ارزش و عینیت، کاربرد روش‌شناسی ماکس وبر در سیاست

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه علوم سیاسی، دانشکده علوم اداری و اقتصاد، دانشگاه اراک، اراک، ایران

چکیده

از مهم‌ترین پرسش‌های مطرح در روش‌شناسی علوم اجتماعی در تمایز با روش‌شناسی علوم طبیعی، رابطه بین عینیت و واقعیت است. پرسش اصلی این است که چگونه می‌توان بدون استفاده از روش‌های اثبات‌گرایانه (پوزیتویستی) از عینیت علوم فرهنگی و اجتماعی دفاع کرد؟ ماکس وبر از مهم‌ترین افرادی است که سعی داشت رویکرد روشی علوم اجتماعی را بازیابی کند تا ضمن حفظ منحصربودگی آن، بتواند پاسخگوی علمی بودن و عینیت در این علوم باشد. مهم‌ترین ادعای او درباره ایجاد روشی متمایز برای علوم اجتماعی، ورود ارزش‌ها به سامان پژوهش‌ها و واقعیت‌های اجتماعی بود. یکی از بارزترین ارزش‌هایی که پژوهشگر علوم اجتماعی درگیر آن است، ارزش‌های سیاسی یا علائق مربوط به سیاست است. در پژوهش‌های وبر، استدلال شده که جدایی قضاوت‌های ارزشی عملی (نگرش‌های سیاسی، اخلاقی، زیباشناسی، فرهنگی و غیره) از برداشت‌های منطقی یا واقعیت‌های مشاهده‌شده تجربی ممکن و مطلوب است. در این پژوهش با رویکردی تحلیلی- تبیینی، از روش تحلیل متون استفاده ‌شده است تا آثار مربوط به مباحث روش‌شناسی ماکس وبر با تمرکز بر دو مفهوم ارزش و عینیت بررسی شود. به‌عنوان مهم‌ترین دستاورد این پژوهش، ارتباط دو مفهوم ارزش و عینیت در مطالعه سیاست و به‌طور ویژه ارزش‌ها و مواضع سیاسی در شکل‌گیری و فرایند پژوهش نشان داده می‌شود. با تفکیک ربط ارزشی سیاسی عالمان از مواضع سیاسی آنها، می‌توان به تبیین علمی دست یافت که عینیت در پژوهش‌های اجتماعی-سیاسی را محقق سازد

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Value and Objectivity, the Utility of Max Weber’s Methodology in Politics

نویسنده [English]

  • Amene Mirkhoshkhou
Assistant Professor in Political science, Faculty of Administrative Science and Economics, Arak University,, Arak,, Iran
چکیده [English]

One of the most important questions raised in the methodology of social science— as compared to natural science methodology— is concerned with the relationship between objectivity and reality. Max Weber was a well-known social theorist of the twentieth century, who tried to find the best methodology for the social science research which had the characteristics of being objective and scientific. As a scientist, Weber conducted extensive research in various fields of law, economics, history, sociology, and concentrated his efforts on presenting a sound method for cultural and social science research. In fact, he is viewed as one of the influential pioneers and architects of the works on social sciences methodology. Weber's ideas as a methodologist of the cultural and social sciences have remained pertinent, and are still taken into consideration in methodological discourse. Thus, a score of scholars has examined and discussed the  nature of Weber's ideas on value freedom and the role of social science, and even  the usefulness of his ideas for the methodology of a given discipline (such as political science). Some have argued that social sciences should be value free, and the problem of researchers’ value-intrusion leading to inadequate objectivity ought to be addressed. In contrast, others have advocated all the methods in the social sciences that make social research more relevant to the social problems. In their view, since the value of social research is to be judged by its social and cultural utility, politically-motivated and politically-guided research can also produce valuable results and be scientifically worthy.
In this paper, the author discusses Max Weber's methodology, particularly focusing on the concepts of value and objectivity. The primary research questions is, “How should one defend the objectivity of cultural and social sciences without using the positivist methods?” One can hardly disagree with the argument that social science research must be based on actual facts and reasoning, rather than guided by insufficient evidence and biased judgment. However, it is difficult to agree that the main goal of all social science research ought to be value-neutrality and objectivity. By adopting an analytical-descriptive approach, Weber’s relevant writings about ‘objectivity’ and ‘value neutrality’ in the social science research are identified and analyzed by the use of qualitative conceptual analysis.  The goal was to examine the significance of Weber’s arguments on the methodology of the social sciences, and particularly his concepts of value freedom, value relation as applied to the sphere of politics, in addition to other pertinent aspects of Weber’s methodological position. Weber does not recommend indifference to political issues. The most important finding of this research is to show the relationship between the two concepts of value and objectivity in the study of politics, especially the role of political values in the research process. By separating the political value-relation of scholars from their political valuations, it would be possible to obtain scientific explanations in sociopolitical research.   

کلیدواژه‌ها [English]

  • Max Weber
  • Methodology
  • Objectivity
  • Politics
  • Value
  1. آشتیانی، منوچهر. (1393) ماکس وبر و جامعه‌شناسی شناخت. تهران: قطره، چ 2.
  2. آرون، ریمون. (1387) مراحل اساسی سیر اندیشه در جامعه‌شناسی، ترجمه باقر پرهام. تهران: علمی، چ 9.
  3. اباذری، یوسف؛ صابر جعفری کافی‌آبادی. (1397) «ماکس وبر و مناقشه روشی،» مطالعات جامعه‌شناختی، 5، 22: 537-505،> 22059/JSR.2018.71032<DOI:
  4. اشرف، احمد. (1346) «درباره روش جامعه‌شناسی ماکس وبر،» مجله سخن، 17، 7: 609-596. در: https://ketabnak.com/book/56545 (10 فروردین 1400)
  5. الستی، کیوان. (1392) «ماکس وبر، هاینریش ریکرت و تمایز میان علوم انسانی و علوم طبیعی،» جستارهای فلسفی، 10 ، 1: 106-85. در: https://pi.srbiau.ac.ir/article_3239.html
  6. بروبیکر، راجرز. (1395) مرزهای عقلانیت، ترجمه شهناز مسمی‌پرست. تهران: کتاب پارسه.
  7. بیتهام، دیوید. (1392) ماکس وبر و نظریه سیاست مدرن، ترجمه هادی نوری. تهران: ققنوس.
  8. پایا، علی. (1398) «وبر و پوپر و روش‌شناسی علوم اجتماعی: یک مقایسه از منظر عقلانیت نقاد،» مجله جامعه‌شناسی ایران، 20، 2: 64-26، .<DOI:10.22034/jsi.2020.43310>
  9. پوپر، کارل. (1370) منطق اکتشاف علمی، ترجمه حسین کمالی. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
  10. جلال‌آبادی رواری، عباس. (1392) « روش‌شناسی ماکس وبر؛ بررسی انتقادی مبانی،» معرفت فرهنگی اجتماعی، 4، 2: 97-122. http://marefatefarhangi.nashriyat.ir/node/141
  11. جمشیدیها، غلامرضا؛ زینب نادی. (1398) «بررسی عقلانیت ارزش‌شناختی و چگونگی حصول آن در اندیشه ماکس وبر، تجزیه و تحلیل منطقه خاکستری،» مجله جامعه‌شناسی ایران، 20، 3: 58-24، 22059/JSR.2018.68229>. <DOI:
  12. شرفی، محبوبه. (1388) «نگرشی بر روش‌شناسی ماکس وبر و کاربرد آن در مطالعات و تحقیقات تاریخی،» تاریخ‌نگری و تاریخ‌نگاری، 19، 3: 116-93،  22051/HPH.2014.825><DOI:.
  13. عالم، عبدالرحمن؛ مصطفی پنداشته‌پور. (1399) « ماکس وبر و احیای حاکمیت سیاسی در عصر سلطه عقلانیت ابزاری،» فصلنامه سیاست، 50، 1: 210-191، 22059/JPQ.2020.211734.1006857><DOI:
  14. فروند، ژولین. (1383) جامعه‌شناسی ماکس وبر، ترجمه عبدالحسین نیک‌گهر. تهران: توتیا.
  15. مسعودی، اسماعیل؛ سعید زاهد زاهدانی. (1396) «تحلیل ابژکتیویته ماکس وبر در پرتو فلسفه استعلایی کانت،» مجله جامعه‌شناسی ایران، 18، 4: 81-53، 1001.1.17351901.1396.18.4.3.7>.<DOI:
  16. میرخوشخو، آمنه. (1395) رابطه روش‌شناسی و مفهوم زنانگی؛ دلالت‌های آن برای دانش سیاسی- اجتماعی، پایان‌نامه دکتری، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
  17. وبر، ماکس. ( 1384الف) اقتصاد و جامعه، ترجمه عباس منوچهری و دیگران. تهران: سمت
  18. وبر، ماکس. (1384ب) دین، قدرت و جامعه، ترجمه احمد تدین. تهران: هرمس.
  19. وبر، ماکس. (1392) روش‌شناسی علوم اجتماعی، ترجمه حسن چاووشیان. تهران: نشر مرکز.
  20. هیوز، استوارت. (1369) آگاهی و جامعه، ترجمه عزت‌الله فولادوند. تهران: آموزش انقلاب اسلامی.
  21. Bruun, Hans Henrik. (2007) Science, Values, and Politics in Max Weber’s Methodology. Burlington: Ashgate.
  22. Eliaeson, Sven. (1990) “Influences on Max Weber's Methodology,” Acta Sociologica 33, 1: 15-30, <DOI: 10.1177/000169939003300102>.
  23. McCarthy, George E. (2001) Objectivity and Silence of Reason: Weber, Habermas, and the Methodological Disputes in German Sociology. New Brunswich and London: Transaction Publishers.
  24. McCarthy, George E. (2009) Dreams in Exile: Rediscovering Science and Ethics in Nineteenth Century Social Theory. New York: State University of New York Press.
  25. Ringer, Fritz. (1997) Max Weber's Methodology: the Unification of the Cultural and Social Sciences. Cambridge, MA: Harvard University Press.
  26. Turner, Jonathan H.; et al. (1998) The Emergence of Sociological Theory. Belmont, CA: Wadsworth.
  27. Weber, Max. (1904/1949) “Objectivity in Social Science and Social Policy,” in Edward A. Shils and Henry A. Finch, eds. The Methodology of Social Sciences. New York: Free Press.
  28. Weber, Max (1906/1949) “Critical Studies in the Logic of the Cultural Sciences: A Critique of Eduard Meyer’s Methodological Views,” in Edward A. Shils and Henry A. Finch, eds. The Methodology of Social Sciences. New York: Free Press.
  29. Weber, Max. (1917/1949) “Value Freedom: The Meaning of Ethical Neutrality,” in Edward A. Shils and Henry A. Finch, eds. The Methodology of Social Sciences. New York: Free Press.