تحلیل مفهوم قدرت در جامعه پیچیده پست‌مدرن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد، دانشکده معارف اسلامی و علوم سیاسی، دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری علوم سیاسی، دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران

چکیده

مفهوم قدرت ازآن‌رو که مفهومی بافتارمند است، در طول تاریخ، دگرگونی‌های معتنابهی را گذرانده است. از سویی با تغییرات فناورانه تحول پیدا کرده و از سویی با تغییر مناسبات و فرم اجتماعی دچار دگرگونی شده است. در دوران معاصر، بازشناسی مفهوم قدرت بر پایه چارچوب‌های پیچیده پست‌مدرنیسم می‌تواند زوایای مهمی از این مفهوم پردامنه را برای پژوهشگران روشن سازد. ازاین‌رو، در این پژوهش بر پایه نظریه پیچیدگی به واکاوی این مفهوم پرداخته شده است. پرسش اساسی این پژوهش آن است که چگونه قدرت مبتنی بر نظریه پیچیدگی در جامعه کوانتومی پست‌مدرن ‌تحلیل‌ می‌شود؟ فرضیه پژوهش آن است که قدرت در جامعه پیچیده و کوانتومی پست‌مدرن، مفهومی زمینه‌مند، سیال و نشرپذیر است که موجب تغییر رفتار و منطق کنشگری این مفهوم شده است. در این پژوهش، با رویکردی توصیفی- تحلیلی در چارچوب پارادایم تفسیری از روش تحلیل مقایسه‌ای آثار نظریه‌پردازان و اندیشمندان این حوزه با تأکید بر نظریه کوانتوم و پیچیدگی استفاده شده است. یافته‌های پژوهش بیانگر آن است که بر پایه نظریه پیچیدگی و ابعاد کوانتومی علوم اجتماعی در دوران پست‌مدرن، مفهوم قدرت با برون آمدن از ساختارهای عمودی و فرا رفتن از وضعیت شبکه‌ای به امری سیال و پیچیده تبدیل شده، و به همین دلیل کارویژه‌های آن در بستر پیچیدگی شبکه‌ای معنادار شده و تا حد زیادی به فناوری‌‌های داده‌محور و بازی کوانتومی، وابسته شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analyzing the concept of power in a complex postmodern society

نویسندگان [English]

  • Asghar Eftekhari 1
  • Mohammad Hadi Raji 2
1 Professor, Department of Islamic Studies and Political Science, Imam Sadiq (PBUH) University, Tehran, Iran
2 A PhD Candidate, Department of Islamic Studies and Political Science, Imam Sadiq (PBUH) University, Tehran, Iran
چکیده [English]

The concept of power has been the focus of many studies in the social science in general, and in the political science in particular. This concept dates back to the creation of humankind because it is formed in the context of the interactions of human beings with the environment, including human and nonhuman communications. Because the concept of power is a contextual one, it has undergone significant changes throughout history. Power has evolved in line with technological changes, and additionally it has changed with the transformation of relations and social forms. Power has been explored in numerous studies in various fields of study. In the contemporary era, looking at the concept of power within the framework of postmodernism might enable the researchers to approach this abstract theoretical concept from a different but important angle. Accordingly, the main objective of this paper is to analyze the concept of power on the basis of the theory of complexity in the postmodern era. Thus, we examine the theoretical knowledge on the subject of power through understanding the concept power inpostmodern society within the framework of the theory of network complexity. Furthermore, the twin complementary goals are: a) understanding the evolution of power, and b) understanding the network complexity theory in quantum physics.
The central research question and the two subsidiary ones are respectively as follows: 1. How should power be analyzed within the framework of the theory of complexity of postmodern society? 2. How has the concept of power evolved? What are the implications of the network complexity theory for understanding the concept of power in the postmodern society? This research topic is important in two ways: a) As a theoretical@
 
research, it is an attempt to understand the subject of complexity in postmodern society together with the concept analysis of power, on the basis of a dynamic process that might become the focus of various other studies. B) As an applied research, it can be the useful for actors who intend to formulate an operational plan to enhance their power. Given the changing nature of new societies, ignoring the evolution of the nature of power can weaken the indigenous approach to politics and the rule of non-indigenous theories.
In the research hypothesis, it is claimed that power has become a contextual, fluid, and diffusing concept in the complex postmodern society that has changed the relevancy and the logic of applicability of this concept. With a descriptive-analytical approach, the method of comparative analysis of the previous research findings of quantum and complexity theorists has been used for hypothesis testing. The results indicate that based on the network complexity and quantum dimensions of social science in the postmodern era, the concept of power by coming out of vertical structures and going beyond the network status has changed into a fluid and complex concept, and for this reason its special functions have become meaningful in the context of network complexity. Moreover, it has greatly become highly dependent on data technologies and quantum gaming.
In this process, governments inevitably face the prospect of role change, and if they fail to establish a proper place for themselves, they will be left out of the social cycle of transformation, and perhaps the complex elements within the network will perform government functions more effectively. The power play and data are important for governments to be used for governance. In the quantum world, the states must enter the quantum game with power in a complex postmodern arena and implement data-driven governance. In the game, the next moves of the actors are not necessarily clear; and each actor, based on his systemic learning, must be ready to face any new action even though he might not know when and how it would happen. It is obvious that the elaboration and explanation of the moral and philosophical principles of nature are of great importance for the logical confrontation with this new space. There are two considerations for different societies when they face this space: first, they should have the required knowledge, and second, they must design indigenous frameworks by referring to their value systems and semantic foundations.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Complexity
  • Network
  • Power
  • Postmodernism
  • Social Quantum
  1. الف ) فارسی

    1. اخوان کاظمی، مسعود؛ محمدکریم محمدی. (1398) «نسبت میان پست‌مدرنیسم و امر سیاسی،» فصلنامه پژوهش‌های راهبردی سیاست، 29:265-239، <DOI:10.22054/qpss.2019.21224.160>.
    2. افتخاری، اصغر. (1387) قدرت نرم، فرهنگ و امنیت: مطالعه موردی بسیج. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع)، پژوهشکده مطالعات و تحقیقات بسیج.
    3. افتخاری، اصغر. (1383) «قدرت، امنیت و شریعت؛ درآمدی بر جایگاه امنیت در اندیشه و عمل فقهای شیعه در عصر قاجار،» فصلنامه مطالعات راهبردی،7، 23: 70-51. در: http://quarterly.risstudies.org/article_1030.html .(8 اردیبهشت 1400)
    4. افتخاری، اصغر؛ علی کمالی. (1394) «ساختار قدرت نرم در گفتمان اسلامی» فصلنامه علمی مطالعات قدرت نرم،5، 12: 28-9. در: http://www.spba.ir/article_41381.html (7 اردیبهشت 1400).
    5. اکوانی، سید حمداله؛ سیدولی موسوی‌نژاد. (1393) «هویت اسلامی- ایرانی از دیدگاه نظریه آشوب و پیچیدگی،» نشریه جامعه‌شناسی کاربردی، 56:168-149. در: https://jas.ui.ac.ir/article_18379.html (4 اردیبهشت 1400).
    6. آشوری، داریوش. (1390) دانشنامه سیاسی (فرهنگ اصطلاحات و مکتب‌های سیاسی). تهران: انتشارات مروارید، چ 20.
    7. بختیاریان، مریم؛ مجید اکبری. (1393، بهار و تابستان) «تأملاتی بر سه موج متفاوت از نظریه سیستم‌های اجتماعی،» فلسفه تحلیلی، 11، 25:54-35. در:  https://pi.srbiau.ac.ir/article_6721.html  (12 اردیبهشت 1400)
    8. برایمن، آلن. (1389) کمیت و کیفیت در تحقیقات علوم اجتماعی، ترجمه هاشم آقا بیگ‌پوری. تهران: نشر جامعه‌شناسان، چ 1.
    9. جوان‌پورهروی، عزیز و دیگران. (1396) «مطالعه تطبیقی نظم از منظر اسلام و نظریه آشوب،» نشریه علوم رفتاری (ابهر)، 33:80-63. در: http://sbq.abhariau.ac.ir/files/cd_papers/r_324_ pdf (12 اردیبهشت 1400).
    10. حسنوند، محمدکاظم. (1397) «درآمدی بر پست‌مدرنیسم و تجلی آن در هنرهای تجسمی،» دوفصلنامه مبانی نظری هنرهای تجسمی،3، 1: 20-5، .<DOI:10.22051/jtpva.2018.3931
    11. دهبانی‌پور، رضا؛ یاسین خرم‌پور. (1395) «بررسی مؤلّفه‌های پست‌مدرنیسم و عوامل مرتبط با آن؛ مطالعه موردی جوانان شهر یزد،» فصلنامه مطالعات توسعه اجتماعی-فرهنگی،4، 4: 77-53. در:http://journals.sabz.ac.ir/scds/article-1-240-fa.html .(6 اردیبهشت 1400)
    12. رهبری، مهدی. (1385) «تحول گفتمانی قدرت (جستارهایی در باب تحول مفهومی قدرت در دوران کلاسیک، میانه، مدرن و پسامدرن)،» پژوهشنامه حقوق و علوم سیاسی، 1: 152-117. در: http://ensani.ir/fa/article/5091(5 اردیبهشت 1400).
    13. ستاری، سجاد. (1399) گفتارهای نو در جامعه‌شناسی سیاسی. تهران: دانشگاه تهران.
    14. سلطانیه، فرزاد؛ بیژن عبداللهی. (1392) «یادگیری در آشوب: یادگیری شبکه‌ای رمز موفقیت در تلاطم محیط،» نشریه روش‌شناسی علوم انسانی، 76:170-153. در: http://method.rihu.ac.ir/article_173.html (5 اردیبهشت 1400).
    15. شاکری، سید رضا. (1385) «قدرت به‌مثابه امنیت؛ بازخوانی نظریه سیاسی مدرن،» فصلنامه مطالعات راهبردی،9، 34: 758-737. در: http://quarterly.risstudies.org/article_963.html (5 اردیبهشت 1400).
    16. علی‌اکبرپور، رضا و دیگران. (1398) «تحول مفهوم قدرت و تأثیر آن بر سیاست منطقه‌ای دولت جمهوری اسلامی ایران،» سیاست و روابط بین‌الملل، 6:241-213، <DOI:10.22080/jpir.2020.2684>.
    17. غفاری‌نسب، اسفندیار؛ محمدتقی ایمان. (1392) «مبانی فلسفی نظریه سیستم‌های پیچیده،» فصلنامه روش‌شناسی علوم انسانی، 76: 59-41. در: http://method.rihu.ac.ir/article_168.html(8 اردیبهشت 1400).
    18. فودازی، مریم. (1395) «جامعه شبکه‌ای و آینده قدرت در علوم اجتماعی،» سومین کنفرانس بینالمللی پژوهشهای نوین در مدیریت، اقتصاد و علوم‌انسانی. در: https://www.sid.ir/fa/seminar/ViewPaper.aspx?ID=71279 (8 اردیبهشت 1400).
    19. قاسمی، فرهاد؛ محمدرضا فرجی. (1397) «نظریه پیچیدگی و سیاست خارجی: راهبردهای ایران در غرب آسیا،» نشریه پژوهش‌نامه ایرانی سیاست بین‌الملل، 13: 138-113،

    <DOI:10.22067/jipr.v7i1.67730>     .

    1. قاضی‌زاده، شهرام و دیگران. (1399، آذر) «کاربرد نظریه کوانتوم در تحلیل جامعه مدنی در جمهوری اسلامی ایران،» نشریه جامعه‌شناسی سیاسی ایران، 3، 3:136-112، <DOI:10.30510/PSI.2020.252874.1317>.
    2. قاضی‌زاده، علی‌رضا. (1390) «تأثیر جامعه شبکه‌ای بر فعالیت سازمان‌های اطلاعاتی،» نشریه مطالعات راهبردی، 53:68-35. در: http://quarterly.risstudies.org/article_844.html (5 اردیبهشت 1400).
    3. محمودی‌کیا، محمد؛ ارسلان قربانی‌شیخ‌نشین. (1397) «جهانی شدن دین در مدل مکانیک کوانتومی سیاست بین‌الملل،» فصلنامه مطالعات روابط بین‌الملل، 11، 43: 129-107. در: http://prb.iauctb.ac.ir/article_545069.html (8 اردیبهشت 1400).
    4. مرزبان، احسان؛ پیمان شریعت‌پناهی. (1394، اسفند) «تاملی بر مسئله آگاهی از منظر نظریه پیچیدگی و آشوب،» دو فصلنامه علمی هستی و شناخت، 2، 2: 144-131، <DOI:10.22096/ek.2016.26455>.
    5. مرندی، محمدرضا؛ زهرا عابدینی. (1391) «تحول مفهوم قدرت از سخت به نرم و کاربرد آن از سوی امریکا در مورد ایران،» رسانه، 89: 68-43. در: http://qjmn.farhang.gov.ir/article_53574.html.(6 اردیبهشت 1400)
    6. مزروعی، خسرو؛ مهدی کمال‌غریبی‌مفرد. (1393) «پست‌مدرنیسم و جهانی‌شدن فرهنگ با تأکید بر دیدگاه انتقادی ژان فرانسوا لیوتار،» فصلنامه مطالعات سیاسی، 26: 136-107؛ در:

    http://jourm.iauaz.ac.ir/article_528986.html .(5 اردیبهشت 1400)

    1. میرمحمدی، مهدی. (1386) «پویایی‌های روش ‏شناخت در روابط بین‌الملل،» فصلنامه مطالعات راهبردی،10، 38: 696-669. در: http://quarterly.risstudies.org/article_1050.html (12 اردیبهشت 1400).
    2. نای، جوزف. (1395) آینده قدرت، ترجمه احمد عزیزی. تهران: نشر نی، چ 3.
    3. نصری‌مشکینی، قدیر. (1385) «پست‌مدرنیسم و مطالعات راهبردی: الزامات روش‌شناختی،» نشریه مطالعات راهبردی، 31: 30-7، در: http://quarterly.risstudies.org/article_976.html(25 فروردین 1400).
    4. نظری، علی‌اشرف. (1384) «(تحلیل قدرت سیاسی از دیدگاه استیون لوکس) قدرت از نگاه کثرت‌گرا، اصلاح‌طلب و رادیکال،» فصلنامه راهبرد،36: 392-383. در: http://rahbord.csr.ir/article_124120.html (4 اردیبهشت 1400).
    5. نظری، علی‌اشرف. (1390) «چرخش در مفهوم قدرت: تصور فوکویی و پسافوکویی از قدرت،» فصلنامه سیاست، 19: 358-341. در: https://jpq.ut.ac.ir/article_29811.html(2 اردیبهشت 1400).
    6. نیک‌نیا، معصومه. (1394) «جامعه شبکه‌ای: بنیادها و کارکردها،» فصلنامه نقد کتاب اطلاع‌رسانی و ارتباطات،5: 249-237. در: http://icbr.faslnameh.org/article-1-128-fa.html (1 اردیبهشت 1400).
    7. وحیدی، موسی‌الرضا. (1386) «فراتکنولوژی و تحول مفهوم قدرت در روابط بین‌الملل،» فصلنامه مطالعات راهبردی، 38: 724-697. در:  https://quarterly.risstudies.org/article_1051.html  (20 اردیبهشت 1400).
    8. ونت، الکساندر. (1398) ذهن کوانتومی و علوم اجتماعی، ادغام هستی‌شناسی مادی و اجتماعی، ترجمه الهام حیدری. تهران: نشر علم.
    9. هریسون، پل. (1379) «نیکلاس لومان و نظریه نظام‌های اجتماعی،» ترجمه یوسف اباذری. نشریه ارغنون، 17: 19-4. در: http://noo.rs/egpKv (10 اردیبهشت 1400).
    10. هوشنگی، حسین. (1389) «نقش مدرنیته در توسعه بنیادگرایی در جهان اسلام،» دانش سیاسی، 6، 1: 210-181. در: http://ensani.ir/file/download/article/20120426161506-5093-31.pdf ( 10 اردیبهشت 1400).

    ب) منابع انگلیسی 

    1. Adami, Christoph. (2002) “What is Complexity?” BioEssays 24, 12: 1085-1094, <DOI:10.1002/bies.10192>.
    2. Allen, Amy. (2016, Fall) “Feminist Perspectives on Power,” in Edward N. Zalta, ed. The Stanford Encyclopedia of Philosophy. Available at:https://plato.stanford.edu/archives/fall2016/entries/feminist-power (Accessed11 June 2021).
    3. Annas, Julia. (1981) An Introduction to Plato's Republic. Oxford: Oxford University Press.
    4. Aylesworth, Gary. (2015, Spring) “Post-modernism,” in Edward N. Zalta, ed. The Stanford Encyclopedia of Philosophy. Available at:https://plato.stanford.edu/archives/spr2015/entries/postmodernism (Accessed 11 June 2021).
    5. Baldwin, (2012) Power and International. Handbook of International Relations. Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
    6. Cambridge (n.d.) Available at:https://dictionary.cambridge.org (AccessedMay 2021).
    7. Casti, John L. (n.d.) “Complexity,” Encyclopedia Britannica. Available at:https://www.britannica.com/science/complexity-scientific-theory (Accessed 15 May 2021).
    8. Cilliers, Paul. (2002) Complexity and Postmodernism: Understanding Complex Systems. London & New York:
    9. Cooper, Robert; and Gibson Burrell. (1988) “Modernism, Postmodernism and Organizational Analysis: An Introduction.” Organization Studies 9, 1: 91-112, <DOI:10.1177%2F017084068800900112>.
    10. Dahl, Robert A. (1957) “The Concept of Power,” Behavioral Science 2, 3: 201-215, <DOI:1002/bs.3830020303>.
    11. Dennis, Jeremy K. (2020) “The Kantian Effect: Reconceiving the Integration of Knowledge in Interdisciplinary Theory,” Journal of Interdisciplinary Sciences 4, 2: 1-14. Available at:https://eric.ed.gov/?id=ED608667(Accessed June 2021).
    12. Dowding, Keith. (2021) “Power: Ambiguous not Vague,” Journal of Political Power 14, 1: 11-26, <DOI:1080/2158379X.2021.1876997>.
    13. Duignan, Brian. “Postmodernism,” Encyclopedia Britannica. Available at:https://www.britannica.com/topic/postmodernism-philosophy (Accessed 15 May 2021).
    14. Han, Byung-Chul; and Daniel Steuer. (2019) What is Power? Cambridge, UK: Polity Press.
    15. Heylighen, Francis, et al. (2006) “Complexity and Philosophy,” org. Available at:https://arxiv.org/abs/cs/0604072 (Accessed 20 June 2021).
    16. Kopetz, Hermann. (2019) Simplicity is Complex. Cham, Switzerland: Springer International Publishing.
    17. Luhmann, Niklas; and Martin (2013) A Sociological Theory of Law. London & New York: Routledge.
    18. Lukes, Steven. (2005) Power: A Radical View. New York: Palgrave Macmillan.
    19. Lyotard, Jean-François. (1984) The Postmodern Condition: A Report on Knowledge. Minnesota: University of Minnesota Press, V. 10.
    20. Mambrol, Nasrullah. (2017) “Key Theories of Jean Francois Lyotard,” org. Available at:https://literariness.org/2017/05/25/key-theories-of-jean-francois-lyotard (Accessed9 January 2022).
    21. Newman, Saul. (2004) “New Reflections on the Theory of Power: A Lacanian Perspective,” Contemporary Political Theory 3, 2: 148-167, <DOI:10.1057/palgrave.cpt.9300105>.
    22. Oxford (n.d.) lexico.com Available at:https://www.lexico.com/ definition/complexity (Accessed 11 June 2021).
    23. Palmer, Carole L. (1999) “Structures and Strategies of Interdisciplinary Science,” Journal of the American Society for Information Science 50, 3:242-253, <DOI:10.1002/(SICI)1097-4571>.
    24. Rabinowitz, Mario. (2008) “Is Quantum Mechanics Incompatible with Newton’s First Law?” International Journal of Theoretical Physics 47, 4: 936-948, <DOI:1007/s10773-007-9519-7>.
    25. Shokri, (2017) “What is Political Power )Theory of Political Consciousness and Integrated Concept of Power),” Arts and Social Sciences Journal, 8, 268: 1-8, .
    26. Stewart, Clegg; and Mark Haugaard. (2009) The SAGE Handbook of Power.Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
    27. Strauss, Leo. (2017) "On the Spirit of Hobbes’s Political Philosophy," in Gabriella Slomp, ed. Thomas Hobbes. London & New York: Routledge, 77-106.
    28. Wegener, Ingo. (2005) Complexity Theory: Exploring the Limits of Efficient Algorithms. Berlin, Heidelberg: Springer.
    29. Wendt, Alexander. (2015) Quantum Mind and Social Science. Cambridge, UK:Cambridge University Press.
    30. Williams, Lincoln; and VishanthieSewpaul. (2004) “Modernism, Postmodernism and Global Standards Setting,” Social Work Education 23, 5: 555-565, <DOI:10.1080/0261547042000252280>