شرح مواجهۀ ایرانیان با مدرنیته همواره یکی از مباحثات مجادله‌آمیزِ چند دهۀ اخیر در فضای دانشگاهی ایرانیان بوده است. این مباحثات از زاویه‌های گوناگون درصدد برآمده‌اند که یا با ایجاد دیدگاه دوگانه‌سازی، سنت را در مقابل مدرنیته قرار دهند یا این مواجهه را از دریچۀ نوعی از بومی کردن مدرنیته در فضاهای دولتی ایران به شیوه‌ای آمرانه بنگرند. اما در میانۀ این دو نگاه، کندوکاو در عرصۀ اندیشۀ روحانیت دورۀ مشروطه و حتی دوره‌های متأخرتر چنین به ذهن متبادر می‌کند که اختیار کردن دو نگاه مذکور توان ترسیم خطوط کلی و واقعی موجود در فضای مشروطه و مشروطه‌خواهی را ندارد و دستیابی به چنین امری نیازمند بازیابی انگاره‌های ترسیمی از نهادهای مدرن در نزد شخصیت‌هایی از جمله شیخ هادی نجم‌آبادی است که در حوزۀ تاریخ سیاسی معاصر ایران و نیز اندیشۀ سیاسی تا اندازه‌ای مهجور مانده‌اند.
)