رویکرد ایران به مسئلۀ هسته‌ای در دولت خاتمی با توجه به گفتمان آزادی-قانون‌محور وی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش‌آموختۀ دکتری دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

چکیده

با درنظر گرفتن اینکه گفتمان به معنای درک متون در بافت اجتماعی آنها و اینکه چه کسی، چه چیزی را، به کدام مخاطب، به چه شیوه‌ای و چرا می‌گوید، وابسته بودن آن به شرایط زمانی و مکانی و تأثیر ویژگی‌های شخصیتی سازندۀ گفتمان بر نوع گفتمان شکل‌گرفته مشخص می‌شود. در پژوهش پیش رو، با توضیح دربارۀ گفتمان دوران ریاست جمهوری خاتمی در چارچوب گفتمان کلان اسلامی پس از انقلاب، تأثیر آن بر رفتار سیاست خارجی ایران در مسئلۀ هسته‌ای، بررسی شده است. روش پژوهش، تحلیل داده‌های ثانویه و مصاحبه است. در بخش نتیجه‌گیری نیز گفته می‌شود که مزایای رفتار ایران نسبت به مسئلۀ هسته‌ای در این دوران، ممانعت از ارجاع پروندۀ هسته‌ای به شورای امنیت و بازگشت آن به دستور کار آژانس، ایجاد شکاف در جبهۀ ایالات متحده و اروپا و نیز امضای سه توافقنامۀ مهم بود. ضعف‌های آن نیز عبارت بود از انعطاف بیش‌ازحد در برخی موارد که به خواسته‌های حداکثری  طرف مقابل منجر شد؛ بی‌توجهی به ایجاد اجماع داخلی در میان نهادهای قدرت در خصوص مسئلۀ هسته‌ای و نیز کم‌توجهی به تضاد ساختاری اصول انقلاب اسلامی با غرب در این گفتمان.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Iran’s Approach to the Nuclear Issue under Khatami Regarding to his Law-Liberty Discourse

نویسنده [English]

  • Sika Sadoddin
Visiting Professor/University of Tehran
چکیده [English]

Since discourse is meaning construction and it shapes political relations and power relations, it is one of the effective components in one country’s foreign policy attitude on various issues. In this research, it has been tried to examine the impact of a dominant discourse in a specified time period, the Khatami era, on a specified issue of foreign policy, nuclear issue. The objective is to evaluate the strengths and weaknesses of this discourse toward this issue. The research methods of this article are secondary data analysis and interview based on a descriptive and analytical method. The result of this research is that despite Iran’s attitude on nuclear issue in this period in terms of Iran’s exit from crisis and signing three agreements with three European powers, it also caused withdrawals toward maximum demands of the opposite side. In addition, this attitude could not attract the favorable opinion of the leadership inside the country.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Discourse
  • Foreign Policy
  • Nuclear issue
  • Khatami
الف) فارسی
1. ایزدی، جهانبخش (1389). دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران (سیاست خارجی، انرژی هسته‌ای)، تهران: مؤسسۀ فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر تهران.
2. باقری دولت‌آبادی، علی؛ شفیعی، محسن (1393). از هاشمی تا روحانی؛ بررسی سیاست خارجی ایران در پرتو نظریۀ سازه‌انگاری، تهران: تیسا.
3. بهرام‌پور، شعبانعلی (1379) .«درآمدی بر تحلیل گفتمان»، در مجموعه مقالات گفتمان و تحلیل گفتمانی، تهران: فرهنگ گفتمان.
4. تاجیک، محمدرضا (1379). گفتمان و تحلیل گفتمانی، تهران: فرهنگ گفتمان.
5. --------------- (1379). «متن، وانموده و تحلیل گفتمان» ، در مجموعه مقالات گفتمان و تحلیل گفتمانی، تهران: فرهنگ گفتمان.
6. خاتمی، محمد (1379). انسان، ملتقای مشرق جان و غرب عقل (مجموعه سخنرانی‌ها و مصاحبه‌ها)، تهران، مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی وزارت امور خارجه.
7. خاتمی، محمد (1380). مردم‌سالاری، تهران: طرح نو.
8. درویشی، فرهاد؛ تازه کند فردی، محمد (1387). «مفهوم منافع ملی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران (مطالعۀ موردی دولت خاتمی 1384-1376)»، فصلنامۀ بین‌المللی ژئوپلیتیک، ش 13، صص 136-102.
9. دهقانی فیروزآبادی، سید جلال (1384). تحول گفتمانی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: مؤسسۀ انتشاراتی روزنامۀ ایران.
10. سرایی، حسن، فتحی، سروش؛ زارع، زهرا (1387) «روش کیفی در مطالعات اجتماعی با تأکید بر روش تحلیل گفتمان و تحلیل گفتمان انتقادی»، پژوهش‌نامه علوم اجتماعی، ش 3، پاییز، ص 106-83.
11. صدقی، ابوالفضل (1392). سیاست خارجی دولت خاتمی 1376 تا 1384 ، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
12. فلاحی، سارا (1386). «بررسی مقایسه‌ای دیپلماسی هسته‌ای  در دوران ریاست جمهوری محمد خاتمی و محمود احمدی‌نژاد تا پایان قطعنامۀ 1747 شورای امنیت»، پژوهشنامۀ علوم سیاسی، ش  6، ص 110-79.
13. گلشن‌پژوه، محمدرضا (1387). پروندۀ هسته‌ای ایران (4)، رویکردها و نظرها، تهران، انتشارات مؤسسۀ فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر تهران.
14. مشیرزاده، حمیرا؛ مصباح، احسان (1390). «موضوع اسرائیل در گفتمان سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامۀ روابط خارجی، ش 1، بهار 1390، ص 270-245.
15. معنوی، احمد (1387). سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در بستر منافع ملی، تهران: مؤسسۀ انتشارات کتاب دانشجو.
16. منوچهری، عباس (1381). نظام سیاسی ایران، تهران: مرکز مطالعات فرهنگی-بین‌المللی.
17. هادیان، ناصر (1389). «برنامۀ هسته‌ای ایران: توانایی قانونمند»، پژوهشنامۀ علوم سیاسی، ش 19، ص 214-179.
18. هانتر، شیرین (1378). "مروری تطبیقی بر سیاست خارجی معاصر ایران"، مجلۀ ایران نامه، ش 69 و 68، ص 728-701.
 
ب)خارجی
19. Abedin, Mahan (2011). “The Domestic Determinants of Iranian Foreign Policy: Challenges to Consensus” Strategic Analysis, Vol.35, pp. 613-628.
20. Ala, Shah (2000). “The Changing Paradigm of Iranian Foreign Policy under Khatami” Strategic Analysis, Vol. 24, pp. 1629-1653.
21. Bowen Wyn and Matthew Moran (2014). “Iran’s Nuclear Programme: A Case Study in Hedging?”, Contemporary Security Policy, Vol. 35, pp. 26-52.
22. Dueck Colin and Ray Takyeh, (2007). “Iran’s Nuclear Challenge” Political Science Quarterly, Vol. 122, pp.189-205.
23. Izadi, Foad & Hakimeh Saghaye-Biria (2007). “A Discourse Analysis of Elite American Newspapers Editorials; The Case of Iran’s Nuclear Program” Journal of Communication Inquiry, Vol. 31, pp.140-165.
24. Juneau, Thomas (2015). Squandered Opportunity: Neoclassical Realism and Iranian Foreign Policy California, Stanford University Press.
25. Kazemzadeh, Masoud (2017). “Foreign Policy Decision Making in Iran and the Nuclear Program” Comparative Strategy, Vol. 36, pp. 198-214.
26. KhosraviNik, Majid (2015). “Macro and Micro Legitimation in Discourse on Iran’s Nuclear Programme: The Case of Iranian National Newspaper Kayhan” Discourse and Society, Vol. 26, pp.52-73.
27. Reuters, “TIMELINE: Political Events since Iran’s Revolution,” 2008, accessed June 1, 2016, available at: http://www.reuters.com/article/2008/03/14/us-iran/election-events-idUSBLA42306720080314.
28. Moshirzadeh, Homeira (2007). “Discursive Foundations of Iran’s Nuclear Policy”, Security Dialogue, Vol.38, pp.521-543.
29. Moshirzadeh, Homeira (2010). “Domestic Ideational Sources of Iran’s Foreign Policy”, Iranian Review of Foreign Affairs, Vol.1, pp. 154-192.
30. Voorhoeve, J.J.C, Nvan Pam, I. Duyvestyr Generl C. Homan, J. Ramaker, H.M. Vwerrijn Stuart (2012). Advisory Council on International Affairs, No. 20, April 2012.