بازشناسی جایگاه روسیه در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار روابط بین الملل دانشکدۀ اقتصاد و علوم اجتماعی دانشگاه شهید چمران اهواز

چکیده

با وقوع انقلاب اسلامی شاهد تحول گفتمانی در سیاست خارجی ایران بودیم. پیامد این تحول، دگرگونی در نقش و جایگاه بازیگران نظام بین‌الملل در سیاست خارجی ایران بود. یکی از دولت‌هایی که از دهۀ دوم انقلاب به‌تدریج جایگاه نوینی در سیاست خارجی ایران به‌دست آورد و به‌عنوان یک کنش‌گر مهم نظام بین‌الملل به بازیگری ماهر در روابط خارجی ایران تبدیل شد، فدراسیون روسیه است. این کشور علاوه‌بر پیوندهای سنتی ناشی از همجواری، روابط سیاسی و اقتصادی دیرپایی با ایران داشته است. در این زمینه هدف این مقاله «فهمِ تاریخی جایگاه روسیه در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران» است. پرسش مقاله از این قرار است که «کدام پندارها و مؤلفه‌ها به جایگاه روسیه در سیاست خارجی ایران تعیّن بخشیده و آیا این جایگاه در سیاست خارجی ج.ا. ایران دستخوش تغییر و تحول شده است؟». فرضیۀ مقاله این‌گونه تدوین یافته که «ساختار نظام بین‌الملل و ساخت درونی نظام سیاسی جمهوری اسلامی ایران و ادراک تصمیم‌گیرندگان آن از ماهیت نظام سیاسی ایران موجب قوام‌بخشی جایگاه روسیه در استراتژی سیاست خارجی ایران شده، به‌گونه‌ای که جایگاه و اهمیت آن کشور در جهت‌گیری سیاست خارجی دولت‌های مختلف در ج.ا. ایران یکسان بوده است. اگرچه به تناسب محذورات بین‌المللی روسیه و تحول در سیاست خارجی آن، گاهی روابط دو کشور دچار نوسان می‌شود». روش پژوهش توصیفی-  تحلیلی و  چارچوب نظری واقع‌گرایی نوکلاسیک است. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Russia’s place in foreign policy of Islamic Republic of Iran

نویسنده [English]

  • Farshad Roomi
Department of Political Science, Faculty of Economics and Social Sciences, Shahid Chamran University of Ahvaz, Khuzestan, Iran
چکیده [English]

With the advent of the Islamic Revolution, we have seen a discourse change in foreign policy of Iran. The result of this transformation was the change in the role and place of international system actors in Iran's foreign policy. Russia as an important player in the international system has always been an influential element in Iran's foreign policy. In addition to being a neighbor, Russia has had a long-standing political and economic relationship with Iran. In this regard, the purpose of this study is In this regard,
The main question of the article is that "in recent years, which ideas, factors and components have determined Russia's position in Iran's foreign policy?" The research hypothesis is as follows "the structure of the international system and the internal construction of Iran's political system, including the understanding Iranian rulers about the nature of the international system, has caused to a consistency of Russia's position in foreign policy Iran; So that Russia has maintained its decisive role in orientation and behavioral patterns of Iranian foreign policy in different periods. On the contrary, relations between the two countries tend to fluctuate, due to international constraints and the development of discourses in Russian foreign policy.”

کلیدواژه‌ها [English]

  • "Foreign Policy"
  • "Russia"
  • "Iran"
  • "Islamic Revolution"
  • "Neoclassical Realism"
الف) فارسی
1. احتشامی، انوشیروان (1387). سیاست خارجی ایران در دوران سازندگی، ترجمۀ متقی، ا. و پوستین چی، ز، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ص 66-65.
2. آیت‌الله خامنه‌ای، سید علی (1394). پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری، قابل دسترسی در: 11فروردین 1397. Accessed on:  http://www.leader.ir/fa/speech/13440،
3. بهمن، شعیب (1395). «نواوراسیاگرایی و سیاست خارجی روسیه»، فصلنامۀ مطالعات راهبردی جهان اسلام، ش 67، ص 104-75.
4. حسینی، سیده مطهره؛ ابوالحسنی، مریم (1395). «جایگاه ایران در مکاتب فکری سیاست خارجی روسیه»، فصلنامۀ آسیای مرکزی و قفقاز، دورۀ 22، ش 93، ص 32 -2.
5. خضرزاده، اسعد (1387). «بررسی عوامل مؤثر بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در ارتباط با روسیه»، قابل دسترسی در:
http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=8711161368. Accessed on: 21اسفند 1396
6. دهقانی فیروزآبادی، سید جلال (1388). سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: سمت.
7. دهقانی فیروزآبادی، سید جلال؛ مرادی، منوچهر (1394). «آمریکا و روابط جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه»، فصلنامۀ آسیای مرکزی و قفقاز، دورۀ 21، ش 89، ص 91 -65.
8. دهقانی فیروزآبادی، سید جلال (1386). «گفتمان اصول‌گرایی عدالت‌محور در سیاست خارجی دولت احمدی‌نژاد»، دانش سیاسی، دورۀ 3، ش 5، ص 98-67.
9. ----------------- (1390). «واقع‌گرایی نئوکلاسیک و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامۀ سیاست خارجی، دورۀ 25، ش 2، ص 294-275.
10.رضائی، علیرضا؛ ترابی، قاسم (1392). «سیاست خارجی دولت روحانی، تعامل سازنده در چارچوب دولت توسعه‌گرا»، فصلنامۀ تحقیقات سیاسی و بین‌المللی، ش 15، ص 161 -131.
11. زارعی هدک، معصومه و همکاران  (1395). «اوراسیاگرایی روسیه؛ بنیادها، اندیشه‌ها و نتایج و تأثیر آن بر رابطۀ روسیه و ایران»، فصلنامۀ پژوهش‌های روابط بین‌الملل، ش 20، ص 64 -39.
12. سجادپور، محمدکاظم (1388). عنصر بین المللی در روابط ایران و روسیه، در کتاب روابط ایران و روسیه، تهران: مؤسسۀ مطالعات ایران و اوراسیا (ایراس).
13. سلیمی، حسین؛ ابراهیمی، منار (1393). «مبانی نظری و فرانظری و نقد نظریۀ واقع‌گرایی نئوکلاسیک»، فصلنامۀ پژوهش‌های روابط بین‌الملل، دورۀ نخست، ش 17، ص 42 -13.
14. شاد، محمد (1396). ایران در هندسۀ سیاست خارجی روسیه، تهران: ابرار معاصر.
15. شوری، محمود (1394). ایران، روسیه و آیندۀ مسئلۀ سوریه»، فصلنامۀ روابط خارجی، سال هفتم،  ش 4، ص 18-13.
16. عطایی، فرهاد؛ شیبانی، اعظم (1390). «زمینه‌های همکاری و رقابت ایران و روسیه در آسیای مرکزی در چارچوب ژئوپلیتیک»، مطالعات اوراسیای مرکزی، دورۀ 4، ش 8 ، ص 151 - 131.
17. فرجی، محمدرضا (1392). «فرایند تحول و تکامل در ساختار بین‌الملل»، فصلنامۀ پارسه، ش 20، ص 112 -89.
18. کرمی، جهانگیر (1389). «روابط ایران و روسیه در سال‌های 1368 تا 1388 : بسترها، عوامل و محدودیت‌ها»، فصلنامۀ مطالعات اوراسیای مرکزی، ش 6 ، ص 136 -11.
19. ---------- (1381). «تحول نگرش روسیه به محیط امنیتی بین‌المللی و تأثیر آن بر روابط با ایران»، مجلۀ سیاست دفاعی، ش 40 و 41، ص 112 -93.
20. کولایی، الهه؛ عابدی، عفیفه (1396). «فراز و فرود روابط ایران و روسیه 2016-1990»، مطالعات روابط بین‌الملل، سال دهم، ش 40، ص 164- 135.
21. کولایی، الهه (1384). «ایران و روسیه در دوران ریاست جمهوری خاتمی»، فصلنامۀ سیاست خارجی، ش 73، ص 152-121.
22. مشیرزاده، حمیرا (1394). تحول در نظریه‌های روابط بین‌الملل، تهران: سمت.
23. نقیب‌زاده، احمد (1383). تاریخ دیپلماسی و روابط بین‌الملل از وستفالی تا امروز، تهران:  نشر نی.
24. نوروزی، نورمحمد؛ رومی، فرشاد (1393). «چشم‌انداز روسی به روابط ایران و روسیه»، پژوهش‌نامۀ ایرانی سیاست بین‌الملل، سال سوم، ص 117 -93.
 
 
ب) خارجی
24. Blagov, Sergei. (2017). “Alliance with Syria Tightens Russia’s Ties with Iran, Asia Time, available at: www.atimes.com/article.
25. Canadian Security Intelligence Service (2016). “2018 Security Outlook: Potential Risks and Threats”, Available at: https://www.csis-scrs.gc.ca/pblctns/ccsnlpprs/2016/2016-06-03/, Accessed on: 2 March 2018.
26. Dugin, Aleksander (2012). The Fourth Political Theory, Arktos, London.
27. Griffiths, Martin (2007). International Relations Theory for the Twenty-First Century, First published, by Routledge
28. Browning, Christopher (2008). “Reassessing Putin’s Project: Reassessing Putin's Project: Reflections on IR Theory and the West”: 1-28. University of Warwick, UK. Available at: http://dx.doi.org/10.2753/PPC1075- 8216550501, Accessed on: 18 March 2018.
29. Katz, Mark N. (2012). “Russia and Iran”, Middle East Policy, Vol. XIX, No. 3, pp.54-64.
30. Katz, Mark N. (2010). “Russian-Iranian Relations in the Obama Era”, Middle East Policy 12(2): 62-69.
31. Katz, Mark N. (2008). “Russian-Iranian Relations in the Ahmadinejad Era”, Middle East Journal, 62(2): 202-206. 
32. Kitchen, Nicholas (2010). “Systemic Pressures and Domestic Ideas: A Neoclassical Realist Model of Grand Strategy Formation”, Review of international studies, 36 (1):117-143
33. Kortunov, A.  & Timofeev, I. (2017). “Russian foreign policy: Looking Towards 2018”, Russian International Affairs Council, 1-28. Available at:  russiancouncil.ru/en/report36. Accessed on: 23 March 2018.
34. Kozhanov, Nikolay & Shoori, M. (2016). “Iranian and Russian Views on the Situation in the Middle East”, Moscow: Russian International Affairs Council, pp.50-58. Available at:  http://russiancouncil.ru/common/upload/RIAC-IRAS-Russia-Iran-Report29-en.pdf
35. Milani, Mohsen (2016). “Iran and Russia's Uncomfortable Alliance”, Foreign Affairs, Available at: https://www.foreignaffairs.com/articles/iran/2016-08-31/iran-and-russias-uncomfortable-alliance Accessed on: 21 March 2018.
36. Rathbun, Brian (2008). “A Rose by any Other Name: Neoclassical Realism as the Logical and Necessary Extension of Structural Realism”, Security Studies, 17: 294-321.
37. Rose, G. (1998). “Neoclassical Realism and Theories of Foreign Policy”, World Politics, 51(1):144-172.
38. Shaffer, B. (2006). The Islamic Republic of Iran: Is It Really? The Limits of Culture: Islam and Foreign Policy, MIT Press, 2006.
39. Махдиян, Мохамад  Х. (2014). История Межгосударственных Отношений Ирана и России (XIX — начало XXI века). Институт востоковедения РАН, Москва.
40. Корнилов А.А., Руми Ф. (2015). “Российско-иранские Отношения в Период Президента М. Ахмадинежада”, Научные ведомости Белгородского государственного университета,7 (204). Вып. 34. - С. 120-124.
41.Концепция Внешней Политики Российской Федерации (2016), Режим доступа: http://www.mid.ru/foreign_policy/news//asset_publisher/cKNonkJE02Bw/content/id/2542248
42. Руми Фаршад, Матвеев А.С.(2016). “Концептуальные Подходы к Изучению Двусторонних Российско-Иранских Связей”, Вестник Томского Государственного Университета, 3.(35). С. 209-216.
43. Тренин, Дмитрий  (2016). “Россия и Иран: Недоверие в Прошлом и Сотрудничество в Настоящем”, Московский Центр Карнеги. Режим доступа: http://carnegie.ru/2016/09/08/ru-pub-64508, Accessed on: 18 March 2018.