بازخوانی ساختارگرایانه دیالکتیک زیربنا و روبنا در حکومت‌مندی عهد ‏اردشیر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران. ‏

2 دانشجوی دکتری علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه فردوسی، مشهد، ایران. ‏

چکیده

عهد اردشیر از نوشته‌های مطرح در مورد چگونگی حکمرانی با در نظر گرفتن مصالح حکومت در دوره ساسانی است که منسوب به اردشیر، بنیانگذار این سلسله است. این اثر اندرزهایی را به پادشاه در مورد کسب، حفظ و تثبیت قدرت یادآور شده است. اردشیر در اثر خود درصدد است تا از ابزارهای مختلفی مانند خرد واقع‌گرایانه، بهره‌گیری از قوه قهریه، ایجاد اشتغال، دین و فره ایزدی که جنبه زیربنا و روبنا در امر حکومت‌مداری دارند، به شیوه مطلوبی استفاده کند. او بر آن است تا به آیندگان خود بیاموزد که حاکم در چه مواقعی باید از زور به‌عنوان ابزار زیربنایی و یا از دین به‌عنوان روبنای ایدئولوژیکی حکومت بهره گیرد. اردشیر ضمن وانمایی انواع ابزارهای زیربنایی و روبنایی در امر حکومت‌مداری، نسبت استفاده از آن را در موقعیت‌های متفاوتی که حکومت با آن روبه‌روست، مورد توجه قرار می‌دهد. پرسش اصلی پژوهش حاضر آن است‌ که چه رابطه‌ای در حکومت‌مندی عهد اردشیر میان روبناهای ایدئولوژیکی حکومت و زیربناهای پایه‌ای مانند کاربرد زور و دیوان‌سالاری برقرار است؟ در فرضیه بیان می‌شود که از دیدگاه اردشیر، میان زیربنا و روبنا در نظام سیاسی موردنظر او، رابطه‌ای پیوسته و اندام‌وار برقرار است. با بهره‌گیری از چارچوب نظری زیربنا و روبنای آلتوسر، رابطه اندام‌وار میان روبناهایی مانند دین، دادگری و فره ایزدی و زیربناهایی مانند زور، دیوان‌سالاری و ایجاد شغل با بهره‌گیری از روش هرمنوتیک ساختاری که ناظر بر دو وجه ساختاری و هرمنوتیکی است، تحلیل و بررسی می‌شوند. روابط میان روبناهای ایدئولوژیکی و زیربناهای پایه‌ای در عهد اردشیر، مبتنی بر نوعی رابطه اندام‌وار است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A Structuralist Rereading of the Dialectics of ‎Infrastructure and Superstructure in the ‎Governmentality‏ ‏of Ardashir's Reign‎

نویسندگان [English]

  • Rohollah Eslami 1
  • Peyman Zangeneh 2
1 Assistant Professor of Political Science, Faculty of Law & Political Science, ‎Ferdowsi University, Mashhad, Iran. ‎
2 A PhD Candidate in Political Science, Faculty of Law & Political Science, ‎Ferdowsi University, Mashhad, Iran. ‎
چکیده [English]

The Era of Ardashir (Ahd-e Ardashīr), is attributed to Ardashir, the founder of the ancient Sasanian Empire (224-651 A.D.) and is a historical text on how to govern considering the principle of expediency in this dynasty. The importance of Ardashir's Testament is that it presents Ardashir's ideas on statecraft and policy based on his experience in governance. This work gave political advice to the Sasanian Shāhanshāh (King of Kings) as the supreme royal authority on acquiring, maintaining, and consolidating power. In his writing, Ardashir proposed the appropriate use of various instruments—including realistic wisdom, coercive power, job creation, religion, and Farrah-e īzadi (mystical divine force)—which had the attribute of infrastructure (the base) and superstructure (e.g., politics, laws, civil society) in governmentality. He intended to teach his successors of the Sasanian empire and the future generation of Persian rulers when and how to use force as an instrument or use religion as the ideological superstructure of the government. Ardashir presented his views about specific infrastructure and superstructure instruments of governance and drew attention to the proportional use of these instruments in different situations with which a ruler is confronted. This writing depicted a collection of ancient Persian maxims, and Iranian political wisdom which subsequently influenced Islamic political though. More significant was the edict that ideology and religion could be useful in running the kingdom, because of the unity of religion and state as illustrated by the claim that “king's authority is guarding religion, and religion is the foundation of king's authority”.
The main research question to be answered is, “what is the nature of the relationship between the ideological superstructure (such as religion, justice, Farrah-e īzadi) and the infrastructure (foundation) of governance (e.g., the use of force and bureaucracy) in Ahd-e Ardashir?” In the hypothesis, the authors argue that there is a continuous and organic relationship between the infrastructure and the superstructure of Ardashir’s political system, as described in Ahd-e Ardashir. Using the framework of Althusser's theory of ideology and ideological state apparatuses, the organic relationship between the superstructure and the infrastructure of governance is analyzed. The argument will be articulated by drawing from the literature that exists on Ardashir's edicts of governance and his views on issues such as establishing a central power with an organized bureaucratic system, consolidating power in his domain, relations with the outside world during the reign of Ardashir. In Althusser’s view, religion as an ideological superstructure of a political system can be reflected in private and public spheres. What emerges from the content of Ahd-e Ardashīr is that religion can flow into the society mainly through the public channel—i.e., the public institutions related to the government. The relationship between Althusser's infrastructure and the state repression apparatus can also be seen in Ahd-e Ardashīr. In this paper, the infrastructure and superstructure of governance are first discussed and then connection between the two are examined. In conformity with Althusser's arguments, it is shown that ideological superstructure helped maintain the power of the state during the reign of Ardashir.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ardashir
  • Governmentality
  • Hard Power
  • Infrastructure
  • Soft Power
  • ‎Superstructure
  1. الف) فارسی

    1. آلتوسر، لویی. (1396) علم و ایدئولوژی، ترجمه مجید مددی. تهران: نیلوفر، چ 2.
    2. احمدوند، شجاع؛ روح‌الله اسلامی. (1396) اندیشه سیاسی در ایران باستان. تهران: سمت.
    3. اسلامی، روح‌الله. (1399، شهریور) «مبانی، استراتژی و تکنیک‌های سیاست خارجی ایرانشهری،» پژوهشنامه ایرانی سیاست بین‌الملل، 8، 2: 26-1، <DOI:10.22067/ijip.v8i2.67657>.
    4. بازارنوی، مژده؛ کریم دیناروند، شهرام جلیلیان. (1396، بهار) «دادگری دراندیشه سیاسی‌ساسانیان،» فصلنامه علمی- تخصصی رهیافت تاریخی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان، 6، 18: 48-25. در: https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1229510
    5. بشیریه، حسین. (1380) اندیشه‌های مارکسیستی. تهران: نی، چ 3.
    6. پین، مایکل. (1388) بارت، فوکو، آلتوسر، ترجمه پیام یزدان‌جو. تهران: مرکز، چ 3.
    7. تفضلی، احمد. (1354) مینوی خرد. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
    8. جزایی، محدثه؛ روح‌الله اسلامی. (1398، بهار و تابستان) «تحلیل تداوم سازه‌ها و ساختارهای سیاست ایران‌شهری دراندرزنامه‌های ایرانی و اسلامی؛ مطالعه موردی: عهد اردشیر و سیاست‌نامه خواجه نظام‌الملک طوسی،» پژوهش سیاست نظری، 13، 25: 27-1. در: http://political.ihss.ac.ir/Article/11921
    9. خرمشاد، محمدباقر؛ روح‌الله اسلامی. (1392، شهریور) «فراز و فرود حکومت‌مندی در عصر ساسانیان: مطالعه موردی نامه تنسر و عهد اردشیر،» نشریه جستارهای سیاسی معاصر، 4، 2: 26-1. در: https://politicalstudy.ihcs.ac.ir/article_951.html
    10. خلعتبری، الهیار؛ عباس پرتوی‌مقدم. (1389، اسفند) «ویژگی‌های تاریخی و مولفه‌های شهری ایران در اواخر دوره ساسانیان،» تاریخ ایران، 3، 2: 70-49. در: https://irhj.sbu.ac.ir/article_94556.html
    11. دریایی، تورج. (1383) شاهنشاهی ساسانی، ترجمه مرتضی ثاقب‌فر. تهران: ققنوس.
    12. رجایی، فرهنگ. (1375) تحول اندیشه‌سیاسی درشرق باستان. تهران: قومس، چ 2.
    13. کریستین‌سن، آرتور امانوئل. (1378) ایران در زمان ساسانیان، ترجمه رشید یاسمی. تهران: قصه‌پرداز.
    14. عباس، احسان. (1348) عهد اردشیر، ترجمه محمدعلی امام شوشتری. تهران: انجمن‌آثار ملی.
    15. عنایت، حمید. (1377) نهادها و اندیشه‌های سیاسی در ایران و اسلام. تهران: روزنه.
    16. کرون، پاتریشیا. (1389) تاریخ اندیشه سیاسی در اسلام، ترجمه مسعود جعفری. تهران: سخن.
    17. کنوبلاخ، هوبرت. (1390) مبانی جامعه شناسی معرفت، ترجمه کرامت‌اله راسخ. تهران: نی.
    18. گرگین پاوه، نوید. (1397، بهار و تابستان) «پراتیک فلسفه، سیاست و نقد ایدئولوژی نزد لویی آلتوسر،» دو فصلنامه فلسفی شناخت، 11، 1: 245-227. در: https://kj.sbu.ac.ir/article_98003.html
    19. مجتبایی، فتح‌الله. (1399) شهر زیبای افلاطون و شهریاری آرمانی در ایران باستان. تهران: هرمس.

    ب) انگلیسی

    1. Alexander, Jeffrey; and Philip Smith. (2002) "The Strong Program in Cultural Theory: Elements of a Structural Hermeneutics," in Jonathan H. Turner, ed. Handbook of Sociological Theory. New York, NY: Khuwer Academic Plenum Publishers, 135-150.
    2. Althusser, Louis. (1970) "Ideology and Ideological State Apparatuses," in Louis Althusser, ed. Lenin and Philosophy and Other Essays, trans. Ben Brewster. New York: Continuum.
    3. Daryaee, Touraj. (2009) Sasanian Persia: The Rise and Fall of an Empire. London, UK: B. Tauris.
    4. Given, Lisa M., ed. (2008) "Texual Analysis," in The SAGE Encyclopedia of Qualitative Research Methods. CA: Sage, Ch. 7, <DOI:10.4135/9781412963909>.
    5. Lewis, William. (2022, Fall) "Louis Althusser," in Edward N. Zalta and Uri Nodelman, eds. The Stanford Encyclopedia of Philosophy. Available at: https://plato.stanford.edu/archives/fall2022/entries/althusser (Accessed 12 July 2020).
    6. Lueger, Manfred; and Jürgen H. P. Hoffmeyer-Zlotnik. (1994) "Hermeneutic Interpretation in Qualitative Research: Between Art and Rules," in Ingwer Borg and Peter P. Mohler, eds. Trends and Perspectives in Empirical Social Research. Berlin: de Gruyte, 294-307. Available at: https://nbn-resolving.org/urn:nbn:de:0168-ssoar-6056 (Accessed 10 July 2021).
    7. Pourshariati, Parvaneh (2008) Decline and Fall of the Sasanian Empire: The Sasanian-Parthian Confederacy and the Arab Conquest of Iran. London, UK: B. Tauris.
    8. Ricoeur, Paul. (1991) "Narative Identity," in David Wood, ed. On Paul Ricoeur: Narrative and Interpretation, trans. David Wood. London, UK and New York, NY: Routledge, Ch. 11.
    9. Wadhwani, Daniel R. (2023) "Critical Hermeneutics: Deriving Meaning From Historical Sources," in Stephanie Decker, et al., eds. Handbook of Historical Methods for Management. Northampton, MA: Edward Elgar, Ch. 15.

     

    ج) آلمانی

    1. Gadamer, Hans-Georg. (1986) Gesammelte Werke, Bd. 1,2: Henneneutik (Collected Works, Vol. 1-2: Hermeneutics). Tiibingen, Germany: Mohr. [in German]