفلیس (19/3/1395)، «برگزاری همایش بین­المللی اساتید در دانشگاه بین­المللی قفقاز»، در: http://tbilisi.icro.ir/index.aspx?fkeyid=&siteid=410&pageid=30235&newsview=65 3166 (تاریخ مشاهده: 27/7/1395).
    19. رایزنی فرهنگی ایران در تفلیس (21/5/1395)، «سفر اساتید و دانشجویان دانشگاه‌های ج. ا. ایران به تفلیس»، در: http://tbilisi.icro.ir/index.aspx?fkeyid=&siteid=410&pageid=30235&newsview=657461 (تاریخ مشاهده: 27/7/1395).
    20. رایزنی فرهنگی ایران در تفلیس (28/5/1395)، «اعزام دانشجویان رشته‌های ایران‌شناسی، زبان و ادبیات فارسی به تبریز»، htttp://tbilisi.icro.ir/index.aspx?fkeyid=&siteid=410&pageid=30235&newsview=657914 (تاریخ مشاهده: 27/7/1395).
    21. سیاست روز، 10/11/1381.
    22. شرق، 22/10/1382.
    23. فردا نیوز (1/2/1390)، «برگزاری اولین المپیاد ادبیات فارسی در گرجستان»، در: http://www.fardanews.com/fa/news/144943 (تاریخ مشاهده: 27/7/1395).
    24. کلینی، محمدفرهاد (1390)، «اهمیت استراتژیک قفقاز»، مجموعه مقالات همایش ملی جایگاه منطقه­ای و فرامنطقه­ای گرجستان، تهران: مؤسسۀ مطالعات تاریخ معاصر ایران، 29 آبان.
    25. گلشن‌‌پژوه، محمودرضا (1389)، «ابزارهای قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران»، پژوهش­نامۀ سیاست خارجی، ش 24.
    26. میرحسینی، سید عبدالحمید؛ محمدی دوستدار، حسین (1393)، «دیپلماسی علمی به‌مثابۀ قدرت نرم»، مطالعات قدرت نرم، سال چهارم، ش 11.
    27. میرکوشش، امیرهوشنگ (1393)، «دیپلماسی علمی و فناوری از دیدگاه امنیت ملی»، انجمن ایرانی روابط بین­الملل، 15/2/1393، در: http://iisa.ir/fa/AnnouncementDetails.aspx?AnnouncementId=28 (تاریخ مشاهده: 12/5/1395)
    28. هاشمی، هدی (1394)، «فرصت تازۀ پیش روی دیپلماسی علمی»، روزنامۀ ایران، 3/11/1394، در: http://www.ion.ir/News/57649.html (تاریخ مشاهده: 12/5/1395)

     

    ب) خارجی

    1. Alexander's Gas and Oil Connections (2004), "EIA Country Analysis: Azerbaijan", Vol. 7, No. 14, July 2002, available at: http://www.gasandoil.com/goc/news/ntc22868.htm (25 Nov.2009)
    2. Armitage, Richard & Joseph Nye (2007), “Stop Getting Mad, America, Get Smart”, The Washington Post, 12/9/2007, available at: http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2007/12/05/AR2007120502254.html (accessed on: 8/5/2016)
    3. CDRF Global (2015), “About Science Diplomacy”, available at: http://www.crdfglobal.org/program-areas/science-engagement/science-diplomacy/about-science-diplomacy (accessed on: 8/25/2015)
    4. Chitadze, Nika (2011), Geopolitics, Tbilisi, ISBN 978-9991-17-328-8.
    5. Cornell, Svante E. (2003), Regional Politics in Central Asia: The Changing Role of Iran, Turkey, Pakistan and China, New Delhi: SAPRA Foundation, March
    6. EACEA (2012), Higher Education in Georgia, European Commission, available at: http://eacea.ec.europa.eu/tempus/participating_countries/overview/georgia_tempus_country_fiche_final.pdf (accessed on/11/29/2016)
    7. Embassy of the United States in Tbilisi(2016), “Programs”, available at: https://georgia.usembassy.gov/resources.html(accessed on: 10/20/2016)
    8. Ministry of Education and Science of the Russian Federation (2016), “CIS Branches of the Russian Higher Educational Institutions”, available at: http://en.russia.edu.ru/zvuz/1067 (accessed on: 10/20/2016)
    9. Nodia, Ghia (2011), “Dilemmas in Georgia’s New Regional Policy”, Chatham House, 16 February, available at: http://www.chathamhouse.org.uk
    10. Nossel, Suzanne (2004), “Smart Power”, Foreign Affairs, March/ April Issue, available at: https://www.foreignaffairs.com/articles/united-states/2004-03-01/smart-power (accessed on: 8/5/2016)
    11. Nye, Joseph (2007), “Smart Power”, The Huffington Post, 11/29/2007, available at: http://www.huffingtonpost.com/joseph-nye/smart-power_b_74725.html (accessed on: 8/5/2016)
    12. Press TV (4/1/2016), “Iran in talks to send gas to Georgia”, available at: http://www.presstv.ir/Detail/2016/01/04/444434/Iran-gas-export-Georgia-Armenia-Kameli/ (accessed on: 10/14/2016)
    13. Republic of Turkey Embassy in Georgia (2016), “Türkiye-Gürcistan İlişkileri Bilgi Notu, 19.03.2016”, available at: http://tiflis.be.mfa.gov.tr/ShowInfoNotes.aspx?ID=254502 (accessed on: 10/20/2016)
    14. Turekian, Vaughan C & Others (2015), “The Emergence of Science Diplomacy”, in: Lloyd S. Davis & Robert G Patman, Science Diplomacy: New Day or False Dawn? US: World Scientific
    15. TWAS (2016), “Science Diplomacy”, available at: http://twas.org/science-diplomacy (accessed on: 8/5/2016)
    16. Webometrics (2016), “Ranking Web of Universities: Georgia”, available at: http://www.webometrics.info/en/Europe/Georgia%20 (accessed on: 11/29/2016)
    17. Еgiаzаrian, Аshот (2006), “RolPrirоdnavaGаzа v EnеrgетiкеGruzii” available at: http://compatriot.su/news/32100.htm 25.10.2006 (12 Nov. 2009)