ناامنی دغدغة عصر مشروطه‌ و اثر آن ‌بر حاشیه‌ای ‌شدن‌ دموکراسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد علوم سیاسی دانشکدة حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری علوم سیاسی دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

این مقاله به بررسی موضوع  ناامنی در عصر مشروطه می‌پردازد. پرسش اساسی این است که نسبت بین  ناامنی و دموکراسی‌خواهی را در دوران  مشروطه، چگونه می‌توان تبیین کرد؟ فرضیة اصلی این است که گسترش ناامنی و دغدغة مشروطه‌خواهان برای تأمین امنیت موجب به حاشیه رفتن دموکراسی و اولویت یافتن برقراری امنیت از طریق یک دولت مقتدر شد. اساساً ناامنی در عصر مشروطه نه‌تنها دموکراسی‌خواهی را در اولویت درجة دو قرار داد، بلکه گاه از فحوای اسناد و دیدگاه برخی چهره‌های سرشناس، مشروطه‌خواهی به‌عنوان راهی برای تقویت مجدد ایران دیده شد. بنابراین آرمان احیای ایران قدرتمند در تلاقی ناامنی‌های عصر قاجار که در دورة مشروطه تشدید شد، موجب شد تا مشروطه‌خواهان به ایدة دولت مقتدر به‌عنوان تنها چاره برای رفع خطر بحران فروپاشی بیندیشند. به این سبب بود که گاه مشروطه‌خواهی در نزد برخی از آنان معادل با احیای ایران و دولت مقتدر گرفته شد. ازاین‌رو این تحقیق ابتدا به خوانش مفاهیمی از مشروطه از منظر ایدة دولت قوی و سپس از طریق گزارش‌های مردمی به سنجش ناامنی و عملکرد حکومت مشروطه از منظر گفتمان دموکراسی پرداخته است. در پایان نیز با بررسی تئوریک دلایل کودتا در تأسیس دولت مقتدر و نیز مؤلفه‌های اصلی دولت در عصر رضاشاه نشان داده شده است که چرا گفتمان دموکراسی که از دوران مشروطه به‌تدریج به حاشیه رانده شد، در عصر رضاشاه نیز این سیر تدریجی حاشیه رفتن، تعمیق یافت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Iranian Constitutional Revolution, the problem of insecurity and its impact on the fringe of democracy

نویسندگان [English]

  • hamid ahmadi 1
  • Sabrieh Karamshaie 2
1 Political Science/Tehran.U/
2
چکیده [English]

This paper examines the constitutional revolution and its revision in terms of insecurity. The basic question is this; how can we explain the relation between insecurity and democracy in the constitutional revolution? The main hypothesis is that the insecurity in the constitutional era led to the repulsing of constitution meaning democracy. Insecurity in constitutional movement not only pushed back democracy and constitutionalism in second priority, but sometimes the constitutionalism was seen as a way to re-strengthen Iran. Therefore, this research has emphasized the necessity of reading the constitutional concepts from the perspective of insecurity issue. The document studies show that the main purpose of the constitution was to solve the insecurity problem, and it was discovered in the historical exploration that a sovereign state was the only way out of this chaos and insecurity. This has then led to the marginalization of democracy. The problem is this; Iran is constantly threatened in two internal and external dimensions. The Governments of the time were also weak in controlling the insecurity. Therefore, insecurity overshadows other Iranian demands such as democracy. Totally, this article has given the fundamental importance to the social and public insecurity. Although, state’s independence against foreign forces, territorial integrity and the authority of the state in the public sphere has been considered because of the influence on the scope of insecurity.

کلیدواژه‌ها [English]

  • constitutional movement
  • democracy
  • insecurity
  • justice
  • strong government
  1.  الف) فارسی

    1. آبراهامیان، یرواند (1394). مردم در سیاست ایران، ترجمة بهرنگ رجبی، تهران: چشمه.
    2. آدمیت، فریدون (1394). فکر آزادی و مقدمة نهضت مشروطیت، به اهتمام سید ابراهیم اشک شیرین، تهران: گستره.
    3. آخوندزاده، فتحعلی (1357). مقالات فلسفی، ویراستة ح-صدیق، تبریز: ساوالان.
    4. اتحادیه، منصوره؛ نهاوندیان، سیروس (1363). سیاق معیشت در عصر قاجار سیاق اول: حکمرانی و ملکداری (مجموعه اسناد عبدالحسین میرزا فرمانفرما) ج 2 (اسناد سال 1328هجری قمری)، تهران: تاریخ ایران.
    5. افشار، ایرج (1385). نامه‌های مشروطیت و مهاجرت (از رجال سیاسی و بزرگان محلی به سید حسن تقی‌زاده)(سال‌های 1325 ق به بعد) تهران: قطره.
    6. بهار، محمدتقی (1357). تاریخ مختصر احزاب سیاسی ایران، ج 1و2، انقراض قاجاریه، تهران: امیرکبیر.
    7. بوزان، باری؛ الی ویور، پاپ دو ویلد (1386). چارچوبی تازه برای تحلیل امنیت، ترجمة علیرضا طیب، تهران: پژوهشکدة مطالعات راهبردی.
    8. ترابی فارسانی، سهیلا (1384). تجار مشروطیت و دولت مدرن، تهران: تاریخ ایران.
    9. ثقه‌الاسلام تبریزی، میرزاعلی (1389). رسائل سیاسی، به اهتمام علی‌اصغر حقدار، تهران: چشمه.
    10. خارابی، فاروق (1386). انجمن‌های عصر مشروطه، تهران: مؤسسة تحقیقات و توسعة  علوم انسانی.
    11. خلیلی، محسن؛ کشاورز شکری، عباس (1386). «اندیشة تأسیس دولت مقتدر مرکزی پس از انقلاب مشروطیت مطالعة موردی؛ اندیشه‌های ملک‌الشعرای بهار»، دانش سیاسی، سال سوم، ش 2، پاییز و زمستان.
    12. رهدار، احمد (1384). تشیع و مدرنیته، درک نامشروط از مشروطة ایرانی، تهران: مؤسسة مطالعات تاریخ معاصر ایران.
    13. زرگری‌نژاد، غلامحسین (1387). رسایل مشروطیت، ج 2، تهران: مؤسسة تحقیقات و توسعة علوم انسانی.
    14. سینایی، وحید (1384). دولت مطلقة نظامیان  و سیاست  در ایران، تهران: کویر.
    15. شیرالی،  فاطمه (1384). انجمن‌های تهران در عصر مشروطیت، تهران: باران اندیشه.
    16. طالبوف، عبدالرحیم (1356). کتاب احمد، به کوشش ایرج افشار، تهران: سحر.
    17. کدی، نیکی. آر (1381). ایران دوران قاجار و برآمدن رضاخان، ترجمة مهدی حقیقت‌خواه، تهران: ققنوس.
    18. کرونین، استفانی (1378). ملی‌گرایی ایرانی و ژاندارمری دولتی  در ایران و جنگ جهانی اول؛ میدان نبرد قدرت‌های بزرگ، گردآوری تورج اتابکی، ترجمة مهدی حقیقت‌خواه، تهران: ققنوس.
    19. کرونین، استفانی (1377). ارتش و تشکیل حکومت پهلوی در ایران، ترجمة  غلامرضا بابایی، تهران: خجسته.
    20. مصلی‌نژاد، غلامعباس (1383). جمهوری‌خواهی رضاخانی در ایران، تهران: قومس.
    21. مکی، حسین (1358). تاریخ بیست‌سالة ایران، تهران: امیرکبیر.
    22. همایون، ناصر (1384). بررسی مبانی فکری و اجتماعی مشروطیت ایران، (مجموعه مقالات همایش بزرگداشت آخوند خراسانی) تهران: مؤسسة تحقیقات و توسعة علوم انسانی، دانشگاه تهران.
    23. مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران.
    24. سازمان اسناد و کتابخانة ملی ایران.
    25. اسناد و صورت‌جلسات شش دورة مجلس شورای ملی، نشر مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
    26. روزنامة اخوت تبریز، زین‌العابدین، سال اول، 4ذی‌الحجه، ش2،1324ق، ص2.
      1. Ashraf, A., )1969(. “Historical Obstacles to the Development of a Bourgeoisie in Iran”, Iranian Studies, 2(2-3), pp.54-79.
      2. Cronin, S. ed., (2003). The making of modern Iran: state and society under Riza Shah, 1921-1941. Routledge.
      3. Cronin, S., (2010). Soldiers, Shahs and Subalterns in Iran: Opposition, Protest and Revolt, 1921-1941. Springer.
      4. Ghods, M.R., (1991). “Iranian Nationalism and Reza Shah. Middle Eastern Studies”, 27(1), pp.35-45.
      5. katouzian, H, (2003). “Riza shah ̓s political legitimacy and social base”,in Cronin, S. ed.,The making of modern Iran: state and society under Riza Shah, 1921-1941. Routledge.
      6. Katouzian, H., (2012). Iranian history and politics: the dialectic of state and society. Routledge.
      7. Matthee, R.,(1993). “Transforming dangerous nomads into useful artisans, technicians, agriculturists”: education in the Reza Shah period. Iranian Studies, 26(3-4), pp.313-336.
      8. Motamedi, M.R. and Amini, A.A., (2016). Effect of Reza Shah Modernity on the Political Opposition Development. Mediterranean Journal of Social Sciences, 7(5 S1), p.84.
      9. Schayegh, C., (2010). “Seeing  Like a State: Anessay on The Historiography of  Modern  Iran”, International Journal of Middle East Studies, 42(01), pp.37-61.