تحلیل هجویۀ سیاسی شاعران اندلس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار زبان و ادبیات عرب دانشگاه پیام نور

چکیده

هجو یکی از گونه‌های پویای ادبی است که در شعر برخی از شاعران عصر اندلس فراوان دیده شده است. پس از ظهور اسلام شعر هجو از حوزۀ فردی و قبیلگی خارج و در عرصۀ دین و سیاست داخل شد.گاه شاعران اندلس در هجویه‌های خود از ابزار طنز برای بیان اغراض و اهداف خود استفاده کرده‌اند و بدین‌وسیله در مقام منتقد اجتماعی و سیاسی در برابر قدرت‌های سیاسی ایستاده‌اند. آنچه در این مقاله مورد پژوهش قرار گرفته، آشکار کردن مضامین سیاسی در هجویه‌های شاعران اندلس است، بدین‌معنا که آنها در هجوهایشان از چه مضامین سیاسی بهره برده‌اند. از جملۀ این مضامین، می‌توان به ریاکار، گرگ‌صفت، ناپاک، فاسد، رشوه‌گیر، ستمکار و ظالم، بدرفتار و بی‌اصالت بودن اشاره کرد، که این مضامین را به امیران، فرماندهان جنگی، قاضیان و فقیهان نسبت داده‌اند. این شاعران در بسیاری از این مضامین با صراحت بیان و بدون ترس و جانبداری به مخالفت و انتقاد از این طبقات سیاسی پرداخته‌اند. کاربرد برخی صور بلاغی مانند تشبیه و استعاره و همچنین برخی محسنات لفظی در هجویه‌های سیاسی سبب زیبایی هجویه‌ها و جلب مخاطبان شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The study of the Political satires of Andalusian poets

نویسنده [English]

  • Hossein Hadidi
General Secretary of the Arabic Language and Literature Council of Payame Noor University
چکیده [English]

The Satire is one of the dynamic literary species found in the poetry of some poets of the Andalusian age. After the advent of Islam, the poetry of satire outside the personal field and tribal outside and entered the realm of religion and politics. Andalusian poets in their spells used comic instruments to express their goals and goals, and thus as a social critic and politics stand against political powers. What has been researched in this article is the discovery of political themes in Andalusian poets' spells,+ in that they have used political themes in their pariahs. Among these themes, one can refer to hypocrites, witches, foul, corrupt, bribe-takers, oppressors, and cruel, mistreated and inhuman matters, which attributed these themes to emirs, warlords, judges, and jurisprudents. In many of these poems, these poets have been expressly expressed and without fear and prejudice to oppose and criticize these political classes. The use of some rhetorical forms such as simile and metaphor, as well as some verbal exhortations in political spells, have brought beauty to the attention of the audience.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The meaning of satire
  • Judge's satire
  • Andalusian poets
  • political Satires
  • political themes
  1. الف) فارسی

    1. اسدی، زهرا (۱۳۸۷). «نگاهی تطبیقی به طنز و طنز\ردازی در ادبیات ایران و عرب با تکیه بر طنز عبیدزاکانی و نمونه‌هایی از طنز شاعران عصر انحطاط»، فصلنامۀ ادبیات تطبیقی، سال دوم، ش ۶، ص 49-35.
    2. رزمجو، حسین (۱۳۸۵). انواع ادبی و آثار آن در زبان فارسی، چ دوم، مشهد: دانشگاه فردوسی.
    3. روح‌الأمینی، محمود (۱۳۷۹). نمودارهای فرهنگی و اجتماعی در ادبیات فارسی، تهران، چاپ نقش جهان.
    4. سیما داد (1371). فرهنگ اصطلاحات ادبی، تهران: مروارید.
    5. عبید زاکانی (۱۳۸۷). کلیات عبید زاکانی، شرح پرویز اتابکی، تهران: زوار.
    6. قائمی، مرتضی؛ صمدی، مجید (1390). «تصویرپردازی‌های زنده در خطبه‌های نهج‌البلاغه»، مجلۀ انجمن زبان و ادبیات عربی علمی پژوهشی، ش 1، ص 152-131.
    7. گودرزی، طاهره (۱۳۸۸). «طنزپردازی مظفر النواب وعلی اکبر دهخدا»، فصلنامۀ ادبیات تطبیقی، سال سوم، ش ۸، ص ۱74- 159.
    8. موسوی، کمال (۱۳۷۵). «نگاهی به فرهنگ وادبیات عرب در اندلس»، مجلۀ وحید، دانشگاه اصفهان، ش ۲۳۴- ۲۳۵، ص ۱۱6- 110.
    9. نیکوبخت، ناصر (1380). هجو در شعر فارسی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

    ب) عربی

    1. ابن‌منظور (1992). لسان العرب، بیروت: دار الاحیاء التراث الاسلامیة.
    2. الأبیاری، ابراهیم (۱۹۷۵م). المقتضبمنکتابعضةالقادم، الأمیرۀ، القاهرۀ.
    3. ابن‌حیان، أبی مروان حیان بن خلف (۱۹۳۷م). المقتبسفیتاریخرجالالأندلس، نشره الأب.
    4. ابن خلکان، أبو العباس شمس‌الدین احمد بن محمد (1948م). وفیاتالأعیانوإنباءأبناءالزمان، تحقیق محمد محیی‌الدین، القاهره: سعاده.
    5. التمیمی، قحطان رشید (بی‌تا). إتجاهات الهجاء فی القرن الهجری الثانی و الثالث، بیروت: دار المسیرة.
    6. جیدة، عبدالحمید محمد، الهجاء عند ابن الرومی (۱۹۷۴م). بیروت: دار مکتبة الحیاة.
    7. حسین محمد، محمد (1970). الهجا و الهجاوون فی الجاهلیة، بیروت: دار النهضة العربیة.
    8. الدایۀ، محمد رضوان (۲۰۰۰م- ۱۴۲۱ق). فی الادب الاندلسی، ط۱، بیروت: دارالفکر.
    9. ------------- (۱۹۹۷م). دیوانابنعبدربه، ط۱، مؤسسة دمشق.
    10. دیرانی، تعفیفة محمود (بی‌تا). دیوانابنالزقاقالبلنسی، بیروت: مطبعة سبادار الثقافة.
    11. السعید، محمد مجید (۱۹۸۵م). الشعرفیعهدالمرابطینوالموحدینبالأندلس، ط ۲، بیروت: الدار العربیة للموسوعات.
    12. الشکعة، مصطفی (۱۹۷۲م). الأدبالأندلسیموضوعاتهوفنونه، بیروت.
    13. ضیف، شوقی (بی‌تا). تاریخ اندلس عصر الدول و الامارات، دارالمعارف.
    14. عباس، إحسان (بی‌تا). یحیی بن الحکم الغزال أمیر شعراء الأندلس فی القرن الثالث الهجری و سفیر أمیر الأندلس 250 هـ -150هـ، بیروت: دار الأفاق الجدیدة.
    15. -----------(۱۹۹۷م). تاریخ الأدب الأندلسی عصر الطوائف والمرابطین، الأردن: دار الشروق عمان.
    16. عبدالحمید، محمد محی‌الدین (۱۹۶۸م). نفحالطیبفیغصنالأندلسالرطیبو ذکروزیرهالسانالدینالخطیب، بیروت: دارالکتاب العربی.
    17. عتیق، عبدالعزیز (۱۹۷۶). الأدبالعربیفیالأندلس، بیروت: دار النهضة العربیة للطباعة والنشر.
    18. المغربی، أبوالحسن علی بن سعید (1964م). المغربفیحلیالمغرب، ت.د شوقی ضیف، ط۲، مصر: دارالمعارف.