رابطۀ امنیت- توسعه در سیاست خارجی (مطالعۀ موردی روابط ایران و شوروی (1357-1340))

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه علوم سیاسی دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

2 دانش‌آموختۀ دکتری مسائل ایران دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

چکیده

پیگیری همزمان دو مطالبة امنیت و توسعه در سیاست خارجی معاصر ایران ماهیتی پارادوکسیکال دارد، به‌طوری‌که دستیابی به امنیت از فرصت‌های توسعه‌ای کاسته و تلاش برای توسعه، اقدامی برای نقض امنیت تفسیر شده است. این وضعیت به مسئلۀ بزرگ‌تری با عنوان روابط امنیت-توسعه بازمی‌گردد. برای سیاستمداران ایرانی در بسیاری از مقاطع تاریخی، تعیین رابطة میان این دو مطالبه چالشی اساسی بوده است. این مقاله با بررسی الگوهای ارتباطی میان امنیت –توسعه و شیوه‌های سیاستگذاری که متناسب با این الگوها پدید می‌آیند، تلاش دارد ضمن مطالعۀ موردی مقطعی ویژه از تاریخ سیاست خارجی ایران به این پرسش بپردازد که در این دوره چه ارتباطی میان امنیت-توسعه برقرار شده است؟ بررسی روابط ایران- شوروی در سال‌های 1357-1340 این فرضیه را تقویت می‌کند که محمدرضا پهلوی از امنیتی‌سازی توسعه برای پاسخ همزمان به نیازهای امنیتی و توسعه‌ای کشور استفاده کرد. این مدل موجب برهم خوردن موازنۀ امنیت- توسعه در سیاست خارجی ایران شد و با وجود برنامه‌ها و فرصت‌های عظیم برای توسعه در ایرانِ آن زمان، به‌سبب هماهنگ نبودن سیاست‌های امنیتی و توسعه‌ای در تأمین هر دو این نیازها با چالش‌هایی اساسی مواجه شد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Security-Development Nexus in Foreign Policy: The Case of Iranian-Soviet Relations

نویسندگان [English]

  • Mohammad Jafar Javadi Arjmand 1
  • Abdolrasol divsallar 2
1
2 سایر
چکیده [English]

Historically the simultaneous quest for security and development in Iranian foreign policy was paradoxical in nature. Since improving security meant losing development opportunities and efforts to boost development results in security costs. This situation corresponds to bigger challenge of security-development nexus. For Iranian policy makers in various historical epochs, determining the true relations of those two concepts was an essential challenge. This article by theoretical exploration of various security-development nexus's and further case study of Iranian-Soviet relations during 1961-1979, intents to clarify the problem of security-development nexus in a broader Iranian foreign policy. Iranian-Soviet relations reveals that Pahlavi Regime used the securitization of development as a model for responding to both security and development demands. The model results in a misbalance of security and development in Iranian foreign policy. The lack of coherent policy making process which could coordinate developmental tasks with security concerns, results in failure of the both policies.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Security-development nexus
  • developmentalization of security
  • securitization of development
  • Iranian-soviet relations
  • security-development balance

مراجع

  1. الف) فارسی

    1. آبراهامیان، یرواند (1389). ایران بین دو انقلاب، ترجمۀ احمد گل‌محمدی و محمدابراهیم فتاحی، چ شانزدهم، تهران: نشر نی.
    2. ازغندی، علیرضا (1387). تاریخ تحولات سیاسی و اجتماعی ایران، چ پنجم، تهران: سمت.
    3. اسدی، هما؛ و ساسانی، فرهاد (1392). «بازنمایی کنش‌گران اجتماعی در گفتمان سیاست خارجی محمدرضا پهلوی براساس مدل اجتماعی فان لیوون»، فصلنامۀ زبان و زبان‌شناسی، دورۀ 9، ش 18.
    4. چمنکار، محمدجعفر (1389). «مأموریت نظامی‌گری دولت پهلوی دوم و تأثیرات آن بر سیاست خارجی ایران»، فصلنامۀ پژوهش‌های تاریخی، دورة 46، ش4.
    5. حداد، غلامرضا (1392). «سیاست خارجی توسعه‌گرا و منابع ملی» در کتاب مطالعات توسعه و مؤلفۀ منابع، عبدالرسول دیوسالار و همکاران، تهران: روزنه.
    6. دانکوس، هلن کارر (1367). نه صلح، نه جنگ، ترجمۀ عبدالرضا مهدوی، تهران: نشر نو.
    7. دیوسالار، عبدالرسول (1387). «نقش دکترین نظامی در تحقق اهداف دکترین سیاست خارجی روسیه»، فصلنامۀ راهبرد دفاعی، ش 22.
    8. -------------- (1385). راهبردها و معماری کلان فرماندهی و کنترل در روسیه، ج 1، تهران: انتشارات مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی صنایع دفاعی.
    9. دهشیار، حسین (1393). «گسل‌های داخلی، تنیدگی‌های تاریخی، منطق ژئوپولیتیک قدرت و رویارویی برای شبه‌جزیرۀ کریمه»، فصلنامۀ پژوهش‌های راهبردی سیاست، سال 3، ش 9.
    10. رمضانی، روح‌الله (1380). سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران: چارچوبی تحلیلی برای بررسی، ترجمۀ علیرضا طیب، تهران: نشر نی.
    11. شیرزادی، رضا (1387). «دولت‌های توسعه‌گرا و سیاست خارجی؛ بایدها و شاخص‌ها» در مجموعه مقالات سیاست خارجی توسعه‌گرا، زیر نظر محمود واعظی، تهران: پژوهشکدۀ تحقیقات استراتژیک.
    12. فولر، گراهام (1377). قبلة عالم: ژئوپولیتیک ایران، ترجمۀ عباس مخبر، تهران: نشر مرکز.
    13. کلمن، فرید (1377). از استالین تا یلتسین، ترجمۀ علی ایثاری کسمایی، تهران: انتشارات مؤسسۀ ایران.
    14. کولائی، الهه (1379). اتحاد جماهیر شوروی و انقلاب اسلامی ایران، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
    15. گودرزی، منوچهر؛ فرمانفرمایان، خداداد؛ و مجیدی، عبدالمجید (1381). توسعه در ایران: 1320-1357، تهران: گام نو.
    16. --------- (1381). چپ در ایران: روابط ایران و شوروی به روایت اسناد ساواک، تهران: انتشارات مرکز بررسی اسناد تاریخی.
    17. کوزیچکین، ولادمیر (1371). کا.گ.ب در ایران، ترجمۀ اسماعیل زند و حسین ابوترابیان، ناشر مترجم.
    18. طاهر احمدی، محمود (1393). تاریخ روابط ایران و اتحاد جماهیر شوروی 1325-1345، تهران: ادارة اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه.
    19. طارمی، کامران (1379). «تحلیلی بر سیاست‌های امنیت ملی ایران در قبال خاورمیانه در دوران حکومت محمدرضا پهلوی 1962-1979»، سیاست، مجلة دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، ش 49.
    20. مختاری، محمدتقی (1387). نگاهی به تاریخ روابط ایران و شوروی، در کتاب روابط ایران و شوروی به کوشش مهدی سنایی و جهانگیر کرمی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
    21. مرشدی‌زاد، علی؛ و صالح، زمان (1394). «تبیین ساختاری علل فروپاشی دولت پهلوی»، فصلنامۀ دولت‌پژوهی، دورۀ 1، ش 3.
    22. مظاهری، محمدمهدی؛ و ملائی، اعظم (1392). «دولت، هویت و سیاست خارجی در ایران معاصر (1390-1304)»، فصلنامۀ پژوهش‌های راهبردی سیاست، سال دوم، ش 7.
    23. ملکی، عباس (1379). «سیر تحول روابط ایران و روسیه»، فصلنامۀ مطالعات راهبردی، دورة 3، ش 9.
    24. مهدوی، عبدالرضا (1380). اتحاد جماهیر شوروی و انقلاب اسلامی ایران، چ پنجم، تهران: پیکان.
    25. ناظری، مهرداد (1384). فروپاشی امپراتوری شوروی به روایت روشنفکران ایرانی، تهران: سورنا.

     

     

    ب)خارجی

    1. Chandler, David (2007). Security-Development & the Rise of Anti-Foreign Policy, Journal of International Relations and Development, 10(4).
    2. Fukuyama, Francis (1980). The Soviet Union and Iraq Since 1968, Santa Monica: RAND Corporations
    3. IPA (2004). Strengthening the Security-Development Nexus: Assessing International Policy & Practice since1990's, Conference Report, New York: International Peace Academy Press
    4. IPA (2006). The Security-Development Nexus: Research Findings & Policy Implications, New York: International Peace Academy Press
    5. Kenan, George (1946). “Long Telegram: From George Kenan to George Marshall”, in Harry S. Truman Administration File, Elsey Papers
    6. Kotkin, Stephan (2016). “Russia's Perpetual Geopolitics”, Foreign Affairs, 95(3).
    7. Lonnquist, Linda (2008). National Security and International Development: Implications for Northern Civil Society, Policy Paper No.16, International NGO Training & Research Center (INTRAC)
    8. Mancini, Francesco (2011). Where the Security-Development Debate Falls Short, New York: International Peace Academy Press.
    9. Oliker, Olga; Chivvis, Christopher S.; Crane Keith; Tkacheva, Olesya; & Boston, Scott (2015). Russian Foreign Policy in Historical and Current Context: A Reassessment, Perspective, Santa Monica: RAND Corporations
    10. Potyarkhin, Ye; Kurtunov, S (1986). The USSR Proposes Disarmament 1920-1980, Moscow: Progress Publications
    11. Ramazani, Rouhollah K. (1975). Iran’s Foreign Policy 1941-1973, Charlottesville: University Press of Virginia
    12. Spher, Zabih (1988). The Iranian Military in Revolution and War, London: Routledge
    13. Wilder A, Gordons (2009). “Money Can't Buy American Love”, Foreign Policy, 1 December

     

فصلنامه سیاست
دوره 49، شماره 2
شهریور 1398
صفحه 311-332

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 17 اسفند 1395
  • تاریخ بازنگری: 15 آبان 1396
  • تاریخ پذیرش: 15 آبان 1396

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار