روش‌شناسی خوانش آثار کلاسیک: مورد فارابی

شیروانی, میثم

doi:10.22059/jpq.2020.232807.1007059

روش‌شناسی خوانش آثار کلاسیک: مورد فارابی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

میثم شیروانی

دانش‌آموختۀ دکتری جامعه‌شناسی سیاسی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران

10.22059/jpq.2020.232807.1007059

چکیده

روش‌شناسی فارابی در خوانش فلسفۀ پیشینیانش می‌تواند منبع الهام عناصر یک روش‌شناسی تفسیری برای فهم و خوانش آموزه‌های تألیفی خود او و دیگر اندیشمندان کلاسیک فلسفۀ سیاسی باشد. براساس این پیش‌فرض، هدف مقالۀ پیش‌رو الهام گرفتنِ این عناصر روش‌شناختی برای "صورت‌بندی یک روش‌شناسی تفسیری به‌منظور خوانش فلسفۀ سیاسی کلاسیک"، به‌عنوان مسئلۀ اصلی مقاله، است. در این زمینه رهیافت و روش مقاله، تفسیری است و علاوه‌بر روش‌شناسی فارابی، از روش‌شناسی‌های تفسیری معاصر نیز، از جمله اسکینر و اشتراوس، بهرۀ انتقادی برده شده است. پس از بررسی، عناصر و ارکان روش‌شناسی تفسیری موردنظر در سه بخشِ عناصر برون‌متنی (زمینه‌شناسی)، عناصر درون‌متنی (قالب‌شناسی و محتواشناسی متن)، و عناصر بینامتنی (گاه‌نگاری و نظام‌شناسی فکری)، احصا، تبیین و صورت‌بندی شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Methodology of Reading Classical Texts: The Case of Al-Farabi

نویسنده [English]

Meysam Shirvani

Ph.D candidate in political sociology at University of Tehran

چکیده [English]

Al-Farabi’s methodology in reading his ancestors’ philosophy can be taken as a source of inspiration for attaining the elements of an interpretive methodology for understanding and reading creative ideas of his own and other classical thinkers of political philosophy. Based on this hypothesis, the objective of this paper is to recognize these methodological elements to “form and formulate an interpretive methodology for reading classical political philosophy”, as the main question of the paper. In this regard, the approach and the method of this paper is interpretive and the author has critically exploited Al-Farabi’s methodology as well as contemporary interpretive methodologies including Quentine Skinner’s and Leo Strauss’s. After preliminary examining, the elements of the interpretive methodology have been explained and formulated into three sections: in-text elements (contextology), out-text elements (formology and contentology) intertextual elements (intellectual chronology and intellectual systemology).

کلیدواژه‌ها [English]

Al-Farabi
classical political philosophy
contentology
contextology
interpretive methodology
text reading

مراجع

الف) عربی و فارسی
1. ابن باجه، محمد بن یحیی (1408ق). تعلیق ابن باجة علی الفصول الخمسة للفارابی، فی: المنطقیات للفارابی، ج 3، تحقیق: محمدتقی دانش‌پژوه، قم: مکتبة آیت المرعشی.
2. ابن طفیل، ابوبکر (1993). حی بن یقضان، تحقیق: البیر نصری نادر، الطبعة الرابعة، بیروت: دارالمشرق.
3. اخوان الصفا (1412ق). رسائل اخوان الصفاء و خلان الوفا، بیروت: الدار الاسلامیة.
4. بدوی، عبدالرحمن (1974). الافلاطون فی الاسلام، تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه مک‌گیل.
5. داوری، رضا (1374). فارابی، تهران: طرح نو.
6. السهروردی، شهاب‌الدین (1375). مجموعه مصنفات شیخ اشراق، چ دوم، تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
7. شهرزوری، شمس‌الدین (1365). نزهة الاراح و روضة الارواح (تاریخ الحکما)، ترجمG مقصود علی تبریزی، تهران: علمی فرهنگی.
8. الشیرازی، صدرالدین محمد (1302). مجموعة الرسائل التسعة، تهران: بی‌نا.
9. ---------------- (1422ق). شرح الهدایة الاثیریة، تصحیح: محمد مصطفی فولادکار، تهران: مؤسسة التاریخ العربی.
10. ---------------- (1981). الحکمة المتعالیة فى الاسفار العقلیة الاربعة، البعة الثالة، بیروت: دار احیاء التراث.
11. الفارابی، ابونصر (1405ق[الف]). الجمع بین رأی الحکیمین، تعلیق: البیر نصری ناصر، الطبعة الثانیة، تهران: الزهرا.
12. ----------- (1405ق[ب]). فصوص الحکم، تحقیق: محمد حسن آل یاسین، الطبعة الثانیة، قم: بیدار.
13. ----------- (1405ق[ج]). فصول منتزعه، تحقیق: فوزی نجار، الطبعة الثانیة، تهران: المکتبة الزهرا.
14. ---------- (1407ق). رسالة فیما یصحّ و ما لا یصح من أحکام النجوم، فی: الاعمال الفلسفیة، تحقیق: جعفر آل‌یاسین، بیروت: دارالمناهل.
15. ----------- (1408ق). المنطقیات للفارابی، تحقیق: محمدتقی دانش قم: مکتبة آیت‌الله المرعشی.
16. ----------- (1413ق). تحصیل السعاده، فی:الاعمال الفلسفیة، تحقیق: جعفر آل یاسین، بیروت: دارالمناهل، 119-225.
17. ----------- (1413ق). التنبیه الی سبیل السعاده، فی: الاعمال الفلسفیة، بیروت: دارالمناهل.
18. ----------- (1926). مقالة فی اغراض ما بعد الطبیعة، حیدرآباد دکن: مطبعة دائرة‍‌المعارف العثمانیه.
19. ----------- (1961). فلسفة أرسطو طالیس وأجزاء فلسفته و مراتب أجزائها، دمشق: دار مجلة شعر.
20. ----------- (1974). تلخیص نوامیس افلاطون، فی: افلاطون فی الاسلام، فی: الافلاطون فی الاسلام، تهران: مؤسسۀ مطالعات اسلامی دانشگاه مک‌گیل.
21. -----------(1974). فلسفة افلاطون و اجزاؤها، فی: افلاطون فی الاسلام، فی: الافلاطون فی الاسلام، تهران: مؤسسۀ مطالعات اسلامی دانشگاه مک‌گیل.
22. ----------- (1986). کتاب الحروف، تحقیق: محسن مهدی، بیروت: دار المشرق.
23. ----------- (1991). کتاب الملة و نصوص اخری، تحقیق: محسن مهدی، الطبعة الثانیة، بیروت: دار المشرق.
24. ----------- (1995). آراء اهل المدینة الفاضلة، شرح: علی بوملحم، بیروت: مکتبة الهلال.
25. ----------- (1996[الف]). احصاء العلوم، شرح: علی بو ملحم، بیروت: مکتبة الهلال.
26. ----------- (1996[ب]). السیاسة المدنیة، شرح: علی بوملحم، بیروت: مکتبة الهلال.
27. ----------- (2008). رسائل فارابی، دمشق: دارالینابیع.
28. صدرا، علیرضا (1382). «روش‌شناسی فارابی در علم مدنی»، مجلۀ علوم سیاسی، قم: دانشگاه باقرالعلوم، 22، 134-97.
ب)خارجی
1. Ahmad, Isham, P. (1998). The epistemology of revelation and reason, University of Edinburgh.
2. Black, Deborah L. (2006). “Knowledge (ʿilm) and Certitude (yaqīn) in al-Fārābī’sEpistemology”, Arabic Sciences and Philosophy, 16: pp. 11–45.
3. Bluhm, William (1965). Theories of the Political System, Englewood Cliffs.
4. Butterworth, Charles E. (2013). “How to Read Alfarabi”, in More Modoque, eds. Pál Fodor: pp. 333-341.
5. Druart, Thérèse-Anne (1992). “Al-Farabi, emanation and metaphysics”, in P. Morewedge (ed.), Neoplatonism and Islamic Thought, pp. 200–203.
6. Foucault, Michel (2002). Archaeology of Knowledge, Routledge.
7. Galston, Miriam (1990). Politics and Excellence: The Political Philosophy of Alfarabi, Princeton University Press.
8. ------------------- (2015). “The Puzzle of Alfarabi’s Parallel Works”, The Review of Politics, 77: pp. 519-543.
9. Goff, Alan (2014). “The Inevitability of Epistemology in Historiography”, Interpreter: A Journal of Mormon Scripture, 9: pp. 111-207.
10. Hawthorne, John (2004). Knowledge and Lotteries, Oxford University Press.
11. Janos, Damien (2012). Method, Structure, and Development in al-Fārābī’s Cosmology, Koninklijke Brill NV.
12. Kuhn, Thomas (1970). The Structure of Scientific Revolutions, University of Chicago.
13. Leavis, F. Raymond (1953). “The Responsible Critic: or the Functions of Criticism at any Time”, Scrutiny, 19.
14. Merkl, Peter (1972). Political Continuity and Change, Joanna Cotler Books.
15. Mills, Sara (1997). Discourse, Routledge.
16. Neria, Chaim, M. (2013). “Al-Fārābī's Lost Commentary on the Ethics: new textual evidence, Arabic Sciences and Philosophy”, Vol. 23, pp. 69–99.
17. Rosen, Stanley (1960). “Political philosophy and epistemology”, Philosophy and Phenomenological Research, 20 (4):453-468
18. Skinner, Quentin (1969).”Meaning and Understanding in the History of Ideas”, History and Theory, Vol. 8, No. 1, pp. 3-53
19. -------- (1978).The Foundations of Modern Political thought, Cambridge University Press.
20. -------- (2000). Machiavelli: A Very Short Introduction, Oxford University.
21. -------- (2002). Visions of Politics, Vol 1. Cambridge University Press.
22. Stanley, Jason (2007). Language in Context: Selected Essays, Oxford University Press.
23. Strauss, Leo (1945). “Farabi’s Plato”, In Louis Ginzberg: Jubilee Volume, New York: The American Academy for Jewish Research, pp. 357-393.
24. --------------- (1988). Persecution and the Art of Writing, University of Chicago Press.
25. --------------- (1988). What is Political Philosophy, University Of Chicago Press.
26. ---------------- (1996). “How to Study Medieval Philosophy”, interpretation, 23 (3).